لبنان کماکان در بن بست

حسین فاطمی، روزناکه نگار

دیپلماسی ایرانی: با گذشت ۳۵۷ روز (۱۱ ماه و ۲۲ روز) از انتخابات پارلمانی در لبنان هنوز این کشور در بلاتکلیفی به سر می برد و خبری دال بر رفع اختلافات احزاب و جریان های سیاسی پیرامون تعیین رئیس جمهور، نخست وزیر و کابینه جدید نیست، آن هم در شرایطی که لبنانی ها در بحران اقتصادی و معیشتی هم به سر می‌برند. با این حال در آستانه یک سالگی انتخابات پارلمانی ۱۵ مه ۲۰۲۲/ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ برخی گروه ها بامحوریت حزب الله سعی در نزدیک کردن مواضع سایر جریان های لبنانی در جهت تشکیل دولت تازه دارند. 

در همین باره و به دنبال طولانی شدن بیش از حد خلأ ریاست جمهوری لبنان، معاون دبیرکل حزب‌الله در سخنانی بر آمادگی این حزب برای خارج کردن روند انتخاب رئیس جمهوری جدید این کشور از بن بست تاکید کرد. آنطور که روزنامه القدس العربی گزارش داده است، نعیم قاسم، معاون دبیرکل حزب‌الله لبنان با انتشار توئیتی در این باره نوشت که «حزب الله هیچ‌گاه دست دراز شده خود برای گفت‌وگو با شرکای ملی درباره توافق بر سر انتخاب رئیس جمهور لبنان را پس نکشیده است.» قاسم تاکید کرد: «بارها با ارائه نام یک نامزد بر رویکرد مثبت تاکید کرده‌ایم و امروز در سطح محلی و منطقه‌ای همه چیز روشن شده است و ادامه رویکرد منفی فعلی با رد یک گزینه بدون ارائه جایگزین مفید نیست.»

معاون دبیرکل حزب‌الله لبنان ادامه داد: «ما حمایت خود را از نامزدی سلیمان فرنجیه، رئیس جریان المرده لبنان اعلام کردیم، بنابراین بقیه جناح‌ها نیز نامزد یا نامزدهای خود را معرفی کنند و ما آماده مذاکره برای نزدیک‌تر شدن دیدگاه‌ها برای خروج از بن‌بست هستیم، پس از این اتفاق انتخاب رئیس جمهور با اجرای قانون اساسی در پارلمان صورت می‌گیرد.»

- خروج از بن بست، خیلی دور خیلی نزدیک 

لبنان از زمان فروپاشی مالی در سال ۲۰۱۹ با بدترین بحران اقتصادی تاریخ خود مواجه بوده و کماکان هم با این بحران دست به گریبان است. همزمان این کشور در یک بن‌بست سیاسی عمیق هم قرار دارد. دوران ریاست جمهوری میشل عون ۳۱ اکتبر ۲۰۲۲/ ۹ آبان ۱۴۰۱ پایان یافت و از آن زمان تاکنون پارلمان لبنان علی‌رغم برگزاری جلسات متعدد موفق به انتخاب جایگزین مناسبی برای وی در این سمت نشده است. 

به دیگر سخن ۱۸۸ روز است که لبنانی ها بدون رئیس جمهور و نخست وزیر جدید و صرفا با دولت پیشبرد (دولت موقت) در حل گذران امور خود هستند. از این رو به نظر می رسد همه چیز در لبنان به حالت تعلیق در آمده است. مردم این کشور نسبت با تداوم این شرایط و وضعیت نگران آینده مبهم خود هستند.

اگرچه با امضای توافق سه جانبه پکن و احیای روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی این تصور به وجود آمد که اختلافات جریان های لبنانی با محوریت جریان ۸ مارس و ۱۴ مارس رو به افول خواهد گذاشت و لبنانی ها شاهد خروج از بن بست سیاسی یک ساله با هدف تشکیل دولت جدید خواهند بود، اما خبرها حکایت از آن دارد که بن بست به وجود آمده بعد از انتخابات پارلمانی سال گذشته که با پایان یافتن دوران ریاست جهوری مشیل عون هم تشدید پیدا کرد کماکان با قدرت ادامه دارد.

تقریباً روشن است که سفر امیرعبداللهیان به بیروت، با هدفِ کمک به انتخاب رئیس‌جمهور جدید لبنان با درنظر داشتنِ علایق و منافع همه طرف ها صورت گرفته است، اما وضعیت لبنان چنان پیچیده است که توافق در مورد آن کاری زمان‌بر و طاقت‌فرسایی به نظر می‌آید.

از همین رو، یکی از نزدیکان ولید جنبلاط، رهبر دروزی‌های لبنان سطح انتظار از توافق تهران - ریاض و نیز سفر امیرعبداللهیان به بیروت را کاهش داده و تأکید کرده است که در این سفر خلأ قدرت در لبنان پر نخواهد شد. به گفتۀ وی، پایان دادن به جنگ داخلی یمن، رسیدگی به وضعیت سوریه و توافق دربارۀ عراق، در اولویت دستور کار مشترک ایران و سعودی است و کمک به حل بحران لبنان بعد از این موارد قرار دارد.

