خلیل زاد در کابل چه می کند؟

دیپلماسی ایرانی: هییتی از امریکایی ها که کادرهای استخباراتی و دیپلماتیک را شامل می شوند، با رهنمایی زلمی خلیل زاد به کابل رفتند و با امیر خان متقی، وزیر امور خارجه رژیم طالبان، روی طیفی از مسائل پیچیده و ضمایم استخباراتی، برای ساعت ها گفت‌وگو کردند. اگرچه، هنوز جزئیات این گفت‌وگوها، مشخص نیست، اما به هرصورت، نمی تواند جدا از اجنداهای امنیتی و استخباراتی، تفسیر شود.

 این دیدار به دلیلی جالب توجه است که برای نخستین بار رسانه ای می شود. در حالی که، در گذشته تعاملات استخباراتی امریکا با این گروه با میانجیگری پاکستان، قطر و امارات، انجام می شد. علی ظاهر، در این دیدار روی مسائل مختلفی بحث شده که در این نوشتار به تحلیل ها روی جزئیات احتمالی آن، خواهیم پرداخت.  

چیزی قابل توجه، تمجید و تحسین آمریکا از طالبان در امر مبارزه با مواد مخدر است که جای تامل دارد. گروهی که خود بانی و بسترساز کشت و قاچاق  مواد مخدر در منطقه و اقصی نقاط دنیاست، چگونه در امر مبارزه با مواد مخدر، موفق بوده و تحسین امریکا را در این خصوص بر انگیخته است؟ در ضمن، از آن جایی که طالبان از درک قاچاق مواد مخدر، به تامین بخشی از هزینه های حکومت داری شان، می پردازند، یک نوع تناقض میان این ادعا و تحسین امریکا و صورت اصلی واقعه، دیده می شود.

 به هر حال، طالبان که در پروژه بی ثبات سازی منطقه، جزء اصلی این راهبرد حساب می شوند، تا حال موفقیت هایی در هدایت این بازی خطرناک امنیتی داشته اند. حمله به یک کنسرت در روسیه، حمله در ایران، مختل سازی برنامه های چین در پاکستان به‌واسطه تشدید حملات تروریستی و حمایت از گروه های تندروی افراطی در این کشور، ایجاد پناهگاه های امن برای این گروه ها، تقویت القاعده و ایجاد پایگاه برای آن در خاک افغانستان، تقویت گروه داعش خراسان در افغانستان، بسترسازی برای سایر گروه های تروریستی در افغانستان، بسترسازی آرام به ایجاد مزاحمت ها به چین، روسیه و ایران، مختل سازی برنامه های چین در آسیای مرکزی، قاچاق مواد مخدر و مسلح سازی تروریسم در سطح منطقه مبنی بر توزیع سلاح و تسلیحات به‌جامانده ی امریکایی برای آنها را می توان موفقیت های طالبان در انجام این راهبرد بی ثبات سازی منطقه ای، تحلیل کرد. به این لحاظ، طالبان برای امریکا، نورچشمی های قابل ارزش‌اند و انجام چنین سفرهای مرموز و ناگهانی، به هدف هدایت بهتر قواعد بازی از جانب امریکا، محسوب می شوند. 

در عین حال، از اینکه ترامپ بارها از ترک پایگاه نظامی بگرام، انتقاد کرده و باز تسخیر و کنترل دوبارۀ آن را جزء اولویت های رقابت با چین در منطقه قلمداد کرده است، حفظ رژیم طالبان و استفاده از ظرفیت مخرب آن در جهت بی ثبات سازی منطقه، در اولویت اجنداهای امنیتی امریکا قرار دارد. بنابراین سفر هییت دیپلماتیک و استخباراتی امریکا به افغانستان وانجام مذاکرات جدی با این گروه، در واقع تلاشی است برای در کنترل گرفتن پایگاه بگرام، هشدار از نزدیکی با منطقه و رساندن پیام در مورد آیندۀ منطقه که نمی تواند برای طالبان، قابل اتکا باشد و این گروه باید پیش بین آینده ی این روابط باشد، از جمله موارد بحث شده در این گفت‌وگوها هستند.

