ترکیه، بازیگر اصلی تحولات سوریه

مصاحبه کننده: محمد حسین واحدی

دیپلماسی ایرانی: سقوط نظام بشار اسد در سوریه برای اکثر تحلیلگران امری ناگهانی و غیرقابل انتظار بود. چه در ایران که حامی حکومت بشار اسد بود، چه در غرب که گمان می کردند بشار اسد حکومت خود را تثبیت کرده و چه در میان کشورهای عربی که تلاش داشتند بشار اسد را از ایران دور کنند تا وارد بازار اقتصادی این کشور شوند و به قول خودشان سوریه را به آغوش جهان عرب بازگردانند، کسی گمان نمی کرد بشار اسد به این آسانی، ظرف کمتر از دو هفته، سقوط کند. این در حالی است که از دست رفتن نفوذ ایران در سوریه که در سخت ترین شرایط این کشور توانسته بود نفوذی غیرقابل رقابت داشته باشد، تعجب بسیاری را برانگیخت. در این رابطه با مارک سیکا، کارشناس مسائل اسرائیل و فلسطین، سیاست اسرائیل و أمور خاورمیانه و استاد دانشگاه چک گفت وگویی را انجام داده ایم که در ادامه می خوانید:

لطفا به ما بفرمایید از نگاه شما واقعا در سوریه چه می گذرد؟

توالی وقایعی که در یک دوره بسیار کوتاه رخ داد به سقوط رژیم بشار اسد منجر شد، تحولی بسیار سریع، پویا و از همه مهمتر تا حد زیادی غیرمنتظره. گستره کامل ارتباطات و عوامل مؤثر در فروپاشی رژیم هنوز به طور کامل درک نشده است. با این حال، آشکار است که رژیم اسد در داخل به شدت تضعیف شده بود. به نظر می رسد نیروهای ضد رژیم مدت هاست که برای این لحظه آماده و منتظر فرصت مناسب ژئوپلیتیکی بودند. این فرصت پس از درگیری‌های اخیر به وجود آمد که طی آن جنبش حزب‌الله، یکی از حامیان حیاتی حکومت اسد، به دلیل جنگ با اسرائیل و ضربات سنگینی که در لبنان به واسطه این جنگ متحمل شد به طور قابل توجهی تضعیف شد. علاوه بر این، خلاء سیاسی ایجاد شده بین انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده و تحلیف دونالد ترامپ نیز نقش مهمی در این تحولات ایفا کرد. 

به نظر شما منافع کدام کشور بیش از همه در این تحولات تامین شد؟

منافع بازیگران خارجی کلیدی در مناقشه سوریه، به ویژه ترکیه را نمی توان نادیده گرفت که احتمالاً بر این تحولات نیز تأثیر گذاشته است. ترکیه بازیگر کلیدی این میدان بود.

به اعتقاد شما چرا ایران نفوذ خود را در سوریه از دست داد؟ آیا ایران داوطلبانه از صحنه خارج شد یا تحولات واقعیت های جدیدی را بر این تحمیل کرد؟

بعید می دانم ایران هیچ قصدی برای اجازه دادن به متحد اصلی خود در محور مقاومت برای کنار رفتن از صحنه داشت. با این حال، من در مورد این که گفته شود ایران اندکی قبل از شروع حمله گروه های ضد رژیم اطلاعاتی در اختیار داشت، مطمئن نیستم. من فکر می‌کنم دو احتمال وجود دارد: یا ایران از شرایط بحرانی که به حمله به رژیم منجر شده بود بی‌اطلاع بود یا موقعیت رژیم را ناامیدکننده تشخیص داد و مدتی بود که برای چنین نتیجه‌ای آماده ‌شده بود.

به اعتقاد شما آیا ایران هنوز قدرت بازدارندگی سابق خود را در سوریه دارد یا انتظار می رود که آن را از دست داده باشد؟

به نظر می رسد نفوذ ایران در شرق مدیترانه به دلیل وضعیت سیاسی کنونی سوریه، از جمله پروژه «محور مقاومت» آن، به طور قابل توجهی مختل شده است. با توجه به پاسخ من به سوال اول، مطمئن نیستم که آیا ایران به اندازه کافی برای تغییرات سیاسی سریعی که در خاورمیانه رخ می دهد، آماده بوده است یا خیر.