بغداد تحت فشار واشینگتن است
واردات گاز عراق از خلیج فارس، راهی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا؟
نویسنده: رستم ضیائی، پژوهشگر روابط بین‌الملل
دیپلماسی ایرانی: با تشدید تنش‌های منطقه‌ای و افزایش فشارهای بین‌المللی، عراق با چالش‌های جدی در تأمین نیازهای گازی خود مواجه شده است. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در این زمینه، پایان یافتن معافیت‌های آمریکا برای واردات گاز از ایران است که می‌تواند تأثیر مستقیمی بر امنیت انرژی این کشور داشته باشد. در این راستا، دولت عراق در تلاش است تا از بروز بحران انرژی، به‌ویژه در بخش برق‌رسانی که در فصل تابستان با افزایش تقاضا روبه‌رو می‌شود، جلوگیری کند. در این میان، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به‌عنوان یکی از گزینه‌های جایگزین برای تأمین گاز مورد نیاز عراق مطرح شده‌اند.
سناریوهای جایگزین برای تأمین گاز عراق
به گزارش الخلیج أونلاین با توجه به وابستگی عراق به واردات گاز از ایران، مسئله تمدید معافیت‌های آمریکا از تحریم‌های اعمال‌شده علیه تهران یکی از چالش‌های اصلی سیاست انرژی بغداد به شمار می‌آید. در این راستا، باسم العوادی، سخنگوی دولت عراق، اعلام کرده که ایالات متحده هنوز به‌طور رسمی تصمیمی مبنی بر لغو این معافیت‌ها به دولت عراق ابلاغ نکرده است. بااین‌حال، وی تأکید کرده که بغداد سناریوهای مختلفی را برای مدیریت این وضعیت و تأمین پایدار گاز مورد نیاز خود تدوین کرده است. بر اساس اظهارات العوادی که در ۸ مارس در برنامه واجب الصراحة از شبکه العراقیه الاخباریه مطرح شد، عراق در حال حاضر روزانه ۵۰ میلیون فوت مکعب گاز از ایران وارد می‌کند که این میزان معادل یک‌سوم کل تولید انرژی این کشور است. وی همچنین خاطرنشان کرد که دولت عراق در صورت عدم تمدید معافیت‌ها، به دنبال جایگزین‌های متعددی خواهد بود که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، تأمین گاز از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. این راهبرد در چارچوب سیاست‌های کلی بغداد برای کاهش وابستگی به یک منبع واحد و تضمین امنیت انرژی کشور مورد بررسی قرار گرفته است.
در این راستا، باسم العوادی، سخنگوی دولت عراق، اعلام کرده است که محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، مذاکراتی با همتای خود در ترکمنستان پیرامون واردات گاز انجام داده است. وی تأخیر در اجرای این طرح را ناشی از مشکلات مرتبط با شرکت واسطه دانسته اما پیش‌بینی کرده است که این موانع طی دو ماه آینده برطرف شوند. در صورت تحقق این برنامه، عراق قادر خواهد بود روزانه ۲۰ میلیون فوت مکعب استاندارد گاز از طریق خط لوله ایران دریافت کند.
العوادی همچنین اشاره کرد که گزینه دیگری که دولت در نظر دارد، واردات گاز از کشورهای خلیج فارس از طریق سکوهای گازی است. این سکوها شامل کشتی‌های شناوری هستند که به خطوط لوله ویژه‌ای متصل شده و این خطوط لوله به ایستگاه‌های برق در استان بصره وصل می‌شوند. این طرح به عنوان یک راه‌حل جایگزین برای تأمین نیازهای انرژی عراق در نظر گرفته شده است. در راستای سیاست‌های عراق برای تنوع‌بخشی به منابع تأمین انرژی این کشور در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا از طریق همکاری‌های منطقه‌ای و مذاکره با کشورهای تولیدکننده گاز، امنیت انرژی خود را تقویت کند. در این چارچوب، وزارت برق عراق در ژوئن ۲۰۲۳ اعلام کرد که مذاکراتی با دولت قطر در زمینه واردات گاز طبیعی، توسعه میادین گازی و تبادل تجربیات فنی انجام شده است. این مذاکرات به‌عنوان بخشی از استراتژی کلی عراق برای بهینه‌سازی زیرساخت‌های انرژی و ارتقای ظرفیت تولید برق ارزیابی می‌شود.
