پیام ها و اهدافی که سفر امیرعبداللهیان به عراق داشت

دیپلماسی ایرانی: سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان به عراق در زمانی انجام شد که ایران در معرض فشارهای متعدد غربی و متحدان آن است. جدای از اهداف سفر که به جای خود اهمیت دارد، نفس سفر نشان داد که ایران درک می کند حتی در بحبوحه بحران های سیاسی باید از ظرفیت دیپلماتیک روابطش با همسایگان استفاده کند؛ به ویژه اگر این همسایه کشور مهم عراق باشد. 

بحران اقتصادی داخلی عراق که به واسطه فشارهای امریکا و نظارت این کشور بر نهادهای اقتصادی عراق افزایش قیمت دلار در این کشور را باعث شده و لاجرم روابط اقتصادی این کشور با ایران را نیز تحت تاثیر قرار داده، همچنین موضوع جام ملت های خلیج و استفاده از نام عربی برای خلیج فارس، اتفاقاتی بود که طی ماه های اخیر افتاده و بر روابط تهران و بغداد سایه انداخته بود که اتفاقا هیمن امر اهمیت سفر امیرعبداللهیان به عراق را دوچندان کرد. 

استقبال گرمی که مقامات عراقی از جمله محمد شیاع السودانی، نخست وزیر، عبداللطیف رشید، رئیس جمهوری و قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق از وزیر امور خارجه کشورمان کردند که با استقبال بسیار گرم رهبران سیاسی عراقی از جمله نوری المالکی و هادی العامری تکمیل شد، شاهدی بر ادعای مثبت بودن سفر امیرعبداللهیان به عراق است. جالب آن که برخی رهبران و مقامات ارشد سیاسی از اینکه فرصت نشد با وزیر امور خارجه کشورمان دیدار کنند متاسف بودند که اهمیت سفر امیرعبداللهیان به عراق را به وضوح نشان می دهد. 

اهداف سفر

یکی از مهمترین اهداف این سفر زمینه چینی برای انجام دور ششم مذاکرات ایران و عربستان است. پیش از این فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان به عراق رفته بود و درباره دیدار با وزیر امور خارجه کشورمان با فواد حسین، همتای عراقی و محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق گفت وگو کرده بود. سفر امیرعبداللهیان در حقیقت پاسخی به سفر بن فرحان به بغداد بود، با این هدف که زمینه از سرگیری گفت وگوها فراهم شود. سید محمد کاظم آل صادق، سفیر کشورمان در بغداد در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی گفت که «انتظار داریم گفت وگوهای ایران و عربستان در آینده نزدیک انجام شود. با تلاش هایی که وزیر محترم امور خارجه عراق در حال انجام آن است و اعلام آمادگی ای که ایران کرده است امیدواریم این اتفاق زودتر بیفتد.» گفته می شود سفر مصطفی الکاظمی، نخست وزیر سابق عراق به ایران که ساعاتی قبل از سفر امیرعبداللهیان به عراق با او دیدار کرد نیز با این موضوع مرتبط است.

موضوع برجام و انتقال پیام از سوی امریکا توسط عراق نیز از دیگر محورهای گفت وگوهای دو طرف بود. هنوز محتوای این پیام روشن نشده اما ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در گفت وگو با خبرگزاری اسپتونیک گفت که برخی کشورهای منطقه از جمله عراق میانجیگری برای بازگشت طرف های برجام به میز مذاکره را پیشنهاد داده اند. پیش از این سفر، فواد حسین در حالی که در راس هیئتی اقتصادی در واشنگتن بود با رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده آمریکا در امور ایران، دیدار کرده بود و بعد از آن با وزیر امور خارجه کشورمان از واشنگتن تلفنی گفت وگو کرده بود، اقدامات او نشان داد که عراق در تبادل پیام میان ایران و امریکا نقش دارد. موضوعی که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در نشست خبری خود با خبرنگاران گفته بود که ایران از نقش آفرینی عراق به عنوان یک کشور دوست استقبال می کند.

