صدور 19 قطعنامه در دوره مدیریت ایران بر عدم تعهد

سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل گفت: اگر چه ظاهرا تقویت غیر متعهدها ارتباط مستقیمی با مسائل ملی و داخلی ما ندارد ، اما اگر در دوران ریاست جمهوری اسلامی ایران بتوانیم نم را تقویت کنیم آثار آن ،قدرت رهبری ایران در سطح بین المللی را نشان خواهد داد.

به گزارش خبرنگار مهر، محمد خزاعی ، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد است.او از تیر ماه 1386 در نیویورک نمایندگی ایران درسازمان ملل متحد را به عهده دارد.

خزاعی در بازدیدی از خبرگزاری مهر به سئوالات خبرنگاران این خبرگزاری پاسخ داد . او درباره فعالیت هایش در سازمان ملل به عنوان نماینده ایران و رئیس دفتر جنبش عدم تعهد نیویورک، مذاکره مستقیم با آمریکا و شرایط بین المللی گفتگو کرد که بخش اول این مصاحبه را در ادامه می خوانید.

چند ماهی است که ریاست جنبش عدم تعهد را در مقر نمایندگی ایران در نیویورک برعهده دارید. در رابطه با جلساتی که شکل گرفته به ریاست ایران و دستور کارهایی که ایران در مدیریت سه ساله جنبش مدنظر دارد را بفرماید که چه روالی طی کرده است و برنامه هایی که ایران توانسته در طول چند ماه به سرانجام برساند چه بوده است؟

ریاست ایران بر جنبش غیرمتعهد ها یک فرصت بسیار مهم تاریخی است که شناخت واستفاده از این فرصت می تواند دستاورد زیادی برای کشور داشته باشد، شناخت بد و استفاده نادرست و یا انتظارات غیرواقعی از این ریاست نیز می تواند صدمه وارد کند.

چیزی که بسیار حساس است و باید به آن توجه شود همین نکته ای است که عرض کردم.  در طول چند ماه به ویژه در روزهایی که اجلاس سران در تهران برگزار شد، انصافا بیش از حد انتظار و تصور ما به خوبی برگزار شد. برگزاری جلسات و تصویب موارد یا اسنادی که مطرح شده بود، به خوبی صورت گرفت. البته ما از چند ماه قبل در نیویورک درباره این اسناد مذاکره کرده بودیم و آماده تصویب بود و خوشبختانه به غیر از یک یا دو مورد چیزی نمانده بود که در تهران درباره آن بحث شود.

برگزاری اجلاس از نظر محتوایی، سیاسی و شکلی بسیار افتخار آمیز بود ، اما بنده در برخورد با برخی از اصحاب رسانه و شخصیت ها می دیدم که تصوری دارند مبنی بر اینکه اکنون که ایران ریاست عدم تعهد را به عهده دارد ، بسیاری از مسائل حل خواهد شد. این انتظار و تصور باعث می شود در صورت عدم وقوع چنین اتفاقی ، یأس و نا امیدی به وجود بیاید.

پیشنهاداتی مبنی بر تأسیس بانک نم، رسانه و پول نم مطرح شد.بنده در همان زمان نیز گفتم که 120 کشور عضو نم هستند و اگر قرار باشد نم یک بانک تأسیس کند تبدیل به بانک جهانی دیگری می شود . بانک جهانی ، سازمان ملل و ... نیز همین اعضا را دارد و اگر این اعضا قرار باشد یک کار موازی انجام دهند چه سودی خواهد داشت. این یک انتظاری است که با واقعیت تناسب ندارد.

بنابراین اینکه نم و غیرمتعهدها چیست و ریاست جمهوری اسلامی ایران بر نم از چه منظری مهم است یک موضوع اساسی است که باید در رسانه ها تبیین شود.

اساسا ماهیت غیرمتعهد ها این است که یک جنبش است و یک سازمان و تشکیلات نیست. عدم تعهد جنبشی است که با اهدافی توسط تعدادی از کشورهایی که واقعا غیر متعهد بودند, به وجود آمده است. غیرمتعهد به مفهوم عدم تعهد به قطب هایی که در آن زمان وجود داشت.

