آتش‌بس غزه و بحرانی که همچنان باقی است

نویسنده: دکتر جواد معصومی، کارشناس ارشد مسائل بین الملل 

دیپلماسی ایرانی:

مقدمه

پس از نزدیک به نه ماه بی‌عملی شورای امنیت برای توقف ماشین کشتار رژیم صهیونیستی در غزه، این سازمان بالاخره روز شنبه با تصویب یک قطعنامه درباره پایان دادن به جنگ موافقت کرد. آمریکا پیشتر با وتوی مکرر قطعنامه‌های پیشنهادی سایر کشورها مهمترین مانع تصویب قطعنامه در شورای امنیت بود اما از آنجایی پیش نویس این قطعنامه‌ که توسط دولت آمریکا ارائه شده بود، سفیر آمریکا در سازمان ملل گفت: «ما امروز به نفع صلح رای دادیم». نهایتاً در جلسه علنی شورای امنیت به رای گذاشته شد و در نهایت این قطعنامه با چهارده رأی مثبت و با رأی ممتنع روسیه به تصویب رسید. 

روند اجرایی این قطعنامه 

مرحله اول: آتش‌بس اولیه شش هفته‌ای و مبادله زندانیان میان رژیم صهیونیستی و مقاومت در غزه است و تا زمانی که مذاکرات ادامه دارد، آتش‌بس نیز ادامه خواهد داشت.

مرحله دوم: آتش‌بس دائمی و آزادی اسرا خواهد بود.

مرحله سوم: تلاش برای بازسازی غزه ویران شده است.

رویکرد کنشگران به تصویب آتش بس

از آنجایی تصویب قطعنامه آتش بس در شورای امنیت بیشتر رضایت کشورها را در پی داشته است:

1- جنبش اسلامی حماس نیز اعلام کرد که آماده همکاری با برادران میانجی برای وارد شدن به مذاکرات غیرمستقیم برای اجرای این اصول است. در همین رابطه حماس اعلام کرد که از قطعنامه تصویب شده در شورای امنیت که متضمن آتش‌بس دائم در غزه، خروج کامل نیروهای اشغالگر از این باریکه، مبادله اسرا، بازسازی غزه و بازگشت فلسطینیان به محل زندگی خود و مخالفت با هر گونه تغییر جمعیتی یا کاهش مساحت نوار غزه و ورود کمک‌های بشردوستانه به این باریکه است، استقبال می‌کند.

2- جهاد اسلامی نیز طی بیانیه‌ای اعلام کرد که از قطعنامه تصویب شده آتش بس در شورای امنیت که متضمن آتش بس دائمی در نوار غزه و خروج کامل اشغالگران از نوار غزه باشد، استقبال می‌کند. در بیانیه جهاد اسلامی آمده که گزینه مقاومت تنها راه حل برای تحمیل شروط مقاومت فلسطین ضد اشغالگران و تن دادن آنان به خواسته‌های ملت و مقاومت فلسطین است.

3- تشکیلات خودگردان فلسطین هم گفت که از هر تصمیمی که خواستار آتش‌بس فوری در غزه و حفظ وحدت سرزمین‌های فلسطینی باشد، حمایت می‌کند.

4- وزارت امور خارجه مصر نیز از قطعنامه صادر شده توسط شورای امنیت استقبال کرد و درخواست خود از رژیم صهیونیستی برای پایبندی به تعهدات مطابق با مفاد حقوقی تصویب شده و توقف جنگ علیه غزه تاکید کرد. همچنین وزارت امور خارجه مصر بر لزوم اقدام جدی همه طرف‌های بین‌المللی برای یافتن افق سیاسی برای ایجاد یک کشور مستقل فلسطین با قلمرو در مرزهای 1967 به پایتختی بیت المقدس شرقی تاکید کرد.

5- اتحادیه عرب نیز از تصویب پیش نویس قطعنامه برای آتش بس در غزه استقبال کرد. در این خصوص دبیرکل اتحادیه عرب، با تاکید بر لزوم مهار فوری تجاوزات اسرائیل، گفت که شورای امنیت در انجام مسئولیت خود بسیار تاخیر داشته و در نتیجه اجازه داده است که هزاران فلسطینی قربانی شوند.

6- دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس نیز در بیانیه‌ای گفت: «تصویب این قطعنامه به توقف بحران غزه و دستیابی به امنیت و ثبات در منطقه و جهان کمک می‌کند». جاسم البودایوی تاکید کرد که شورای همکاری خلیج فارس از همه تلاش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای توقف بحران به‌گونه‌ای که امنیت و صلح برای برادران فلسطینی تضمین شود استقبال می‌کنند. مواضع قاطع کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در قبال مسئله فلسطین و حمایت آنها از ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی در قلمرو مرزهای 1967 با پایتختی بیت‌المقدس شرقی مطابق با طرح صلح عربی و مشروعیت بین‌المللی است.

7- اتحادیه اروپا نیز در بیانیه‌ای با استقبال از تصویب قطعنامه از حماس و اسرائیل خواست این پیشنهاد را بپذیرند و آن را اجرا کنند. اتحادیه اروپا همچنین آمادگی خود را برای کمک به احیای روند سیاسی برای دستیابی به صلح پایدار بر اساس راه حل دو کشوری و حمایت از تلاش‌های بین‌المللی برای بازسازی غزه تأکید کرد.

