شکست در عین زورگویی امریکا و اسرائیل در سازمان ملل

نویسنده: دکتر جواد معصومی، پژوهشگر بین‌الملل

دیپلماسی ایرانی: سرانجام پس از نزدیک به ۶ ماه از جنگ اسرائیل در غزه، اعضای شورای امنیت سازمان ملل بدون وتوی آمریکا با قطعنامه‌ای برای برقراری آتش‌بس فوری در غزه موافقت کردند. این قطعنامه در واقع یک اجماع بین‌المللی و نوعی سازماندهی و صف‌آرایی اعضای دائم و غیردائم این شورا در برابر آمریکا تشکیل شد. آمریکا در پی چنین شرایطی، تلاش کرد به‌جای مخالفت با این قطعنامه و وتوی قطعنامه برقراری آتش‌بس در غزه برای چهارمین بار، بخش‌هایی از قطعنامه پیشنهادی ۱۰ عضو غیردائم را تغییر دهد و به آن مفادی را اضافه کند که خود نیز با متن قطعنامه پیشنهادی موافق باشد. ازاین‌رو، فضای شورای امنیت برای اولین‌بار پس از نزدیک به ۶ ماه جنگ در غزه، برای تصویب قطعنامه برقراری آتش‌بس در غزه مثبت بود و آمریکا با این قطعنامه مخالفت نکرد و رأی ممتنع اعلام نمود. قطعنامه پیشنهادی ۱۰ عضو غیردائم شورای امنیت توانست رأی مثبت ۱۴ عضو از ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل را کسب کند و ایالات متحده آمریکا نیز به این قطعنامه رأی ممتنع داد و با عدم استفاده از حق وتوی خود، موجب شد قطعنامه برقراری آتش‌بس در غزه به تصویب برسد.

شورای امنیت ۱۵ عضوی سازمان ملل متحد در این قطعنامه 3 بندی، خواستار آتش‌بس فوری بین رژیم صهیونیستی  و گروه فلسطینی حماس در غزه و آزادی فوری و بدون قیدوشرط همه اسرا شده است. این قطعنامه خواستار اجرای آتش‌بس فوری در غزه در ماه مبارک رمضان شده و گفته است: آتش‌بس فوری در ماه مبارک رمضان توسط همه طرف‌ها رعایت شود که منجر به آتش‌بس پایدار می‌شود. همچنین این قطعنامه خواستار آزادی فوری و بدون قیدوشرط همه گروگان‌ها و تضمین دسترسی بشردوستانه برای رفع نیازهای پزشکی و سایر نیازهای بشردوستانه آنها شده است و از طرفین می‌خواهد به تعهدات خود تحت قوانین بین‌المللی دررابطه‌با تمام افراد بازداشتی، عمل کنند.

رویکرد روسیه

اسیلی نبنزیا، سفیر و نماینده روسیه در سازمان ملل در نشست شورای امنیت درباره این قطعنامه گفت: متأسفانه آنچه پس از پایان این مدت اتفاق می‌افتد، نامشخص است؛ زیرا کلمه «پایدار» را می‌توان به طرق مختلف تفسیر کرد. آنهایی که از اسرائیل حمایت می‌کنند، هنوز هم می‌خواهند، دست آن را آزاد بگذارند. نبنزیا گفت که استفاده از کلمه "دائمی" برای آتش‌بس بهتر بود. ما از اینکه در اضافه‌کردن این کلمه موفق نشدیم و ناامید شدیم؛ بااین‌وجود، ما معتقدیم که اساساً شورا باید برای دستیابی به آتش‌بس دائمی در غزه به کار خود ادامه دهد.

رویکرد چین

سفیر و نماینده چین در سازمان ملل نیز اعلام کرد که موضع پکن در مورد درخواست آتش‌بس از همان ابتدا مشخص بوده است. ژانگ جون سفیر چین در سازمان ملل در این نشست شورای امنیت گفت: پس از وتوی مکرر اقدامات شورا، واشنگتن در نهایت تصمیم گرفت مانع از اجرای خواسته‌های شورا برای آتش‌بس فوری نشود. با وجود همه اینها، آمریکا همچنان سعی می‌کند انواع بهانه‌ها را بیابد و به چین اتهامات وارد کند.

او افزود: چشم‌های جامعه بین‌الملل باز و آگاه است و اتهامات آمریکا غیرقابل‌دفاع است. نزدیک به شش ماه پس از شروع درگیری غزه، بیش از ۳۲ هزار غیرنظامی بی‌گناه جان خود را ازدست‌داده‌اند. سفیر چین در سازمان ملل گفت: برای زندگی‌هایی که از دست رفتند، قطعنامه امروز شورا خیلی دیر صادر شد، اما برای میلیون‌ها نفر از مردم غزه که در یک فاجعه انسانی بی‌سابقه حضور دارند، این قطعنامه، اگر به طور کامل و مؤثر اجرا شود، همچنان می‌تواند امیدی را که مدت‌ها انتظارش را می‌کشیدند، به ارمغان آورد.