اما در مورد عدم تعهد آنچه امروز باید دانست این است که آیا واقعا اکنون 120 کشور عضو نم غیر متعهد هستند؟ و  آیا مسائلی که در حال حاضر غیر متعهد ها با آن روبه روست همان مسائلی است که 50 سال قبل روبه رو بوده است.آیا وحدت نظر در مسائل عمده دنیا در بین اعضای نم وجود دارد و اساسا چه تعداد از مسائل است که اعضای غیر متعهد بر روی آن وحدت نظر دارند؟

همه این موضوعات مسئله است و نکته دیگر اینکه تأثیر غیر متعهد ها در جامعه بین المللی چقدر است و تا چه اندازه می تواند باشد. نکته بعدی اینکه غیر متعهد ها از نظر محتوایی در مورد مسائل مبتلابه جامعه بین المللی تا چه اندازه حرف برای گفتن دارند.

به طور مثال یکی از موضوعات بین المللی خلع سلاح است . خلع سلاح یکی از مباحثی است که همه اعضا غیرمتعهدها روی آن اجماع دارند. در قطعنامه و اسنادی که منتشر می شود، در شرم الشیخ ، هاوانا، تهران و...این مسئله مورد تأکید است. مبارزه با تروریسم ، رعایت حقوق بشر، حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشورها موضوعاتی است که همه بر روی ان اتفاق نظر دارند اما آیا مسائل عمده ای که امروز ما درگیر آنها هستیم همین هاست؟ حتی در خود این محتوا به طور مثال وقتی وارد بحث خلع سلاح می شویم ؛ وارد رابطه حقوق بشرو مسائل امنیتی می شویم که در واقع به شورای امنیت اجازه می دهد که به دلیل حفظ حقوق شهروندان یک کشور وارد میدان شود و بعد با اسب شورای امنیت بعضی از قدرتهای بزرگ تک تازی و اهداف خود را دنبال کنند؛ نظر غیر متعهد ها درباره این موضوعات چیست؟

در خصوص بحث کاهش فقر، اقتصاد سبز، نحوه توازن سیاسی و حضور نیروهای نظامی، بحث ساختار سازمان ملل یا تغییر دگرگونی، ترکیب شورای امنیت نظرات مختلفی وجود دارد. لذا حوزه های محتوایی در غیرمتهدها حوزه هایی هستند که تقریبا در چند دهه گذشته دست نخورده باقی ماندند که خود یک بحث دیگر است.

از سوی دیگر باید دید تأثیرات تصمیمات غیزمتعهدها در سطح بین المللی چقدر است و علاوه براین در مواردی که در مورد موضوعی اجماع دارند در مواقع رأی دادن چگونه عمل می کنند. به طور مثال در مورد موضوع حقوق بشر؛ در هر سال اعضای نم بیانیه ای صادر و اعلام می کنند که حقوق بشر نباید ابزار سیاسی برای سازمان ملل باشد و.... اما وقتی زمان رأی دادن در همان کمیته 3 می رسد عده زیادی طور دیگری رأی می دهند. در بحث هسته ای و خلع سلاح که ما دائما می گوییم غیرمتعهد ها از بحث حقوق هسته ای ایرن دفاع کرد اما زمانی که به شورای امنیت و رأی گیری می رسد می بینید که جور دیگری عمل می کنند. بنابراین شناخت واقعی کاراکتر نم و سطح انتظارات و انتظارات درست داشتن بسیار مهم است و اینجاست که به نظر من یکی از کارهایی که جمهوری اسلامی ایران در دوران ریاست خود بر نم می تواند انجام دهد این است که غنای محتوایی و تأثیرگذاری نم را در سطح بین المللی افزایش دهد .

