آیا می‌توان مانع جنگ بین چین و آمریکا شد؟

نویسنده: ندیم قطیش

دیپلماسی ایرانی: در میان تحولات سریع جهانی که رقابت شدید بین چین و ایالات متحده آمریکا در صدر آن قرار دارد، لازم است درباره این رقابت که سرنوشت قرن آینده را رقم خواهد زد، به شکلی گسترده تحقیق و بررسی صورت گیرد. در این خصوص کتاب «جنگی که می توان از وقوعش جلوگیری کرد» نوشته کوین راد Kevin Rudd نخست وزیر و وزیر خارجه اسبق استرالیا، منبعی پربار برای هر کسی است که به دنبال درک پیچیدگی های رقابت ژئوپلتیک بین دو قدرت بزرگ چین و آمریکاست. 

کوین راد با درک عمیق دینامیسم سیاسی چین و دانستن زبان چینی و ارتباط مستقیم با شخصیت های مهم چینی از جمله شی جین پینگ، رئیس جمهوری این کشور و تجربه عملی خود به عنوان نخست وزیر و وزیر امور خارجه استرالیا، دیدگاهی روشن و فراگیر درباره یکی از حساس ترین و پیچیده ترین مسائل بین المللی ارائه می کند. منصوب شدن کوین راد به عنوان سفیر استرالیا در سازمان ملل، نشان می دهد استرالیا خطر تبدیل شدن رقابت چین و آمریکا به کشمکش از نوعی دیگر را جدی گرفته است و منافع مستقیم خود را در برقراری مذاکرات بین واشنگتن و پکن از طریق شخصیتی کارکشته مثل کوین راد می داند. 

کوین راد در کتاب «جنگی که می توان از وقوعش جلوگیری کرد»، خطرات فاجعه بار کشمکش بین آمریکا و چین را مطرح و محورهای سیاست خارجی چین و تحولات و اهداف راهبردی این ابرقدرت را در دوره ریاست شی جین پینگ تشریح می کند. تلاش های بی وقفه و مستمر شی جین پینگ برای بازتشکیل نظام بین الملل و به چالش کشیدن سلطه آمریکا بر قواعد این نظام، از جمله محورهای بررسی شده در کتاب کوین راد است. 

نویسنده این کتاب برای آن که دیدگاه رئیس جمهوری چین را برای خوانندگانش بیشتر قابل درک کند، آن را به صورت ده دایره که داخل یکدیگر قرار گرفته اند و یک مرکز دارند، به تصور می کشد. در مرکز این دایره، منافع چین طبق برداشت شی جین پینگ قرار می گیرد. دو دایره نخست مربوط به مسائل داخلی چین هستند. دایره نخست شامل نقش محوری شخص شی جین پینگ به عنوان ضامن آینده نقش آفرینی چین و سلطه کامل او بر حزب کمونیست و سیطره این حزب بر کشور و جامعه است. دایره بعدی را نیز پایبندی قاطعانه به یکپارچگی چین از جمله تایوان و تبت و سین کیانگ و مغولستان داخلی تشکیل می دهد. 

دکترین رشد اقتصادی چین در کنار توجه به حفظ محیط زیست، دوایر سوم و چهارم را در تحلیل کوین راد از راهبرد رئیس جمهور چین تشکیل می دهد که شی جین پینگ از طریق آنها تلاش می کند مشروعیت سیاسی نظام حاکم و یکپارچگی جامعه را با اولویت دادن به شکوفایی اقتصادی، تامین کند. 

دایره پنجم در دیدگاه راهبردی رئیس جمهور چین، نوسازی ارتش چین و تلاش مجدانه برای کاهش فاصله توان نظامی چین با آمریکا در عرصه های جنگ اطلاعاتی و ایجاد نیروی پشتیبانی راهبردی برای ارتش آزادیبخش خلق چین و توسعه قدرت هسته ای و موشکی چین و تقویت بیشتر نیروی دریایی است. این تلاش ها ما را به سمت دوایر ششم و هفتم پیش می برد که به مدیریت روابط با کشورهای همسایه چین و تامین امنیت کمربند دریایی چین در شرق آسیا و غرب اقیانوس هند مربوط می شود. 

مهم ترین دایره راهبردی، تلاش بی وقفه رئیس جمهور چین از سال 2014 برای به چالش کشیدن قواعد نظام بین المللی کنونی از طریق تلاش های چند جانبه برای افزایش کمک به کشورهای در حال توسعه و افزایش نفوذ در نهادهای بین المللی موجود و ایجاد شبکه ای از سازمان های چند جانبه است. چین همچنین تلاش می کند رهبری کشورهای جهان را به منظور تعیین استانداردهای بین المللی و چارچوب های سازمانی جدید از طریق ارائه پیشنهادهایی متفاوت با اندیشه سیاسی لیبرالی به دست گیرد و به این منظور از سهم بالای خود در بازار جهانی و روابط راهبردی ناشی از ابتکار کمربند و جاده و سرمایه گذاری هایش در زیرساخت های دیگر کشورها، بهره می گیرد.

درک عمیق کوین راد از تفکر راهبردی چین، به او امکان می دهد دیدگاه جدید و دقیقی درباره آینده مناقشه چین و آمریکا ارائه کند که محور آن را «مدیریت رقابت راهبردی» تشکیل می دهد و می تواند جایگزینی برای رویارویی کنونی باشد که به جنگی «قابل پیشگیری» منجر خواهد شد. کوین راد محورهای این دیدگاه را ابتکار دیپلماتیک، تعریف دقیق خطوط قرمز هر دو کشور چین و آمریکا، و ایجاد چارچوبی که احترام به این خطوط قرمز را به شکلی عادلانه و متقابل تضمین کند، بر می شمارد بدون آن که تقویت قدرت نظامی غرب را برای بازداشتن چین از دست زدن به اقدامات خصمانه به خصوص درباره تایوان، از نظر دور بدارد. 

کتاب «جنگی که می توان از وقوعش جلوگیری کرد» سند سیاسی و فکری مهمی برای درک پیچیدگی های روابط بین آمریکا و چین و عواقب احتمالی نزاع گسترده بین آنها محسوب می شود. این کتاب در حکم هشدار آشکار و درخواستی از نخبگان و تصمیم گیران برای پرهیز از وقوع نزاعی فاجعه بار در جهان است. از نظر کوین راد، با درک اندیشه راهبردی چین و دیدگاه این کشور درباره جهان، آمریکا و چین می توانند در عین رقابت با یکدیگر، به همزیستی ادامه دهند و ضمن جلوگیری از وقوع جنگی دیگر، زمینه را برای آینده ای باثبات و شکوفا برای همگان مهیا کنند.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11