بایدن مقابل عربستان کوتاه آمد؟

دیپلماسی ایرانی: بیش از چهار سال طول کشید تا رئیس‌جمهور بایدن وعده انتخاباتی خود را برای پایان‌دادن فروش تسلیحات به عربستان سعودی کاملاً کنار گذاشت و این وعده را به‌تدریج تضعیف کرد، تا اینکه در آخرین لحظات روز جمعه، 9 اوت، دولت اعلام کرد که فروش مهمات هوا به زمین تهاجمی به این پادشاهی را از سر خواهد گرفت.

در واقع، این ممنوعیت تنها آخرین نشانه از یک سیاست قدیمی و رهاشده برای منزوی کردن و تحریم عربستان سعودی به‌خاطر جنایات و سوءاستفاده‌های مختلف آن هم در داخل و هم در خارج از کشور بود؛ اما در عوض، درباریان دولت بایدن حمایت خود را از بن سلمان دوچندان کرده و او را بیشتر در آغوش کشیدند و امتیازات بی‌پایانی را، به‌عنوان بلیت طلایی تداوم برتری ایالات متحده در خاورمیانه، به او دادند و در ادامه با تضمین امنیتی بی‌سابقه ایالات متحده به شاهزاده پیش از اتمام ریاست‌جمهوری بایدن، در صدد هستند تا فوراً به خط پایان برسند.

قطع همکاری با بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات ایالات متحده هزینه‌های کاملاً قابل‌درک خود را به همراه داشت. این اقدام نه‌تنها شرکت‌های تولید تسلیحات ایالات متحده را که از گاو شیرده سعودی محروم شده بودند، ناراحت کرد، بلکه بن سلمان را تشویق کرد تا به‌تلافی آن روابط خود را با چین و روسیه تقویت کند؛ بنابراین تنها چند ماه پس از اولین سال دولت بایدن، تیم امنیت ملی او از تحریم تسلیحاتی عقب‌نشینی و تصریح کرد که آنها فقط قصد داشتند جلوی تسلیحات “تهاجمی” نه “دفاعی” را بگیرند.

سؤالات اعضای کنگره در مورد تفاوت بین این اصطلاحات بی‌پاسخ ماند. پس از آن فروش میلیاردها تسلیحات به جریان افتاد و راه را برای بهبود بیشتر روابط با حاکم سعودی هموار کرد که این روند به “مصافحه” بدیمن جولای 2022 بایدن/ بن سلمان در جده ختم شد.

وقتی که تیم بایدن اعلام کرد که آنها نیز به پیروی از ترامپ، افزودن عربستان سعودی به توافقات ابراهیم را به‌عنوان اولویت شماره یک سیاست خارجی خود در خاورمیانه قرار خواهند داد، نگرانی‌ها درباره دادن امتیاز به عربستان با حمایت نظامی جدید، با وجود جنایات گسترده‌اش در یمن و در داخل کشور یا تشدید خصومت‌های بیشتر آن در منطقه، از بین رفت و زیر شن‌های بیابان دفن شد.

هم‌زمان با اعتراف صریح مشاور امنیت ملی، جیک سالیوان، به اولویت‌های ثانویه‌اش – نفت ارزان و جلوگیری از نفوذ چین در منطقه بن سلمان به یک بازی سخت از فشار معکوس روی آورد و نه‌تنها، با وجود درخواست‌های بایدن، از باز کردن شیر نفت برای کاهش قیمت‌های جهانی قبل از انتخابات مقدماتی نوامبر 2022 خودداری کرد، بلکه به‌طور ویژه رئیس‌جمهور چین، شی جین‌پینگ، را در یک مراسم چند روزه با استقبال گرم میزبانی و اعلام کرد که چین یک نیروگاه هسته‌ای غیرنظامی در عربستان خواهد ساخت و از توسعه موشکی در این کشور حمایت خواهد کرد و همچنین از تحریم روسیه به خاطر حمله‌اش به اوکراین خودداری کرد.

