چرخش به شرق

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش بیست و چهارم)

تلاش هند برای استقلال از آمریکا به معنای نزدیکی به ایران نیست

مبنای روابط جدید هند با ایران مبتنی بر تغییرات پس از جنگ سرد در منطقه و در سال ۲۰۰۱ در جریان سفر نخست وزیر وقت هند به ایران و سفر متعاقب رئیس جمهوری ایران به هند به عنوان مهمان اصلی روز جمهوری در ژانویه ۲۰۰۳، گذاشته شد. بیانیه دهلی نو زیربنای راهبردی از نظر منافع مشترک در منطقه و در جهان قلمداد می شود و همه جنبه های همکاری دوجانبه- انرژی، ارتباطات، آموزش، علم و فناوری را با ارجاع ویژه به فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار داده است. دو کشور همچنین چارچوبی برای تقویت همکاری های دفاعی ایجاد کرده اند.

ادامه مطلب

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش بیست و سوم)

تاثیر منفی تحریم های آمریکا بر نگاه به شرق ایران

ابتکار کنونی سیاست نگاه به شرق ایران باید با توجه به یک چنین پیش زمینه پیچیده سیاسی مورد ارزیابی قرار گیرد. روشن است که این ابتکار از حمایت مقام معظم رهبری برخوردار است. آیت الله خامنه ای چند سال پیش در جمع شخصیت های دانشگاهی گفته بود: «ایران باید به شرق نگاه کند، نه به غرب. امید بستن به غرب یا اروپا ما را دون خواهد کرد چون باید به آنها التماس کنیم و آنها هیچ کاری نکنند.» با این حال، در شرق برخلاف غرب هیچ پلتفرم منطقه ای عمده سیاسی یا اقتصادی وجود ندارد. ایران از سال ۲۰۰۵ در سازمان همکاری شانگهای عضو ناظر بوده است، اما چین در تبدیل سازمان به یک پلتفرم ضدآمریکایی احتیاط کرده و به نظر نمی رسد تمایلی به ارتقاء عضویت ایران داشته باشد. سایر پلتفرم ها مانند آ.سه.آن یا انجمن همکاری های آسیای جنوبی هم برای ایران مناسب نیست. بنابراین سیاست نگاه به شرق اساسا به افزایش روابط سیاسی و اقتصادی ایران با کشورهای کلیدی شرق وابسته خواهد بود.

ادامه مطلب

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش بیست و یکم)

ایران و هند: افزایش همگرایی منافع متقابل

تحولات منطقه و جهان در سال های اخیر هند و ایران را به یکدیگر نزدیک کرده است. برای هند، ایران یک تامین کننده مهم انرژی قلمداد می شود و آن را با افغانستان و آسیای میانه مرتبط می کند. هر دو کشور نگران افزایش فعالیت سلفی های تندرو در کشورهای مسلمان سنی در نتیجه ترویج های روحانیون وهابی از عربستان سعودی، هستند. هدف اصلی سیاست های ایران مدیریت پیامدهای خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته ای بوده، اما این کشور همچنین به عنوان بخشی از سیاست جدید «نگاه به شرق» به کشورهای آسیایی از جمله هند روی آورده است.

ادامه مطلب

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش بیستم)

ادغام ایران در آسیای میانه، راه حل روسیه در رقابت ژئوپولتیک با آمریکا

تفاوت ها در منافع در سوریه پسا جنگ نشان داد که مسکو و تهران دیدگاه های متفاوتی دارند و اهداف متضادی را در خاورمیانه دنبال می کنند. با این حال، آنها پتانسیل بالایی برای تعامل در زمینه جهانی یا اوراسیایی دارند. روسیه در آستانه لغو تحریم ها در سال ۲۰۱۶ به ادغام ایران در سطح منطقه ای و بین المللی تشویق کرد.

