ثبات سیاسی، میراث ماندگار چاوز

دیپلماسی ایرانی: هوگو چاوز، رئیس جمهور ونزوئلا سرانجام در سن 58 سالگی نیمه شب دیشب درگذشت. 14 سال حضور جنجالی وی در راس قدرت در ونزوئلا سکویی شد برای تشکیل دولت های چپ گرا و حامی اندیشه های ضداستعماری.چهار دوره حضور چاوز بر مسند ریاست جمهوری در کشورش مرگ وی حتی با وجود اطلاع از بیماری سرطان را را برای همگان غیرقابل تصور کرده بود. از دو سال پیش که چاوز به صراحت از جدال با سرطان سخن گفت تا پنجم مارس که معاون وی با اندوه به هموطنانش تسلیت گفت همگان گمان می کردند که آقای چاوز سرطان را به زانو درخواهد آورد. با اینهمه مرگ به سراغ رئیس جمهور سوسیالیست آمد تا برگی نو در تاریخ سیاسی ونزوئلا رقم بخورد. دستاوردهای حضور چاوز در قدرت در این 14 سال چه بود؟ ونزوئلا پس از وی کدام مسیر را طی خواهد کرد؟ آینده کشورهای هم سرنوشت با ونزوئلا تحت سیطره چاوز با فقدان وی چگونه خواهد بود؟ آیا رابطه تهران و کاراکاس پس از چاوز فراز و نشیب های جدیدی را تجربه خواهد کرد؟  پرسش هایی از این دست را با سیدجعفر هاشمی، سفیر پیشین ایران در برزیل در میان گذاشتیم:

دستاورد  چهارده سال حضور هوگو چاوز  در قدرت  را چگونه ارزیابی می کنید؟

اگر بخواهیم منصفانه به کارنامه چاوز نگاه کنیم، خواهیم دید که حکومت ها در ونزوئلا و به طور کلی در امریکای لاتین بیش از شش ماه دوام نمی آوردند. به این معنی که منطقه امریکای لاتین پیش از آقای چاوز از نوعی بی ثباتی رنج می برد و متاسفانه این بی ثباتی تبدیل به فرهنگ سیاسی غالب در امریکای لاتین شده بود. به نظر من اولین میراثی که چاوز از خود بر جای گذاشته است، پایان دادن و از بین بردن این بی ثباتی بود. علاوه بر این می توان چاوز را پایه گذار همگرایی سیاسی در امریکای لاتین دانست. همین همگرایی سیاسی به یک هژمونی حاکم در منطقه امریکای لاتین تبدیل شد. این ها موارد مهمی است که می توان آن ها را دستاوردها و میراث چاوز برای ونزوئلا و منطقه امریکای لاتین دانست. چاوز در دوران زمامداری خود، تغییرات زیادی در مسائل اجتماعی، بهداشت و آموزش ایجاد کرد که همین امر موجب شد بخش زیادی از بیکاری و فقر مردم در این کشور مرتفع شود.

آینده قدرت در ونزوئلا چگونه خواهد بود؟

همان طور که قانون اساسی ونزوئلا می گوید، باید طی سی روز آینده مقدمات انتخابات در این کشور آماده شود. آقای  نیکولاس مادورو  معاون رئیس جمهور و مسئول دولت پس از فوت چاوز هم اعلام کرده است که مقدمات برگزاری این انتخابات را فراهم می کند. البته همان طور که می دانید آقای چاوز، یک نظامی بود که از سال 1988  قدرت را در ونزوئلا به دست گرفت و در انتخابات اخیر هم پیروز شده بود اما بیماری به او اجازه نداد که سوگند ریاست جمهوری را به جا آورد.

آیا مرگ چاوز باعث ایجاد تهدیدی در ونزوئلا نخواهد شد؟

به نظر می رسد با توجه به تسلیتی که مخالفین چاوز در ونزوئلا و نیز روسای جمهور کشورهای منطقه به مردم گفته اند، تمامی طرف های مربوط به این کشور خواهان اتحاد در ونزوئلا هستند. روسای جمهور آرژانتین و اوروگوئه با هواپیماهای اختصاصی به سمت کاراکاس رفته اند. با توجه به موضع گیری مشترکی که از سوی همگان انجام می شود، به نظر نمی رسد که کشور به سوی ناآرامی پیش رود. این یک مسئله بسیار مهم است.

