وقت آزمایش کردن ایران است

دیپلماسی ایرانی:ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجی آمریکاست ( از سال 2003) و پیش تر به عنوان مدیر طراحی سیاسی برای وزارت امور خارجه آمریکا ( 2003-2001) مشغول به کار بوده است. وی زمانی نماینده ویژه جورج بوس در ایرلند شمالی و پاکستان بوده اما در اعتراض به جنگ عراق از فعالیت در دولت بوش استعفا داد. وی در دوران بوش پدر نیز مسئولیت هایی بر عهده داشته است. آنچه در زیر می خوانید متن مقاله ای است که هاس در سیندیکیت پروژکت در خصوص نحوه برخورد با فعالیت های هسته ای ایران منتشر کرده است.

 بخش بزرگی از مباحثه ها بر سر چگونگی برخورد با تلاش های تهران به منظور توسعه ظرفیت برنامه های تسلیحات هسته ای بر دو گزینه متمرکز است. نخست، تکیه بر بازدارندگی و کنار آمدن با ایرانی زرادخانه هسته ای کوچکی دارد یا اینکه می تواند در مدت زمان کوتاهی آن را بسازد. دوم اقدام نظامی پیشگیرانه با هدف منهدم ساختن بخش های حساس برنامه های هسته ای ایران و به عقب راندن روند پیشرفت آن برای دو سال یا بیش از آن .

اما اکنون گزینه سومی نیز ظهور کرده و آن مذاکره است. سقفی برای برنامه های هسته ای که نه برای ایران خیلی کوتاه است و نه برای آمریکا، اسرائیل و دیگر کشور های جهان خیلی بلند.در واقع، چنین گزینه ای سال هاست که روی میز است و تا کنون چندین دور مذاکره نیز برگزار شده است. اما آنچه اکنون تغییر کرده، مفهوم آن است. و تغییرات در مفاهیم می تواند حیاتی باشد. در واقع آنچه دور تر از میز مذاکره رخ می دهد می تواند اغلب نقش تعیین کننده ای در مذاکرات رو در رو داشته باشد.

مهمترین تغییری که در مفهوم ایجاد شده اقتصاد رو به افول گذاشته ایران است. تحریم های نفتی و مالی که در ماه ها و سال های اخیر علیه ایران اعمال شده اند، تاثیر خود را آغاز کرده اند. آنها برای تاثیرگذاری مستقیم بر برنامه های هسته ای ایران طراحی نشده اند اما هدف از آنها افزایش هزینه ای است که ایران باید برای پیشبرد اهداف هسته ای اش بپردازد. تفکر پشت این تحریم ها یا به بیان بهتر امید به این بوده است که فشار بتواند تهران را به انتخاب گزینه دنبال نکردن فعالیت های تسلیحات هسته ای ترغیب کند.

این فرضیه به زودی می تواند در بوته آزمون واقعی قرار گیرد. ارزش ریال که پول رایج ایران است در هفته های اخیر 40 درصد کاهش یافته و این روند به موازات افزایش نرخ تورم و هزینه واردات ایجاد شده است.

همچنین عوامل دیگری نیز می تواند به مذاکرات شانس واقعی بدهد. بهار عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا از جمله این عوامل است. از سوی دیگر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز در سخنرانی اخیر خود در مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد تا بهار یا تابستان سال آینده برای به ثمر رسیدن تحریم های اعمالی علیه ایران به انتظار می نشیند. از سوی دیگر فارغ از اینکه چه کسی پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باشد، اقدام نظامی ایالات متحده علیه تاسیسات هسته ای ایران نسبت به نمونه اسرائیلی آن منهدم کننده تر خواهد بود.

تا کنون مذاکرات روند بی قاعده و در هم و برهمی داشته است. مصالحه ای که مقامات ایرانی به آن می اندیشند به لغو تحریم ها و از بین رفتن تهدید اقدام نظامی کمکی نمی کند. اما اکنون زمان آن است که بسته پیشنهادی جامعی به ایران ارائه شود. مشوق هایی که ایران در صورت عمل به برخی درخواست ها آنها را دریافت خواهد کرد. همچنین در نظر گرفتن ضرب الاجلی برای ایران به منظور پذیرش این بسته حائز اهمیت است.

ایران باید تمامی عملیات غنی سازی 20 درصدی را متوقف کرده و ذخایر موجود را نیز تحویل دهد. از سوی دیگر ایران باید سقفی را برای غنی سازی اورانیوم بپذیرد. محدودیت تعداد سانتریفوژها و مکان نصب آنها نیز مهم است. بازرسان نیز باید بتواند بازرسی های گسترده ای از برنامه های هسته ای ایران داشته باشند. در مقابل ایران می تواند با تعدیل یا حذف تحریم هایی مواجه باشد که به دلیل برنامه های هسته ای علیه جمهوری اسلامی اعمال شده است.علاوه بر این مفاد مهم این پیشنهاد باید علنی شود. به این ترتیب در صورت مخالفت ایران باید دلایل آن برای مردم تشریح شود.

این امکان وجود دارد که مفاهیم اقتصادی و سیاسی جدید به موافقت تهران با آنچه که تا کنون با آن مخالفت می کرده منجر شود. اما در صورتی که تهران بخواهد اهداف هسته ای خود را دنبال کند، چاره ای جز استفاده از یکی از گزینه هایی که در آغاز مطرح شد، نخواهد بود. حمله به تاسیسات هسته ای ایران یا کنار آمدن با ایران مجهز به سلاح هسته ای . البته هر دو گزینه مملو از ریسک و هزینه خواهد بود ، اما به خصوص افکار عمومی آمریکا باید پیش از آغاز هر جنگی آگاه شده باشند که ایران با بسته پیشنهادی مخالفت کرده است. این روند به دولت آمریکا یا اسرائیل یا هر دو آنها کمک می کند که پس از اقدام نظامی نیز فشار اقتصادی بر ایران را حفظ کنند.

علنی کردن بسته پیشنهادی مزیت دیگری نیز دارد و آن این است که مردم ایران از دلیل اقدام نظامی احتمالی آگاه خواهند شد. تفکر معمول بر این است که دیپلماسی را باید در خفا انجام داد اما گاهی بهتر است که شفافیت هر چه بیشتر بر دیپلماسی حاکم باشد. مساله ایران نیز یکی از همین موارد است که دیپلماسی باید روشن باشد. از سوی دیگر زمان نیز اهمیت دارد و اگر خواستار شنیده شدن شیپور جنگ نیستیم باشد به دیپلماسی سرعت بیشتری بدهیم.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: شنبه 29 مهر 1391 / بازانتشار: سه شنبه 2 آبان 1391