ادامه مطلب

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش نوزدهم)

اقتصاد و تجارت، ضعیف ترین جنبه روابط تهران-مسکو

همکاری اقتصادی - مسکو به طور دائم قصد خود را برای توسعه همکاری های اقتصادی با تهران به رغم تحریم های واشنگتن اعلام کرده است. با این حال، در واقعیت گردش تجارت دو جانبه در سطح متوسط باقی مانده است. سهم ایران در تجارت خارجی روسیه در سال ۲۰۱۸ تنها ۰.۲ درصد بود که و ایران در فهرست شرکای تجاری خارجی روسیه در رتبه ۵۰ قرار گرفت و این در حالی بود که ایران در سال ۲۰۱۷ در جایگاه ۴۸مین شریک تجاری روسیه قرار داشت. فرصت های اقتصادی روسیه در مقایسه با چین که از سال ۲۰۰۸ شریک اصلی صادرات ایران بوده و یا حتی با آلمان و هند، اهمیت چندانی ندارد.

ادامه مطلب

نقش روسیه در خاورمیانه و شمال آفریقا (بخش سیزدهم)

روسیه، چین و ایران دوستان گرمابه و گلستان هستند

اینکه روسیه از نفوذ خود در منطقه مِنا چگونه استفاده خواهد کرد، هنوز معلوم نیست. یک عامل مهم، ماهیت و میزان نفوذ ایالات متحده خواهد بود. خروج نیروهای آمریکایی از سوریه به این معنی است که روس ها درباره آینده عملیات نظامی خود در سوریه تنها در هماهنگی با دولت بشار اسد و بدون در نظر گرفتن آمریکایی ها تصمیم خواهند گرفت و موقعیت ایالات متحده در هر مذاکره ای درباره آینده سوریه به طور قابل ملاحظه ای تضعیف شده است. روسیه از طریق سیاست های چندجانبه و حضور نظامی تلفیقی در منطقه، قصد دارد نفوذ سیاسی و فرصت های اقتصادی خود را گسترش دهد. شرکت های برجسته روسی در حال برنامه ریزی برای توسعه انرژی، نظامی، فنی، کشاورزی و سایر انواع همکاری ها در منطقه مِنا هستند. با این حال، نقش آتی روسیه در منطقه با روابط این کشور با ایران و چین مشخص خواهد شد. روابط میان این کشورها نزدیک اما پیچیده، و منافع و ابزارهای آنها برای دستیابی به اهداف استراتژیک خودشان متفاوت است که این مساله، زمینه را برای رقابت برای نفوذ فراهم می کند.

ادامه مطلب

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش چهاردهم)

چین روابط با آمریکا را فدای ایران نمی کند

مهم ترین عامل خارجی در شکل گیری روابط چین و ایران، ایالات متحده است. واشنگتن به طور مستقیم و غیرمستقیم بر روابط پکن-تهران در سه سطح متفاوت تاثیر می گذارد. اول، روابط دو جانبه پکن و تهران است؛ دوم، روابط منطقه ای است و شامل حضور چینی ها در خلیج فارس می شود؛ سوم، رقابت جهانی بین چین و ایالات متحده است که بر روابط چین و ایران تاثیر دارد. اگرچه مرزهای بین سه سطح مشخص نیست، اما ابعاد منطقه ای و جهانی حدود ساختاری مثلث ایالات متحده-چین-ایران را تعیین می کند.

ادامه مطلب

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش سیزدهم)

موقعیت ایران در ابتکارعمل کمربند و جاده، محبوب ترین روایت از روابط پکن-تهران

از زمان تاسیس جمهوری اسلامی در سال ۱۹۷۹، روابط اقتصادی و نظامی چین و ایران ترکیب پیچیده ای از امنیت انرژی و منافع استراتژیک چین بوده و رقابت جهانی پکن با واشنگتن و تلاش چین برای ایجاد یک رابطه مثبت با شورای همکاری خلیج فارس بر آن تاثیر داشته است. اجرای طرح کمربند و جاده در سال ۲۰۱۳ که می توان آن را بلند پروازانه ترین پروژه ژئوپلیتیک قرن شی جینپینگ دانست، یک موقعیت جدید برای ایران در اعمال نفوذ خارجی چین فراهم آورد. با این حال، رد روند عادی سازی روابط با ایران توسط دولت دونالد ترامپ و عدم شفافیت ابتکارعمل کمربند و جاده روند پیوستن ایران به این پروژه را کند کردند.