مخالفان چاوز در انتخابات گذشته نسبت به قبل قدرتمند تر عمل کردند. آیا باید منتظر بود که آن ها از این فرصت استفاده کنند؟

مخالفان در حال حاضر استحکام سیاسی قبل را ندارند. مخالفان قبل از مشخص شدن نتیجه انتخابات در حال تقسیم غنائم و پست ها بودند. آن ها در آن زمان که جایگاهی داشتند، چیزی به دست نیاوردند. اما امروزه به طور کلی کفه ترازو به نفع آقای چاوز است. اما هم اکنون در این کشور حساسیت های بسیار بالایی وجود دارد که باید مردم نسبت به آن آگاهی داشته باشند. چون یک اقدام اشتباه، یک موضع گیری نا به جا و یک حرکت ناسالم می تواند مهم ترین عنصر امنیت و آرامش در منطقه را به هم بزند.

روابط ایران و ونزوئلا بعد از چاوز به گرمی گذشته خواهد بود؟

جمهوری اسلامی ایران نیز ضمن تسلیت به مردم ونزوئلا از نیکلاس مادورو که معاون چاوز بود و هم اکنون کفیل ریاست جمهوری است، حمایت کرده است. ایران معتقد است که مردم ونزوئلا با توجه به دوران خوب آقای چاوز و خاطرات خوب این دوران، به همان سمت اداره می کنند. چون مردم ونزوئلا، مردم با احساسی هستند، علاقمندی خود را به ادامه راه چاوز در انتخابات نشان می دهند.

رائول کاسترو، رهبر کوبا نیز گفته است این آخرین پنج سالی است که در سمت رئیس جمهور این کشور حضور دارد. با توجه به مرگ چاوز، آیا باید منتظر نسل جدیدی از رهبران در امریکای لاتین باشیم؟

امریکایی ها، امریکای لاتین را حیاط خلوت خود تلقی می کردند و به دلیل مسائل مربوط به 11 سپتامبر و گرفتاری های امریکا در افغانستان و عراق، به زعم خود از این حیاط خلوت دوری جستند. در سال های اخیر به طور کلی یک ائتلاف ضد امریکایی در این منطقه شکل گرفته است. دلیل آن هم این بود که مردم از یک طرف از استعمار امریکا در منطقه نگران بودند و از طرف دیگر از حکومت های مستبد و نظامی که امریکایی ها به زور حاکم کرده بودند راضی نبودند. مردم منطقه از وعده های پوچ و توخالی خسته شده بودند. همه این ها موجب شد که یک هژمونی متشکل از آرژانتین، اوروگوئه، برزیل، کوبا، ونزوئلا، پاراگوئه و ... شکل بگیرد. همه این کشورها به سمت حکومت های مردمی رفتند و نسل جدیدی روی کار آمد که امریکا را وادار به تجدید نظر در سیاست های اشتباه خود کرد. این اتفاق طبیعی بود. تحولات نظام بین الملل نیز این اتفاق را تایید کرد. امریکای لاتین به عنوان یک سرزمین بزرگ با منابع عظیم خدادادی، نقش بسیار مهمی در معادلات آینده جهان خواهد داشت. همین اهمیت موجب شده که امریکایی ها به فکر این باشند که در این منطقه حاکمیت قبل خود را به نحوی مجددا زنده کنند. اما به نظر می رسد مردم منطقه با آگاهی و بیداری ایجاد شده و تجربه دولت های قبلی که به تکالیف خود در قبال ملت عمل نکرده اند، دیگر حاضر به پذیرش حکومت های سرسپرده امریکا نخواهند بود./12

انتشار اولیه: چهارشنبه 16 اسفند 1391 / باز انتشار: شنبه 19 اسفند 1391