بنابراین، زمان آن رسیده بود که تیم بایدن به خواسته‌های بن سلمان تن دهد. اولین امتیاز بزرگ، اعطای مصونیت به ولیعهد از پیگرد قانونی در ایالات متحده بود که چند شکایت علیه او به‌خاطر قتل جمال خاشقجی، تلاش برای قتل سعد الجبری و آزار و اذیت هدفمند غاده عوئیس خبرنگار الجزیره مختومه شد.

دریافت امتیاز بعدی که در فهرست آرزوهای عربستان از تیم بایدن بود: یک ضمانت امنیتی در سطح پیمان ناتو برای این کشور بود. تلاش‌های تیم بایدن برای جلب نظر ولیعهد با یک پوشش امنیتی هوایی ساده، کافی نبود؛ او به‌وضوح اعلام کرد که تنها یک ضمانت دوجانبه در سطح پیمان می‌تواند او را متقاعد کند. حملات حماس به اسرائیل در 7 اکتبر و بمباران‌های بی‌وقفه و گرسنگی به جمعیت غیرنظامی غزه که به دنبال آن بود، این برنامه‌ها را به هم ریخت. جیک سالیوان مشاور امنیت ملی امریکا که فقط چند روز قبل از این حمله فاجعه‌بار اعلام کرده بود که خاورمیانه “امروز نسبت به دو دهه گذشته آرام‌تر است” و “زمانی که من باید برای بررسی بحران‌ها و درگیری‌ها در خاورمیانه صرف کنم، نسبت به همه وزیران خارجه امریکا از زمان 11 سپتامبر بسیار کمتر است”، مجبور شد برنامه‌های توافق صلح سعودی/اسرائیلی را کنار بگذارد.

حتی بن سلمان هم نمی‌توانست در برابر همدردی تقریباً تمام شهروندان سعودی‌ با فلسطینی‌ها، به طور علنی از اسرائیل حمایت کند.

کنگره‌ امریکا که عمدتاً تحت حمایت ایپک (لابی اسرائیل در کنگره) قرار دارد، احتمالاً از اعطای تضمین امنیتی به عربستان سعودی در ازای پیوستن آن به توافقات ابراهیم حمایت می‌کرد، اما بدون این حمایت، تصویب یک تعهد در سطح معاهده بسیار دشوار خواهد بود. تیم بایدن اکنون در حال بررسی ایده جداکردن دو مقوله تضمین امنیتی و همچنین بهره‌برداری از توسعه نیروگاه هسته‌ای غیرنظامی چین از عادی‌سازی روابط با اسرائیل در یک توافق “کمتر در برابر کمتر” است.

بر اساس “توافق استراتژیک” پیشنهادی از سوی امریکا، ایالات متحده متعهد به دفاع از عربستان در صورت حمله به این کشور خواهد بود، در مقابل عربستان باید به واشنگتن اجازه استفاده از زمین و هوای خود را بدهد و از ساخت پایگاه‌های چین در این کشور جلوگیری کند و توافق‌نامه همکاری دفاعی موازی امضا کند تا فروش سلاح، همکاری‌های اطلاعاتی و برنامه‌ریزی استراتژیک در زمینه تروریسم و ایران را تقویت کند.

این اقدام، پوشش “صلح منطقه‌ای برای اسرائیل” را به‌عنوان انگیزه برای تضمین امنیت عربستان حذف کرده و انگیزه‌های ثانویه تیم بایدن را بیشتر نمایان می‌کند.

با توجه‌ به جنگ غزه و نزدیک‌شدن به پایان دوره بایدن، بعید به نظر می‌رسد که این دولت بتواند در قبال پیوستن ریاض به توافقات ابراهیم به بن‌سلمان تضمین‌های امنیتی بدهد. حتی مشخص نیست که بن‌سلمان این امتیازها را بپذیرد یا آنها را برای دور بعدی چانه‌زنی با دولت جدید امریکا نگه دارد. در حال حاضر، تنها باید امیدوار بود که بن سلمان از دولت بایدن عاقل‌تر باشد و از هرگونه جنگ جدید در منطقه جلوگیری کند.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرافت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