رویکرد رژیم غاصب صهیونیستی

در پی تصویب قطعنامه برقراری آتش‌بس فوری در غزه از سوی شورای امنیت سازمان ملل، دفتر «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم اسرائیل در این باره اعلام کرد: سفر هیئت اسرائیل به واشنگتن که قرار بود درباره عملیات نظامی در رفح رایزنی کند، لغو شد. دفتر نتانیاهو در این بیانیه‌ اعلام کرد: آمریکا از مواضع قاطع خود عقب‌نشینی کرده است و هیئت اسرائیلی به واشنگتن نخواهد رفت. این اقدام آمریکا به تلاش‌ها برای آزادی اسرا لطمه می‌زند؛ زیرا حامل پیامی برای حماس است که فشارهای بین‌المللی اجازه دستیابی به توافق آتش‌بس بدون آزادی اسرا را خواهد داد.

«یسرائیل کاتس» وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی گفت که این رژیم به حملاتش به نوار غزه ادامه خواهد داد. کاتس در پیامی در «ایکس» نوشت: «اسرائیل جنگ را متوقف نخواهد کرد و حماس را نابود می‌کند. جنگ تا بازگشت آخرین اسیر ادامه خواهد یافت».

رویکرد ایالات متحده آمریکا

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در پی تصویب قطعنامه برقراری آتش‌بس فوری در غزه گفت وگو و اعلام کرد: ما گفت وگوی سازنده‌ای در مورد بهترین راه تضمین شکست پایدار حماس در غزه داشتیم. من حمایت قاطع بایدن را از امنیت اسرائیل در برابر همه تهدیدها از جمله ایران، اعلام کردم.

جان کربی، سخنگو و هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز گفت: «ما هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه اسرائیلی‌ها در حال آمادگی برای انجام عملیات زمینی در رفح در چند روز آینده هستند، ندیده‌ایم. در حال حاضر منطقی نیست که این اتفاق در روزهای آینده رخ دهد.». کربی درعین‌حال افزود: «هیچ‌چیزی در مورد دیدگاه ما مبنی بر اینکه حمله زمینی گسترده در رفح یک اشتباه بزرگ است، تغییر نکرده است.»

اما «متیو میلر» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا ادعا کرد: قطعنامه امروز شورای امنیت سازمان ملل الزام‌آور نیست و اجرای آن از طریق مذاکرات انجام خواهد شد. سخنگوی وزارت أمور خارجه آمریکا درباره رأی ممتنع کشورش به این قطعنامه گفت: ما به آن رأی ندادیم؛ اما زبان این قطعنامه با مواضع آمریکا همسو بود. میلر تصریح کرد: عدم محکومیت حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل یکی از دلایلی بود که باعث شد آمریکا از رأی مثبت به این قطعنامه خودداری کند. وی گفت: «به این دلیل است که ما به آن رأی ندادیم. اما دلیل اینکه ما آن را وتو نکردیم این بود که در آن قطعنامه نیز مواردی وجود دارد که با موضع بلندمدت ما که شامل آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها نیز می‌شود، مطابقت دارد. ما می‌دانیم که موضع دولت اسرائیل نیز همین است.»

رویکرد دبیرکل سازمان ملل متحد

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد بلافاصله پس از تصویب این قطعنامه اعلام کرد که شورای امنیت قطعنامه‌ای در مورد غزه که مدت‌ها انتظار آن می‌رفت به تصویب رساند که خواستار آتش‌بس فوری و آزادی فوری و بدون قیدوشرط همه گروگان‌ها است. وی گفت: «این قطعنامه باید اجرا شود. عدم اجرای آن نابخشودنی خواهد بود.»

تحلیل:

صرف‌نظر از اینکه قطعنامه تصویب شده در شورای امنیت در عمل اجرا شود یا خیر، این قطعنامه شکست سیاسی آمریکا و رژیم صهیونیستی بود و می‌تواند فشارهای افکار عمومی جهانی علیه رژیم صهیونیستی را افزایش دهد. قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل از نظر قانونی الزام‌آور هستند. اگرچه سازوکارهای اجرایی سازمان ملل محدود هستند، اما شورای امنیت می‌تواند به پشتوانه قطعنامه حقوقی صادر شده، اقدامات تنبیهی بیشتری علیه رژیم صهیونیستی صادر کند و در صورت عدم اجرای قطعنامه ناکارآمدی و بی‌اعتباری شورای امنیت را تشدید خواهد کرد. چراکه اکنون مردم غزه و جهان نه‌تنها در انتظار اجرای هر چه سریع‌تر این قطعنامه است؛ بلکه خواهان دائمی شدن این آتش‌بس و پایان جنگ در غزه است. واقعیت میدان این است که رژیم صهیونیستی علی‌رغم صدور قطعنامه شورای امنیت بین‌الملل در خصوص آتش‌بس در ماه مبارک رمضان، به ارتکاب جنایات خود علیه شهروندان فلسطینی ادامه می‌دهد؛ زیرا این رژیم کودک کُش، خود را فرا قانون می‌داند و حتی به قوانین شورای امنیت هم پایبند نیست. 