چالش‌های تأمین گاز عراق از خلیج فارس
گاز خلیج فارس، به‌ویژه گاز قطر، به‌عنوان جایگزیین برای عراق پس از تصمیم واشینگتن برای لغو معافیت‌های واردات گاز از ایران مطرح شده اما این موضوع با مانع نبود ایستگاه‌های دریافت و فرآوری گاز در سواحل عراق مواجه است. قطر گاز مایع صادر می‌کند که نیازمند ایستگاه‌های دریافت گاز در عراق است. این ایستگاه‌ها باید گاز را قبل از انتقال به نیروگاه‌ها از طریق خطوط لوله، به حالت گازسازی مجدد تبدیل کنند. این تأسیسات هنوز در عراق ساخته نشده‌اند و بنابراین، به‌عنوان موانع مهم برای تأمین گاز پس از توقف واردات گاز از ایران شناخته می‌شوند. برای ایجاد این تأسیسات، به ۲ تا ۳ سال زمان نیاز خواهد بود. همچنین، تفاهمات اولیه میان عراق و قطر از دو سال پیش آغاز شده است، اما این تفاهمات هنوز به قرارداد تبدیل نشده‌اند. در عین حال، اگر عراق بتواند روزانه 40 میلیون مترمکعب گاز از قطر تأمین کند، این مقدار می‌تواند به‌طور قابل توجهی خطر بحران در بخش برق کشور را کاهش دهد.
لازم به ذکر است که این میزان تأمین گاز به ظرفیت تأسیسات جدید که وزارت نفت عراق در حال ساخت آن‌ها در بصره است بستگی دارد. سرعت تکمیل این پروژه‌ها و بهره‌برداری از آن‌ها نقشی حیاتی در حل بحران تأمین انرژی خواهد داشت. با این حال، به‌نظر می‌رسد که عراق با چالش‌های جدی در تابستان پیش‌رو روبه‌رو خواهد بود، چراکه عدم انعطاف‌پذیری کافی برای جایگزینی سریع منابع انرژی می‌تواند مشکلات زیادی در تأمین برق و گاز ایجاد کند.
اقدامات عراق برای تامین منابع انرژی جایگزین
در راستای اقدامات اجرایی لازم برای تأمین منابع انرژی جایگزین، دفتر رسانه‌ای رئیس‌جمهوری عراق اقداماتی را برای انتقال گاز مورد نیاز برای تأمین سوخت نیروگاه‌های برق اعلام کرد. این برنامه‌ها در جلسه‌ای دوره‌ای که برای پیگیری اجرای پروژه‌های بخش نفت و تحت ریاست محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، برگزار شد، مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس اعلام دفتر رسانه‌ای در تاریخ 9 مارس 2025، این جلسه به طرح دولت عراق برای احداث یک خط لوله گاز جدید به طول 40 کیلومتر برای انتقال گاز به نیروگاه‌ها اختصاص داشت. هدف این طرح، تأمین انرژی مورد نیاز برای تولید برق در فصل تابستان و بهره‌برداری کامل از ظرفیت تولید برق کشور بود. همچنین، وزیر نفت عراق در این جلسه طرح‌های وزارتخانه را برای تأمین سوخت نیروگاه‌ها مورد بحث قرار داد. یکی از این طرح‌ها، استفاده از سکوهای شناور برای واردات گاز و تسریع در تکمیل خط لوله انتقال گاز از نیروگاه‌های بصره به این سکوها بود.
در این راستا، وزیر نفت عراق، حیان عبدالغنی، در اکتبر 2023 اعلام کرد که قراردادهای انرژی با شرکت "نفط الهلال" امارات متحده عربی برای توسعه سه میدان نفت و گاز در عراق به مدت 20 سال به اجرا درآمده است. پیش‌بینی می‌شود که این پروژه‌ها تا نیمه سال 2025 قادر به تولید 400 میلیون فوت مکعب گاز طبیعی در روز باشند. وزیر نفت افزود که این قراردادها مانع از سوزاندن گاز خواهند شد و گاز استخراج‌شده به منظور تولید برق در نیروگاه‌های عراق استفاده خواهد شد.
فشارهای آمریکا بر عراق
ایالات متحده آمریکا در راستای سیاست کاهش وابستگی عراق به انرژی ایران، فشارهای خود را بر بغداد افزایش داده است. همچنین وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد معافیت تحریمی را که به عراق اجازه می‌داد در ازای واردات برق از ایران، بهای آن را بپردازد، تمدید نکرده است. این موضوع پیامدهای مهمی برای عراق خواهد داشت.
وزارت برق عراق هشدار داده است که این کشور برای تأمین نیازهای خود در فصل تابستان به حدود ۵۰ هزار مگاوات برق نیاز دارد، در حالی که گاز ایران حدود ۴۰ درصد از برق مصرفی این کشور را تأمین می‌کند. توقف احتمالی واردات آن می‌تواند شبکه برق عراق را با بحران بیشتری مواجه کند.
نظر شما :