از حدود 4 ماه پیش که ریاست را از مصر در نیویورک تحویل گرفتیم، همه اسناد و مدارک به نمایندگی ایران در نیویورک منتقل شد و در جلسات مرکزهماهنگی های غیر متعهدها در نیویورک که مرکز تصمیم گیری ها آنجاست و در آینده تصمیات آنجا به اجلاس وزرا و سران منتقل می شود، بحثی را آرام آرام باز کردم و آرام آرام به این علت که اگر یک دفعه بخواهید جنبش را تکان دهید ممکن است بلافاصله با عکس العمل رو به رو شوید. بحثی که مطرح کردیم تأثیرگذاری یا پیشرفت و تقویت جایگاه غیر متعهدها در سطح بین المللی است که برای اینکه این واقعیت را در سطح جلسات جا بیاندازم مجموعه ای از سخنان و اظهار نظرهای سران و وزرا در اجلاس تهران به ویژه فرمایشات مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری تهیه کردیم و مسائلی را که در این جلسات مطرح شده بود را پررنگ کردیم به ویژه انتقاداتی که در مورد تقویت جایگاه نم وجود داشت. این ها بحثی است که کسی نمی تواند مخالفت کند و در نهایت درآخرین جلسه COB که در نیویورک در ماه ژانویه برگزار شود ، یک بحث مفصلی درآخر جلسه مبنی بر ضرورت جایگاه نم مطرح و توجه دادم اعضا را  به این نکته که مصوبات غیر متعهدها تا چه اندازه باید تأثیرگذار باشد. با صحبتی که با برخی از اعضا کرده بودیم به این سمت حرکت کردیم که یک گروه کاری برای تقویت نم و اثرگذاری آن تشکیل دهیم.

اگر چه ظاهرا تقویت غیر متعهدها ارتباط مستقیمی با مسائل ملی و داخلی ما ندارد . اما اگر در دوران ریاست جمهوری اسلامی ایران بتوانیم نم را تقویت کنیم آثار آن ،قدرت رهبری ایران در سطح بین المللی را نشان خواهد داد.

با یک نگاه ساده لوحانه کسی می تواند بگوید که این موضوع چه ارتباطی با ما دارد و مثلا چه تأثیری بر قیمت دلار خواهد داشت! و... قرار نیست نم این تأثیرات را بگذارد. وقتی جایگاه ایران در سطح بین المللی به عنوان یک مدیریت خوب بین اللملی مطرح شد آثار آن قابل مشاهده خواهد بود.

لذا  ریاست ایران بر غیرمتعهدها در واقع یک نمونه و نشانه و تمرینی برای مدیریت در یک سطح بین المللی است و تجره بسیار خوبی خواهد بود و موفقیت ما درکیفیت  این مدیریت به اعتبارسیاسی ایران در سطح بین المللی و جمهوری اسلامی به عنوان کشور توانمندی که جنبشی را که طول و عرض آن به اندازه سازمان ملل است، مدیریت کرده، موثر خواهد بود.

البته ما تاکنون نیز موفق بوده ایم هم در حوزه غیر متعهدها و هم اینکه خود من یک سال بعنوان نایب رئیس مجمع انتخاب شدم و یک سال به عنوان رئیس UNDP و البته با رأی گیری انتخاب شده ام. در موضوعات دیگر نیز که ما مدیریت کرده ایم و الحمدالله به اذعان همه نمایندگی ایران موفق بوده است . هیچ کدام از اینها البته به وسعت  نم نیست و بنابر این از منظر بروز توانمندی های جمهوری اسلامی ایران در مدیریت تشکیلات بین المللی با 120عضو و 15 عضو ناظر اعتباری است که در صورت عملکرد درست ما ایجاد خواهد شد.

نکته دیگر این است که به عنوان رئیس غیرمتعهدها مورد رجوع خیلی از کشورها حتی کشورهایی که در حالت عادی ممکن است مایل نباشند، هستیم. و این ها درخواست هایی دارند.علی رغم این مسئله موضع گیری های نم جایگاهی دارد، صفر نیست ، صد هم نیست. در چند ماه اخیر سه مورد درخواست هایی از کشورها داشته ام که درخواست داشته اند درباره موضوعات ملی خود در اجلاس نم حرف بزنند، نظرات اعضا را جمع و بیانیه بگیرند. گفتگو کردیم، این یک امتیاز محسوب می شود. البته ما وظیفه داریم درست عمل کنیم . اگر طوری عمل کنیم که این شائبه ایجاد شود غیرمتعهد ها را به سمت اهداف رئیس می کشانیم این اعتماد از بین می رود . به هر حال این امتیاز در اختیار ماست و می توانیم زمینه ها را برای موضوعات مختلف فراهم کنیم .

چند هفته قبل جلسه ای با اعضای تروئیکا( مصر و ونزوئلا) و نماینده اتحادیه اروپا داشتیم در ارتباط با مسائل مهم منطقه از جمله فلسطین ، سوریه و رژیم صهیونیستی که جمهوری اسلامی ایران در این موارد حرف دارد و نم هم مواضعی دارد داشتیم. در اسناد تهران در این باره صحبت شد. این گفتگوها و تعاملات اثرگذار است .