8- سفیر الجزایر در سازمان ملل نیز گفت: «ما معتقدیم که این قطعنامه گامی رو به جلو به سوی آتش بس فوری و دائمی است. این امید را به فلسطینی‌ها می دهد که زمان توقف کشتار فرا رسیده است».

9- در این میان با وجود موافقت چهارده عضو موافق با آتش بسبه نظر می‌رسد روسیه نسبت به اغراض و نیات آمریکا درباره این قطعنامه سوءظن دارد. واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل در این خصوص گفت: «شورای امنیت نباید توافقاتی را با معیارهای مبهم امضا کند. ما نمی‌خواستیم مانع قطعنامه شویم، زیرا تا آنجا که می‌دانیم، از حمایت جهان عرب برخوردار است».

چشم انداز تصویب قطعنامه آتش بس

اگرچه تصویب قطعنامه مانع نسل کُشی صهیونیست‌ها در غزه شد اما به نظر می‌رسد همچنان مشکل بصورت اساسی حل و فصل نشده است.

1- بر اساس اصول شورای امنیت، در صورتی که هیچ یک از پنج عضو دائمی آن را وتو نکنند قطعنامه‌های شورای امنیت از نظر قانونی لازم‌الاجرا هستند اما این در صورتی است که رژیم اشغالگر اسرائیل به هیچ یک از این قطعنامه‌ها تاکنون پایبند نبوده و آمریکا مدعی است که رژیم صهیونیستی این پیشنهاد را پذیرفته است؛ اما اظهارات مقام‌های صهیونیست خلاف آن را ثابت می‌کند.

2- سند این ادعای کذب امریکا اظهارات گیلعاد آردان، نماینده رژیم صهیونیستی در شورای امنیت است که در واکنش به تصویب قطعنامه آتش بس در شورای امنیت ضمن مخالفت با آتش بس در غزه بار دیگر بر اعمال فشار حداکثری برای بازگرداندن اسرای صهیونیست و نابودی توان نظامی حماس تاکید کرد. آردان گفت: اسرائیل هرگز به میز مذاکرات آتش بس بازنخواهد گشت، زیرا حماس ممکن است از آن برای وقت کشی استفاده کند.

3- همچنین نفتالی دیپلمات ارشد صهیونیستی در سازمان ملل در جلسه شورای امنیت شورا گفت: اهداف اسرائیل در غزه همیشه روشن بوده است. اسرائیل به آزادی همه اسرا، نابود کردن قابلیت‌های نظامی و اداری حماس و اطمینان از اینکه غزه تهدیدی برای اسرائیل در آینده نخواهد بود.

4- از سوی دگر حماس می‌گوید خواهان پایان دائمی جنگ در غزه و عقب‌نشینی صهیونیست‌ها از این منطقه با جمعیت 2.3 میلیون نفری است اما مقامات تل‌آویو مدعی هستند که جنگ در غزه را تا نابودی کامل حماس ادامه‌ می‌دهند و به همین دلیل چشم انداز روشنی برای توقف جنگ غزه دیده نمی‌شود. زیرا از نظر سران افراطی اسرائیل، توقف جنگ در شرایط کنونی نوعی امتیازدهی به حماس و دستاورد بزرگ برای فلسطینیان است.

وضعیت رژیم صهیونیستی پسا تصویب قطعنامه

1- نتانیاهو اکنون بر سر دوراهی سختی قرار گرفته، از یک طرف از سوی جامعه بین‌المللی برای پایان اشغالگری در غزه تحت فشار است و از طرف دیگر، از سوی تندروهای داخلی هر روز تهدید می‎شود که اگر جنگ در غزه را متوقف کند، از ائتلاف کابینه خارج می‌شوند که به مفهوم پایان عمر سیاسی نتانیاهو خواهد بود.  

2- بر اساس اظهارات مقامات تل‌آویو مبنی بر عدم توانایی بایدن در تامین منافع اسرائیل و اختلال در روابط تل آویو با حامیان غربی.

3- خروج دو تن از وزرا از کابینه جنگ و درخواست انتخابات زودهنگام می‌تواند منجر به کاهش حمایتهای غرب از دولت نتانیاهو شود. 

4- رویکرد اتحادیه اروپا و آمریکا به دلیل موج انتقادات جهانی تغییر نموده و آنها نیز با آتش بس در غزه موافق هستند.

بهره سخن

در این معادله چند وجهی؛ اصرار تندروهای رژیم صهیونیستی به ادامه جنگ، عدم اعتبار تضمین امریکایی ها برای توقف نسل کُشی در غزه و همچنین اصرار آمریکا بر صدور قطعنامه آتش‌بس به نظر می رسد رژیم صهیونیستی در آستانه پذیرش هزینه های بیشتر شکست بوده و به زودی شاهد بحران‌های جدی تر در اردوگاه درونی شیاطین صهیونیست و فروپاشی آن خواهیم بود.