ادامه مطلب

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش دهم)

ایران و چین، از دوستی دیرینه تا مشارکت دوام آوردنی

مشارکت پکن و تهران که تحت عنوان «یک رابطه کهن الگویی قدرت بزرگ-قدرت میانه» برچسب خورده، شاخصه هایی مانند عدم تقارن اساسی در توزیع توانایی های مادی، وضعیت بین المللی و جاه طلبی های دو طرف، دارد. بی شک، آغاز طرح کمربند و جاده دست کم در سطح استراتژیک تا اندازه ای عدم تقارن را کاهش داده چرا که موقعیت جغرافیایی ایران، این کشور را به یک مرکز مهم در میانه آسیای میانه، خاورمیانه و اروپا تبدیل و کانون پروژهای جاه طلبانه چین در دسترسی به غرب تبدیل کرده است. در حالی که فشار تحریم های ایالات متحده به طور فزاینده ایران را به گردش به سمت شرق وا داشته، به نظر می رسد ۴ دهه دوستی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین سرانجام در آستانه تغییر از یک رابطه نامتقارن به یک همگرایی متعادل تر بین دو بازیگر نیازمند یکدیگر قرار گرفته باشد. البته این تغییر هنوز صورت نگرفته است.

ادامه مطلب

برای ایران، شرق جایگزین اتحادیه اروپا می شود؟ (بخش سوم)

پیوند با چین در بستر روایت تاریخی جاده ابریشم

اهمیت آسیای شرقی به عنوان پویاترین منطقه اقتصادی جهان دیگر مورد مناقشه نیست و اهمیت استراتژیک این قسمت از جهان نه تنها در سیاست «چرخش به آسیا» ایالات متحده در زمان رئیس جمهوری باراک اوباما، که در نتیجه رویکرد جدید روسیه در چرخش به سمت جامعه اقتصادی آسیا و با توجه به این واقعیت که حتی هند که خود یک محرک قدرت اقتصادی آسیا به شمار می رود، استراتژی «نگاه به شرق» دارد، اثبات شده است. ظهور ژاپن به عنوان یک اقتصاد بزرگ دهه ۱۹۶۰ و جهانی شدن تولید به دنبال آن توامان با استراتژی های صنعتی صادرات محور در آسیا از جمله در جمهوری کره، سنگاپور و تایوان، پیشروی کل اقتصاد آسیا در مسیر رشد را تسریع کرد. اما از زمان پایان جنگ سرد بوده که آسیا دوره تغییرات اقتصادی-اجتماعی را با بیشترین سرعت تجربه کرده و ظهور مجدد چین به عنوان یک قدرت اقتصادی جهانی از اواخر دهه ۱۹۹۰ هم برای آسیا تحول آفرین بوده و آن را به قطب صنعتی جهان تبدیل کرده است. چین با آغاز طرح جاه طلبانه «کمربند و جاده» نه تنها جایگاه خود به عنوان «قدرت ضروری» آسیا را تثبیت کرد، که باعث نگرانی هند، ژاپن، کره جنوبی و دیگران شد.

ادامه مطلب

آمریکا از نیاز به چرخش به شرق در سیاست خارجی غافل نشود

تهدید چهار گانه کره شمالی، چین، پاکستان و ایران برای آمریکا (بخش اول)

سرزمین وسیعی که کره شمالی، چین، پاکستان و ایران را در خود جای داده است، امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت استراتژیک دارد. طبق برخی اطلاعات غیررسمی، دو کشور در بیرونی ترین مرزهای این سرزمین یعنی ایران و کره شمالی همکاری های خود را در چارچوب پروژه موشک های دوربرد که توانایی انتقال کلاهک هسته ای را نیز داشته باشد، از سر گرفته اند.

ادامه مطلب