ما در چهار ماه گذشته که ریاست نم را داشته ایم حدود 19 قطعنامه سازمان ملل را به عنوان نم ورود داشتیم. به عنوان نم با این مفهوم که بنده و همکارانم در داخل نم جلساتی در این خصوص داشته ایم ویکی از این موارد بحث مهم قانون مداری بوده است. در چند روز جلساتی با سفیر مکزیک و دانمارک به برای جمع آوری نظرات مأمور شده بودند داشتیم. در یک اتاق حدود 70نفر از کارشناسان عضو نم جلسه داشتند و بحث می کردند ، بیرون از جلسه نیز چانه زنی هایی داشتیم و موفق شدیم نظرات نم را بگنجانیم و این امر نشان داد که توانمندی این را داریم که به رغم مشکلات نظرات را مطرح کنیم . این کار ساده ای نیست و اساسا پروسه تصمیم گیری پروسه اجماع است و 120 کشور باید تأیید کنند تا بنده مجاز باشم اعلام کنم و البته اگر یک کشور مخالفت کرد می توان آن را مطرح کرد اما اگر دو کشور باشند بنده حق ندارم آن را به عنوان موضع نم مطرح کنم.

در رابطه با بحث سوریه یکی از بندها در اجلاس تهران این بود وظیفه ای به تروئیکا داده شد که این موضوع را پیگیری کنند. فضای کلی را در رابطه با سوریه چگونه ارزیابی می کنید؟

اول اینکه تروئیکا یک جایگاه حقوقی در عدم تعهد ندارد. یک جلسه مشورتی بین سه سفیر است و این طور نیست که تروئیکا بتواند کاری را انجام دهد بدون آنکه موضوع را به جلسه بیاورد. هر عضو نیز صرف نظر از تروئیکا حق دارد هر موضوعی را که می خواهد در جلسه COB مطرح کند.

در بحث سوریه هم نظرات برخی از اعضا در غیرمتعهدها خیلی متفاوت است و برخی از کشورهای عربی در رابطه با سوریه نظراتی دارند که با نظر ما ،روسیه و چین ، ونزوئلا و دیگران متفاوت است. بنابراین در مسئله سوریه در قالب کلی نم نمی توانیم به اجماعی برسیم که مورد نظر جمهوری اسلامی ایران ویا روسیه به عنوان عضو ناظر وجود دارد.

در همین ارتباط من دو بار با نماینده دائم سوریه مذاکره کردم و در تروئیکا مطرح شد. در همین تروئیکا علی رغم همکاری که بین ما و مصر وجود دارد در مسئله سوریه هم نظر نیستیم. در بحث های تروئیکا در زمینه سوریه نظر مشترکی نداشتیم البته ما و مصر نظرات نزدیک تری داشتیم تا با ترکیه.

به هر حال وقتی مسئله سوریه را از تروئیکا به داخل نم ببریم قطر، عربستان و کشورهای دیگر نیز نظرات دیگری دارند.راه حلی که در ارتباط با بحثی که درباره سوریه در تهران شد و در همین تهران نیز جلسه ای تشکیل شد و چالش برانگیز بود، این است که ایران با اعتبار و نفوذی که خارج از غیرمتعهدها دارد با تعدادی از کشورهایی که می توانند عضو نم هم باشند مذاکراتی را داشته باشد که رایزنی ها در دست انجام است با کشورها و اخضر ابراهیمی که شاید بتواند این نتیجه را داشته باشد که معارضین طرفدار واقعی سوریه را به هم نزدیک کرد و به نتیجه رسید. اخیرا هم با اقدامی که صورت گرفت موفق شدیم با صدور بیانیه ای از سوی غیر متعهدها حمله رژیم صهیونیستی به سوریه را شدیدا محکوم نماییم که اقدام مهمی بود.

وزنی که ایران به عنوان رئیس جنبش عدم تعهد دارد آیا می تواند در دور بعدی مذاکرات ایران و 1+5 که نزدیک به 8 ماه از دور گذشته آن می گذرد داشته باشد.

این وزن و جایگاه ایران به طور کلی سایه اش بر روی خیلی از مسائل می افتد. اما تأثیرات کاربردی ان بستگی به خیلی از مسائل دارد که باید مورد به مورد درباره آن صحبت کرد.