کودتای نظامی، انتخابات یا دولت وفاق ملی؟

دیپلماسی ایرانی: در یک تقسیم بندی کلی اخوان با دو چالش اساسی در مدیریت مسائل امروزه مصر مواجه است که ناشی از گروه بندی های قدرت در داخل و خارج است 

بعد خارجی: ما بر این باور هستیم که مصری ها امروزه و پس از تحولات نیز به نوعی از رژیم گذشته ویژگی هایی را به ارث برده اند. پس از آنکه انتخابات مرسی را به عنوان اولین رئیس جمهور پس از تحولات مصر اعلام کرد، برای امریکا نگرانی هایی به وجود آورد و این نگرانی ها و گمانه زنی ها در خصوص مشکلات احتمالی به کنگره منتقل شد ، کنگره نیز دولت اوباما را زیر فشار قرار داد که برای آینده مصر و روی کار آمدن اسلام گرایان چه راهکاری دارد.

در همین راستا نیز جوبایدن در کنگره شرکت و مطالبی را مطرح کرد که مهم بود، وی اعلام کرد که برای امریکا از آینده مصر نگرانی وجود ندارد و به سه محور اشاره کرد:

محور اول، ساختار ارتش و امنیت در کشور مصر به نحوی است که برای ایالات متحده امریکا اطمینان بخش است، یعنی ساختارها همچنان به قوت خود باقی است، البته این موضوع را به صراحت بیان نکرد، اما اشاره کرده که وجود ارتش مایه امنیت و ثبات در مصر است

نکته دوم بحث اقتصاد و حمایت های مالی امریکا از مصر است که عبارت از این است که مصری ها گرفتار کمک های اقتصادی امریکا هستند

نکته آخر نیز اشاره به ابزارهای نرم افزاری شامل رسانه و سازمان های غیر دولتی در مصر بود که امریکایی ها در این زمینه سرمایه گذاری کرده اند.

بنابراین به آنها این اطمینان خاطر داده شد که نگرانی از روند کنونی در مصر نداشته باشید.

بعد داخلی: درباره قطب بندی های داخلی مصر نیز باید گفت بخشی از آن خارج از عهده محمد مرسی و اخوان است که در حقیقت به آنها تحمیل شده ، اما بخش دیگر آن به مدیریت مرسی برمی گردد که انتظار می رفت تا با بازیگری جدید مدیریتی در این کشور و با توجه به سوابق سیاسی، اخوان المسلمین بتوانند امور را مدیریت کنند، در حالیکه تا به امروز هیچ رویکرد شاخصی را شاهد نبودیم، بلکه برخوردها بیشتر حزبی و طایفه ای است و اوضاع به سمت بسته شدن بیشتر پیش می رود.

:در رابطه با قطب های قدرت مخالفین سیاسی محمد مرسی نیز باید گفت که مهم ترین عبارت است از

۱. افسران نظامی و فلولند

۲. جریان لائیک است که شامل ناسیونالیست ها و جریان قوم گراها و لیبرال های متمایل به غرب است و جریان دیگر در راستای مخالفان سیاسی، سرخوردگان انقلابی و جوانان هستند. البته اخیرا بخشی از جریانات اسلامی میانه رو نیز جدا شده اند، همانند ابوالفتوح و ... که در کنار نیروهای اپوزسیون قرار گرفته اند.

۳. چالش اساسی که اخوانی ها در مصر با آن روبرو هستند ارتش است، چرا که تغییر اساسی در ارتش ایجاد نشده است. نسل جدیدی که پس از جابجایی ها روی کار آمدند نه تنها قابل اعتماد نیستند بلکه بر اساس توافقی که با رهبران گذشته ارتش و با هدایت امریکایی ها شکل گرفت، برای اینکه در ظاهر تغییری در وضعیت ایجاد کنند فرد جدیدی بر سر کار آمد، اما ساختار گذشته آن به هیچ وجه تغییر نکرده است.

۴. سرویس های امنیتی پشت پرده ای که این روند را ادامه می دهند نیز تغییر نکرده و نگاه ها از گذشته تا به امروز نگاهی ضد اخوانی است.