از این رو طیف یاز ناظران تحولات لبنان تاکید دارند که مردم این کشور از انجام اصلاحات اساسی ناامید شده است، زیرا مهمترین اختلافات میان گروه های سیاسی لبنان بر سر انتخاب رئیس جمهور نمی دانند، بلکه مهمترین اختلاف بر سر تشکیل دولت است. لذا در صورت عدم وجود تلاش داخلی برای شکستن بن‌بست سیاسی و توافق برای انتخاب رئیس جمهور در لبنان ممکن است سناریوهای قبلی و سوزاندن نام‌ها در پارلمان تکرار شود. صحنه داخلی لبنان نشان می‌دهد که برخی احزاب همچنان چشم به ابتکارات خارجی دوخته‌اند و برخی تحت هر شرایطی خواستار طولانی شدن خلأ هستند.

در شرایطی که طرف‌های داخلی لبنان هیچ گامی برای توافق جهت انتخاب رئیس جمهور برنمی‌دارند، ناظران امور بر این باورند در نهایت کسی به عنوان رئیس جمهور لبنان انتخاب می‌شود که از حمایت قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار باشد؛ نه کسی که لبنانی‌ها روی او توافق می‌کنند، چرا که اساسا چنین توافق داخلی در کار نخواهد بود.

البته این روزها اخباری دلگرم کننده هم برای خروج لبنان از بن بست هم شنیده می شود، چنانی که پایگاه خبری لبنان 24 در گزارشی اعلام کرد که سخنان ولید البخاری، سفیر عربستان در لبنان، بیانگر به صدا در آمدن سوت پایان بن بست سیاسی در این کشور است. به نوشته این پایگاه خبری، گرایش ولید البخاری به سوی گفت وگو با دو قطب سیاسی شیعه در لبنان شاخص اصلی این پیش بینی است. با توجه به این نکته اخیرا نام سلیمان فرنجیه، رئیس جریان المرده هم برای تصدی پست ریاست جمهوری بیشتر از قبل شینده می شود. 

 نبیه بری، رهبر جریان امل و رئیس پارلمان لبنان و نعیم قاسم، معاون دبیرکل حزب‌الله لبنان، معتقدند که شرایط برای انتخاب فرنجیه در روز‌های اخیر هموارتر شده است. در طول روز‌های اخیر، برخی سیاستمداران لبنانی، از هموارتر شدن مسیر توافق برای انتخاب رئیس‌جمهور و رویکرد مثبت قدرت‌های خارجی خبر می‌دهند. نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان گفته است که مقام‌های فرانسوی به او اطلاع داده‌اند که موضع عربستان سعودی نسبت به انتخاب رییس‌جمهور مثبت است.

به گزارش النشره، رئیس پارلمان لبنان گفته است: «فرانسوی‌ها مستقیما به من اطلاع دادند که فضای مثبتی درباره نامزدی وزیر سابق، سلیمان فرنجیه، رییس جریان المرده (برای ریاست‌جمهوری لبنان) وجود دارد، اما تنش در گفتمان داخلی و دودستگی موجود نویدبخش نیست.» وی تاکید کرده است: «به صراحت می‌گویم که به دلیل ناسازگاری داخلی منتظر حرکت بیرونی هستیم و آنچه ما را به اینجا رسانده، کسانی هستند که قبلا گفتگو را رد کردند و امروز از ارایه کاندیدای جدی خودداری می‌کنند و حتی تهدید می‌کنند که دستیابی به حد نصاب رای در پارلمان را بر هم می‌زنند.»

نعیم قاسم، معاون دبیرکل حزب‌الله لبنان هم گفته است: «انتخاب ما حمایت از کاندیداتوری سلیمان فرنجیه، رهبر جریان المرده است، چراکه اولا او از استاندارد‌های ملی و عملی به نفع لبنان برخوردار است و جایگاهی دارد. ثانیا، حمایت فرانسه را با خود دارد که معتقد است باید مشکل رییس‌جمهوری لبنان راه‌حلی داشته باشد. ممکن است فرانسه در این باره موثرتر حرکت کند و این هم به خاطر منافع و روابطش با کشورهاست. در هر صورت، ما از وجود یک توافق بین‌المللی یا اشتراک نقش‌ها در این پرونده لبنان آگاه نیستیم و از هر تلاشی که منجر به انتخاب رییس‌جمهور مناسب شود، حمایت می‌کنیم. روز به روز جنبه‌های مثبت در این مسیر بیشتر می‌شود و ما منتظر لحظه انتخاب هستیم.»

به رغم خبر‌هایی که هرازگاهی از بیروت در مورد توافق جامع میان گروه‌های لبنانی با دخالت خارجی، به ویژه ابتکار‌های سیاسی فرانسه می‌رسد، عربستان سعودی تاکید کرده که موضعش در مورد انتخاب رئیس‌جمهور لبنان تغییر نکرده است و ترجیح می‌دهد فردی خارج از ائتلاف‌های سیاسی اصلی پارلمان این مقام را دراختیار بگیرد. به این ترتیب به نظر می‌رسد درحالی که ائتلاف ۸ مارس ایده نامزدی سلیمان فرنجیه، رهبر جریان المرده را مطرح می‌کنند، عربستان همچنان با انتخاب وی مخالف است. شبکه ال‌بی‌سی‌آی لبنان در گزارشی به نقل از منابع آگاه تاکید می‌کند که موضع عربستان سعودی درخصوص ویژگی‌های رئیس‌جمهور آینده لبنان بدون تغییر مانده است و تاکید دارد که نامزد ریاست‌جمهوری باید خارج از ائتلاف‌های سیاسی کنونی لبنان باشد. از این رو به نظر می رسد که هنوز بن بست به روال خود ادامه خواهد داشت.