در این سفر وزیر امور خارجه گفت که ایران به دنبال مذاکرات و ارتقای روابط با مصر نیز هست و در این رابطه از نقش مثبت عراق استقبال می کند. ارتقای روابط میان ایران و مصر می تواند اتفاقی میمون و مهم در سطح منطقه ای باشد. اگر روابط ایران و مصر ارتقا یابد دستاوردی مهم برای شخص وزیر امور خارجه کشورمان محسوب می شود. لازم به یادآوری نیست که جمهوری اسلامی ایران همواره به دنبال ارتقای روابط با مصر بوده اما به دلایل سیاسی و فشارهای بیرونی هیچ گاه این رابطه تا سطح سفیر ارتقا نیافته است.

موضوعات اقتصادی از جمله مراودات بین ایران و عراق و از همه مهمتر موضوع صادرات گاز و برق ایران به عراق نیز از محورهای گفت وگوهای این سفر بود که فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق در نشست مطبوعاتی اش با خبرنگاران به روشنی به آن اشاره کرد. حسین همچنین به پروژه خط آهن بصره – شلمچه اشاره کرد و گفت که تصمیم گرفته ایم اقدامات جدی برای تکمیل خط آهن بصره – شلمچه انجام دهیم. آل صادق در این باره به دیپلماسی ایرانی گفت: «هر دو کشور برای انجام این پروژه جدی هستند. یک نکته ای را عراقی ها داشتند و آن اینکه ما مقداری از مرزی که بودیم بر اساس میل مرزی عقب نشینی هایی انجام دهیم که این مساله به حمدالله از جانب ما انجام شده است. طرف عراقی همچنین تقاضا دارد در محوری به طول 9 کیلومتر در عرض شست متر مین زدایی بکنیم که ما برای انجام این کار نیز اعلام آمادگی کرده ایم. همچنین آنها نیز مساله تملک زمین هایی که در مسیر این راه آهن وجود دارد را در حال انجام اقدامات لازم برای انجام آن هستند که امیدواریم هرچه سریعتر به نتیجه برسد. انشاء الله در آینده نزدیک نیز سفر وزیر حمل و نقل عراقی به ایران را برای تسریع این پروژه شاهد خواهیم بود.»

پیام های سیاسی

این سفر چندین پیام داشت. نخست اینکه دیپلماسی منطقه ای ایران همچنان فعال است و عراق در صدر آن قرار دارد. دیگر اینکه این سفر که چهار روز به طول انجامید و دیدارهای متعدد سیاسی را در خود داشت از حضور فعال ایران در عراق نشان دارد. اما این سفر یک پیام دیگر هم داشت، که مخاطب آن اقلیم کردستان عراق است که این روزها به مامن و ماوای تروریست های کرد همچون کوموله و پژاک تبدیل شده است. امیرعبداللهیان در کنفرانس مطبوعاتی خود به گونه ای به اقلیم کردستان اشاره کرد که وانمود شود ایران این منطقه را جزئی از خاک عراق می داند و هیچ استثنا یا مزیتی را برای آن قائل نیست و مشروعیتی خارج از مرزهای عراق به آن نمی دهد. او در ادامه گفت: «عراق نباید منبعی برای استفاده گروه های تجزیه طلب و تروریست علیه جمهوری اسلامی ایران باشد و در این خصوص از نگاه های مشترک تهران – بغداد قدردانی می کنیم.»

دیدار با برهم صالح، رئیس جمهوری سابق عراق که طی ساخت و پاختی سیاسی از منصب ریاست جمهوری بازماند نیز پیام دیگری بود به اقلیم کردستان که ایران نه تنها توانایی دارد در عرصه سیاسی عراق نقش آفرینی کند بلکه همچنان از نفوذ لازم در میان کردها برخوردار است. 

دیدن از مسجد شیخ عبدالقادر گیلانی که در میان اهل تسنن عراق از اهمیت ویژه ای برخوردار است نیز این پیام را رساند که ایران همچنان جایگاه اهل تسنن را در جامعه عراق محترم می شمارد.
 
در وضعیت بغرنج و پرتنش بین المللی، سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عراق را باید به فال نیک گرفت. امیرعبداللهیان، از چهره های موثر دولت سیزدهم است که بارها گفته به دیپلماسی به عنوان ابزاری اثرگذار اعتقاد دارد، سفر او به عراق می تواند بیانگر این دیدگاه او باشد.