۵. دستگاه قضایی و دادگستری که قطب قدرت است و در گذشته حسنی مبارک به نحوی با آنها در چالش بود، امروزه نیز اخوانی ها نفوذ زیادی در دستگاه قضایی ندارند که این مساله از مشکلات جدید آنهاست.

۶. به نظر می رسد قدرت رسانه ها در مصر به گونه ای است که باز هم اخوانی ها نفوذ زیادی در آن ندارند.

۷. جریان مسحیت وکلیسا که اگر با یکدیگر منسجم و متحد شوند ممکن است در آینده برای اخوان مشکل ساز شوند

۸. چالش های ناشی از رقابت میان گروه های اسلامی همانند الازهر و سلفی ها که مدتی شکل گرفت و دوباره کمرنگ شد اما ممکن است در آینده باز هم وجود داشته باشد.

۹. قطب های بزرگ اقتصادی در داخل که به باور من همچنان اکثریت ثروتمندان در مصر که اقتصاد کشور را اداره می کنند، در کنترل اخون نیست و آنها کسانی هستند که با رژیم گذشته ارتباط داشته و همچنان وابسته به رژیم گذشته اند که این دسته نیز تهدیدی برای دولت جدید مصر محسوب می شوند.

۱۰. نهادهای حقوق بشری در داخل که گفته می شود در حدود ۱۴۰ نهاد یا سازمان به عنوان گروه های فشار در داخل مصر شکل گرفته اند

۱۱. جامعه هنری در مصر که منبع بزرگی از درامد بوده امروزه همه آنها در جبهه مخالف قرار دارند و همچنین توریسم نیز در این کشور به شدت تهدید شده است.

سناریوهای پیش روی مصر

سناریوی اول: امروز در مصر شاهد جامعه بی ثباتی هستیم که این عدم استقرار همچنان ادامه پیدا کرده است و بسیاری بر این باورند که باید تا انتخابات بعدی منتظر بود تا کابینه و دولت جدید تشکیل شود. اما افقی که شاهد توافقی باشیم که در آن تقسیم قدرتی شکل بگیرد و جایگاه نیروهای اپوزسیون مشخص شود و به سمت فروکش نمودن وضعیت فعلی حرکت کند، وجود ندارد. بلکه استمرار بی ثباتی که موجب تضعیف بیشتر جریان اخوان خواهد بود، به نوعی هدایت می شود. به معنای دیگر غربی ها بر این عقیده اند که وضعیت بی ثباتی در مصر می تواند بهترین وضعیت باشد، چرا که آنها عمدتا به مسائل خود می پردازند و مصر نمی تواند جایگاه گذشته خود را پیدا کند و در نهایت زمزمه هایی نیز شنیده می شود که برخی از جریانات قومی بحث های جدایی طلبی در جنوب و شمال را مطرح می کنند که تمامی این مسائل به استمرار بی ثباتی کمک خواهد کرد.

سناریوی دومی که به نظر می رسد این است که اخوانی ها آن اندازه قدرت داشته باشند که بتوانند با مخالفین خود کنار آیند. از جمله این مخالفان نظامی ها و امنیتی ها قطب های قدرت هستند که اگر محمد مرسی و اخوان بتوانند با این مخالفین کنار بیایند، در آینده امکان ثبات وجود دارد.

سناریوی دیگر که بدترین وضعیت ممکن برای اخوان خواهد بود کودتای نظامی است. اگر وضعیت به سمتی میل کند که آشوب ها و بحران ها تشدید شود، کشتار و خشونت افزایش پیدا کند و ارتش وارد صحنه شود، در چنین شرایطی دیگر برای آینده اخوان نمی توان وضعیت ثباتی را متصور بود و حتی پایان همیشگی قدرت اخوان خواهد بود و از این پس اگر انتخاباتی برگزار شود دیگر از درون آن اخوان پیروز نخواهد بود.

سناریوی چهارم نیز مشارکت تمامی گروه ها در مدیریت کشور است که می تواند با تشکیل حکومت وفاق ملی شکل گیرد. که در شرایط فعلی دور از دسترس است، البته ممکن است اخوان با تلفیق با گروه های سیاسی و فائق آمدن بر مشکلات بتواند حکومتی تشکیل دهد که نهایتا موجب پایان بحران در مصر شود./14