پیامدهای تصویب قطعنامه 

۱. فضای شورای امنیت در هنگام بررسی و تصویب این قطعنامه آشکارا ضد رژیم صهیونیستی بود. تقریباً همه اعضای شورای امنیت درباره وضعیت وخیم غزه ابراز نگرانی کردند. یکی از علل اصلی عصبانیت مقامات صهیونیست از این قطعنامه نیز مربوط به همین فضای غالب ضد صهیونیستی است.

۲. تصویب این قطعنامه یک شکست فاحش برای آمریکا بود. رصد رفتارها و اظهارات مقامات آمریکایی گویای این است که دولت جو بایدن در مقابل رژیم صهیونیستی درمانده شده است. دولت بایدن از یک سو از جنایت‌های رژیم صهیونیستی علیه غزه حمایت می‌کند و از سوی دیگر باتوجه‌به وخامت شدید اوضاع انسانی در غزه و فشارهای جهانی، خواستار ارسال کمک‌های بشردوستانه است. این تناقضی آشکار در رویکرد آمریکا در قبال جنگ غزه است. از سوی دیگر، آمریکا برای کاستن از فشارهای جهانی شکل‌گرفته علیه این کشور ناچار شد به قطعنامه پیشنهادی در شورای امنیت رأی ممتنع دهد و درعین‌حال، پس از تصویب این قطعنامه، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مدعی شد این قطعنامه الزام‌آور نیست؛ بنابراین از یک سو وتو نکردن قطعنامه سبب علنی شدن اختلاف میان رژیم صهیونیستی و آمریکا شد و از سوی دیگر کاستن از وزن قطعنامه و شورای امنیت نیز سبب شدت‌گرفتن انتقادها از این اظهارنظر سفیر آمریکا شد.

۳. تصویب این قطعنامه پیروزی سیاسی مهمی برای جنبش حماس بود چرا که حماس در این قطعنامه محکوم نشد. قطعنامه بر آتش‌بس فوری و همچنین ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه تأکید دارد. اگرچه آزادی اسرای صهیونیست نیز در قطعنامه تصویب شد، اما بدون تردید حماس این اقدام را صرفاً پس از آتش‌بس دائم و پایدار انجام خواهد داد.

۴. این قطعنامه منجر به توقف نسل‌کشی در غزه نخواهد شد. مقامات صهیونیست بلافاصله پس از تصویب قطعنامه اعلام کردند آن را اجرا نخواهند کرد و قطعنامه شورای امنیت برای آنها فاقد هر گونه اهمیت است؛ بنابراین بطور کلی حماس و رژیم صهیونیستی به توافقی نزدیک نشده‌اند. 

جمع‌بندی

شواهد امر حاکی از آن است رژیم صهیونیستی به‌شدت شهر را زیر محاصره خود قرار داده و مانع ورود کمک‌های انسان‌دوستانه شده است؛ به‌طوری‌که سران رژیم صهیونیستی عامدانه شرایط فاجعه باری برای غزه ایجاد کرده‌اند. از سوی دیگر متأسفانه جامعه جهانی، سازمان ملل متحد و نهادهای بین‌المللی نتوانسته‌اند در ماه‌های گذشته سازوکاری برای رساندن حداقل کمک انسان‌دوستانه به غزه در دستور کار خود قرار دهند؛ چراکه جامعه جهانی در برابر سلطه قدرت‌های استکباری عاجزند و با آمریکا و رژیم صهیونیستی همراهی می‌کند و آنچه درباره بحران غزه می‌گویند، شعاری بیش نیست. به نظر می‌آید برخی اظهارنظرها مقام‌های جهانی ازجمله دبیرکل سازمان ملل متحد و مسئولان نهادها و حتی مقام‌های آمریکایی درباره غزه نفاق سیاسی است. 

اگر آمریکا بخواهد می‌تواند سریع مانع کشتار مردم غزه شود و رژیم صهیونیستی را زیر فشار قرار دهد، درحالی‌که متأسفانه آمریکا در کشتار مردم غزه با رژیم صهیونیستی شریک است، زیرا نزدیک به ۶ ماه گذشته انواع کمک‌های تسلیحاتی را در اختیار رژیم کودک کش قرار داده است. هدف نهایی این رژیم غاصب صهیونیستی پیاده‌سازی راهبرد خود در غزه است تا کشتار و اخراج مردم را از شهر خود، نابودی زیرساخت‌های غزه، اخراج ساکنان غزه به پشت مرزهای فلسطین اشغالی و واگذاری اداره شهر غزه به تشکیلات خودگردان را اجرایی کند. رژیم صهیونیستی همچنین به دنبال خلع سلاح گروه‌های مبارز فلسطینی و خارج‌کردن رهبران سیاسی حماس از غزه است و آمریکا و رژیم صهیونیستی برای اجرایی‌کردن این سناریو بسیار تلاش می‌کنند. با اینکه جامعه جهانی می‌داند آن‌ها چنین سناریویی برای غزه دارند و مردم غزه را در گرسنگی مطلق نگاه‌داشته‌اند تا هر روز جمعیتشان کمتر شود، اما در برابر ظلم و فاجعه انسانی آشکار سکوت پیشه کرده‌اند.