از سوی دیگر، از اینکه طالبان، سیاست تشدید سرکوب در داخل افغانستان را به مثابۀ سیاست دولتی، در پیش گرفته اند، بستر لازم را برای رشد و گسترش مراکز تروریستی در دستور کار قرار داده اند، باید پاداش هایی از جانب امریکا داشته باشند. در همین راستاست که ادامه کمک های مشروط امریکا به این گروه برای حفظ رژیم طالبان را می توان در چارچوب یک دیدگاه قابل بحث برای مختل سازی امنیت منطقه ای، از جانب امریکا دانست. زیرا با سیاست های کنونی که طالبان در پیش گرفته اند؛ مانند دشمنی با علم دانش و طالبانیزه ساختن افغانستان، هیچ روزنه امیدی برای رهایی منطقه از شر تروریسم نیست. حتی اگر نظم امنیت منطقه ای در قالب پیمان شانگهای، هم اراده ای برای مقابله با این چالش های امنیتی ناشی از افغانستان را داشته باشد، با دردسرهای بسیار بزرگی، مواجه خواهد شد. این کار در واقع اصل قاعده بازی توسط امریکا را به نمایش می گذارد. از این روست که کار امریکا با سیاست های کنونی طالبانیزه ساختن افغانستان، به مراتب ساده تر و اثر بخش تر می شود.

همچنان، گمان می رود که دیدار هییت امریکایی با طالبان، برای ارسال پیام هشدارآمیز درجهت دوری از چین و محدود ساختن تمام زمینه های است که برای برنامه های اقتصادی و امنیتی چین در افغانستان، می تواند به تقویت جایگاه این کشور بیانجامد. بر علاوه، ارسال پیام هشدارآمیز در مورد موجودیت اختلافاتی که منطقه در میان طالبان ایجاد کرده و از آن سود می برد، می تواند از دیگر محتوای این دیدار میان امریکایی ها و طالبان باشد. زیرا، امریکا از سیاست و وضعیت فعلی طالبان، به شدت ناراضی است و این کشور با طالبان متفرق و پراکنده که آلت دستان منطقه باشد، کاری ندارد و آن را به نفع خود نمی بیند. بنابراین تلاش امریکایی ها برای رفع هرچه عاجل اختلافات میان طالبان است تا منطقه از این شکاف برای تعقیب منافع ضد امریکایی خود، زمینۀ بیشتری نداشته باشد.

در راستای همین تحلیل ها، هیئت امریکایی، برای هشداردهی و رایزنی در خصوص حل تنش های موجود طالبان با پاکستان که در صورت تداوم تمام برنامه های امنیتی آمریکا را در افغانستان مختل خواهد ساخت، وارد کابل شده است. زیرا وجود چالش ها در روابط میان بخشی از طالبان و پاکستان باعث می شود تا ایران، روسیه و چین از این دسته های اختلافی، برای تعقیب اجنداهای امنیتی و ضد امریکایی خود، سود ببرند و آن را در جهت سبوتاژ راهبرد بی ثبات سازی منطقه توسط امریکا، استفاده برد.

به هرصورت، سفر هیئت امریکایی به کابل تحت حاکمیت طالبان، رژیمی که اکثریت اعضای آن، در فهرست تحت تعقیب شورای امنیت، سازمان های اطلاعاتی غرب، قرار دارند؛ نمی تواند خالی از انجام یک سلسله کارهایی باشد که تنها در محدوده بازی های اطلاعاتی و امنیتی امریکا، قابل تفسیرند. برای امریکا، دیگر موجودیت و استقرار یک رژیم ارزش گرا، دموکراتیک، مشروع و پاسخگو برای جامعه جهانی، مطمح نظر نیست. بلکه امریکایی در قالب تفسیری راهبرد بی ثبات سازی منطقه ای و به اساس دکتورین بازموازنه، در استقرار، تحکیم و تداوم این رژیم سرکوب گر، کمک کرده و تمام منابع مالی، امنیتی، ژیوپولیتیک وحمایت های سیاسی را برای حفظ آن در قدرت، فراهم می کند. بنابراین انجام این سفر، جزء تعقیب اجنداهای استخباراتی، امنیتی و در قالب راهبرد رقابت منطقه با فرا منطقه، نمی تواند پیام دیگری داشته باشد. 

با اطمینان کامل که خلیل زاد با کارنامه های سیاه‌اش که دستاورد بیست ساله نظام جمهوری را یک شبه به دهن تروریسم بین المللی داد، پیامی خوشی برای ایجاد روزنه خوش برای مردم افغانستان، نخواهد داشت. هیئت امریکایی در کابل است تا طالبان را متوجه اشتباهات شان ساخته و از نزدیکی بیش از حد با منطقه، هشدار دهد. امریکا می خواهد به منطقه پیام دهد که طالبان، صاحب دارند و بازی در جغرافیای افغانستان، با دشواری های مواجه خواهد بود.