چت GPT، چالش‌ جدید هوش مصنوعی برای نظام حکمرانی در ایران (۲)

دیپلماسی ایرانی: جامعه ایرانی به واسطه رویکرد باز و مثبتی که نسبت که فناوری‌های نوین دارد، از هر فناوری نوظهوری استقبال می کند و می کوشد بهره‌های خود را از آن بگیرد. در این راستا، یکی از جدیدترین فناوری‌هایی که در حدود یکسال اخیر در ایران شایع گردیده و بحث‌های مختلفی نیز پیرامون کارکردهای آن مطرح می شود، فن آوری «چت جی پی تی» (Chat GPT) است؛ که البته تاریخچه آن به سال 2018 برمی‌گردد که شرکت اپن ای آی( OpenAI) آمریکا برای اولین بار از آن رونمایی کرد.

در ابتدا تصور می‌شد پیشرفت فناوری چت GPT  تنها فعالیت‌های آکادمیک و عرصه اقتصاد و مشاغل را تحت تأثیر قرار می دهد، اما اکنون مشخص گردیده که این فناوری راه خود را به دنیای سیاست نیز باز کرده و با یک رویکرد تهاجمی می‌رود تا بر گفتمان فرهنگی- سیاسی حاکم بر کشورها و شکل گیری کمپین‌های انتخاباتی نیز تأثیر بگذارد. در یادداشت قبل توضیح داده داده شد که «چت GPT » چیست؟ دارای چه تبعاتی در عرصه سیاست خارجی است؟ و کشورهای غربی چگونه برای سامان‌مند کردن آن و بر عهده گرفتن رهبری هوش مصنوعی در عصر جدید از یکدیگر سبقت می گیرند. در این نوشتار می کوشم تأثیر این فناوری نوظهور بر سیاست داخلی و نظام حکمرانی جمهوری اسلامی ایران را تشریح کنم و به این نکته بپردازم که دولت و متصدیان عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات چگونه می‌توانند و باید با آن مواجه شوند؟

وقتی از خود چت GPT می خواهیم که خودش را معرفی کند، چنین پاسخی می‌دهد: «من یک سیستم هوش مصنوعی هستم که با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده و شبکه های عصبی، می توانم به سؤالات کاربران پاسخ بدهم. من توانایی پردازش زبان طبیعی و تحلیل داده های بزرگ را دارم و می توانم با تحلیل داده های پزشکی، مالی، و ...  به عنوان یک مشاور هوشمند در بسیاری از زمینه‌ها مانند کسب و کار، آموزش، سلامتی، فناوری و غیره  به شما کمک کنم. من توانایی پاسخگویی به سوالات مختلف، تولید متن و ترجمه زبان را دارم و با استفاده از الگوریتمها، قادر به یادگیری خودکار و بهبود عملکرد خود هستم. من به عنوان یک برنامه کامپیوتری، هویت و شخصیتی واقعی ندارم، صرفاً توسط یک تیم از متخصصان ساخته شده ام تا به شما کمک کنم». 

با دقت در تعریفی که این چت بات از خود ارائه می دهد، می توان به برخی فرصتها و چالشهایی که نظام حکمرانی در آینده ای نزدیک با آنها مواجه می شود، پی برد.

قابلیت ترجمه چت جی پی تی از فارسی به سایر زبانها و برعکس و همچنین توان آن برای کد نویسی و برنامه نویسی، ضمن اشتغال زایی برای برخی دانشجویان و محققان، مشکل ضعف تسلط آنها بر زبانهای خارجی را نیز تا حد زیادی از بین برده و توان عرض اندام این افراد در بازار کار و همچنین ژورنالهای معتبر بین المللی را فراهم نموده است. 

از سوی دیگر این فناوری با ارائه پاسخهای مناسب به سؤالات مختلف، در کسری از ثانیه، به صرفه جویی در وقت کاربران نیز کمک می کند و به زودی شاهد آن خواهیم بود که انجام بسیاری از کارهای روزمره و وقت گیر، از طریق این فناوری، از دوش انسانها برداشته می شود و وقت آنها را برای انجام کارهای مفیدتر افزایش می دهد. 

با این حال، همچون هر فناوری دیگری، چت GPT نیز می‌تواند تبعات امنیتی و سیاسی داشته و گفتمان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر کشور را تحت تأثیر قرار دهد. در گام نخست که مرحله ثبت نام است، باید گفت هرچند استفاده از این چت بات برای شهروندان دیگر کشورها آسان است، اما به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که برای ایران وجود دارد، مراحل دسترسی به چت جی پی تی در کشور ما اندکی متفاوت‌تر است. شهروندان ایرانی‌ به خاطر محدودیت‌های ذکر شده نمی توانند برای ثبت نام از شماره موبایل خود استفاده کنند، بلکه باید از طریق ورود به برخی سایتها، شماره مجازی بخرند و از فیلترشکن‌ها برای تغییر آی پی خود استفاده کنند. این مسأله هر چند در مقطع فعلی نسبتا آسان و کم هزینه است، اما همچون سایر شیوه های غیرمعمول، می‌تواند به تدریج دچار انحراف شود، راه را برای سودجویان باز کرده و تبعات امنیتی و حقوقی خاصی به دنبال داشته باشد. 

در مرحله بعد، نحوه استفاده از این فناوری نیز می تواند حاوی برخی تهدیدات فرهنگی- اجتماعی باشد؛ عدم تعیین رده سنی کاربران توسط  OpenAI(شرکت توسعه دهنده فناوری چت GPT) یک تهدید جدی فرهنگی – آموزشی برای کودکان و نوجوانان ایرانی است که می‌تواند فرایند یادگیری و آموزش آنها را با مشکل مواجه کرده و آنها را در معرض پاسخ‌های نامناسب قرار دهد. طبیعتاٌ تولید خوراک فکری و جهت دهی به افکار و ارزشهای نسل آینده ساز یک کشور، تأثیرات عمیقی بر گفتمان فرهنگی- ارزشی جامعه و سبک زندگی شهروندان آن در آینده خواهد داشت و این مسأله ای نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت.

استفاده اساتید، دانشجویان و محققان از چت جی پی تی نیز چندان خالی از تهدید و لطمه نیست؛ در حالیکه این قشر قرار است مغز متفکر و قلب تپنده نظام فکری- ارزشی جامعه باشند، چتGPT  با عادت دادن آنها به دستیابی به محتواهای آماده(مقاله، تحلیل و ...) و بی نیاز کردنشان از اندیشه و تولید محتوا، به تدریج قشر فرهیخته جامعه را به سمت رکود فکری پیش می برد.

هر چند کارشناسان فناوری اطلاعات معتقدند به دلیل پیچیدگی‌ها و متغیرهای دخیل در امور سیاسی، توان چت GPT در تولید محتواهای سیاسی محدود است، اما با رایج شدن چت بات‌هایی همچون چت GPT،در عرصه  بین المللی،  به تدریج این فناوری جای خود را در بین سیاستمداران، تحلیلگران و اهالی رسانه در ایران نیز باز خواهد کرد. البته این امر دارای مزایای مختلفی هم هست و به عنوان نمونه می تواند به سیاستمداران و اهل قلم و نظر کمک کند، اطلاعات و دادها را به سرعت جمع آوری و تجزیه و تحلیل کنند، به درک دقیق تری از مطالبات جامعه برسند و در نتیجه تحلیل، تصمیم سازی و گزارشات آگاهانه‌تر و عینی‌تری داشته باشند، اما در عین حال این نگرانی هم وجود دارد که با توجه به داده های موجود که هوش مصنوعی از آنها بهره می گیرد، محتواهای تولید شده قابلیت اطمینان و انطباق با شرایط سیاسی- اجتماعی واقعی کشور را نداشته باشند. از سوی دیگر امکان استفاده از چت ربات‌ها(همچون چت GPT) برای انتشار اخبار جعلی و تبلیغات در رسانه‌های اجتماعی برای دفاع و یا تخریب، اشخاص مشهور، یک حزب سیاسی و یا سیاستمدار خاص نیز وجود دارد. 

نمونه این مشکلات هم اکنون در کشورهای دیگر ایجاد شده؛ به عنوان  نمونه، در استرالیا چتGPT  به کاربران گفته است که شهردار یکی از شهرها، قبلاً به دلیل گرفتن رشوه زندانی شده و این شهردار اکنون در حال بررسی امکان شکایت به دلیل افترا است. همچنین این چت بات یکی از اساتید سرشناس حقوق در آمریکا را به تجاوز جنسی متهم کرده است. روزنامه گاردین هم اخیرا گزارش داده که چت GPT در حال ساخت مقالات جعلی به اسم گاردین است.

چنین نمونه هایی برخی از چالشهای این فناوری نوین برای نظام حکمرانی هستند که فعلا در کشورهای دیگر رخ داده اند، این در حالی است که کاربرد چت GPT در ایران هنوز شکل گسترده و فراگیر به خود نگرفته و فعلاً بیشتر جامعه دانشگاهی در حال استفاده و بهره گیری از آن هستند، اما با توجه به سرعت رواج این فناوری نوظهور در بین کاربران کشورهای مختلف(که توانسته رکورد «سریعترین پلتفرم در حال رشد» را از تیک تاک برباید)، دیری نخواهد گذشت که در ایران نیز شاهد چنین چالشهایی خواهیم بود. انتشار هر روزه اخبار بین المللی در این حوزه و افزایش کنجکاوی و اشتیاق جامعه ایرانی، به ویژه نسل نوجوان و جوان برای آشنایی و تسلط بر چت GPT ، نشان می‌دهد دولت ایران و سازمانهای تصمیم گیر در این حوزه باید هر چه سریعتر  به فکر مواجهه منطقی با این فناوری نوین باشند و ضمن فراهم کردن پایه‌های حقوقی و قانونی مناسب برای استفاده از آن در کشور، تدابیر فوری در سطوح زیر اتخاذ کنند:

1. تدابیری جهت قانونمند کردن استفاده از چت GPT  در ایران، پیش از آنکه این فناوری نیز همچون شبکه های اجتماعی و پیام رسان‌های خارجی به معضلی اجتماعی - امنیتی در روابط دولت و شهروندان تبدیل شود؛
2. تدابیری جهت جلوگیری از تاثیر نقص‌های چت GPT بر امنیت و حریم خصوصی کاربران ایرانی و قانونمند کردن شیوه بهره گیری شرکت اپن ای آی از داده های کاربران.

3. تدابیری جهت آگاهی بخشی به خانواده ها، معلمان مدارس، دانشجویان و... جهت آشنا ساختن آنها با فرصتها و چالشهای چت GPT و فرهنگ سازی به منظور استفاده صحیح از آن؛

4. تدابیری جهت رویکرد کنشمند و فعال در برابر اقداماتی که سایر کشورها با کمک چت GPT  در مقابل ایران انجام می دهند.