طالبان برای ظهور داعش رخ عوض می‌کند

دیپلماسی ایرانی: به وحشت انداختن مردم از حضور و استقرار گروهک های تروریستی خارجی مثل داعش شاخه خراسان، چیزی تازه ای نیست که تبلیغات به نفع آن صورت می گیرد. افغانستان کشوری که حداقل چهار دهه است درگیر این چنین نیرنگ بازی ها است، وحشتی از احتمال براه اندازی چنین شوبده بازی ها ندارد. همه چیز بعداز سقوط ناگهانی سقوط جمهوریت و دسیسه سردسته های جمهوری سه نفره، نابود شده است. ترسی برای از دست دادن چیزی یا جای وجود ندارد. می گویند: "آن که ندارد چیزی، نهراس از از دست دادن آن". اما نگرانی معقول در این خصوص، این بار این است که این برنامه ی بزرگ نمایی شده ای استقرار و بزرگ سازی پروژه داعش، می تواند در درازای زمان هم برای افغانستان و هم برای همسایه هایش چالش بیافریند. ترتیبات به حدی جدی است که حتی برای سالیان دراز، نمی توان به ریشه کن کردن داعش فکر کرد. 

طالبان عقبه این جبهه از تروریست های خون آشام را چنان پر کرده اند تا اطیمنان حاصل شود که این بار این پروژه در افغانستان، ناکام نمی ماند. 

اخیرا سر و صدای های زیادی از حضور گروه تندور و تروریستی داعش در برخی از ولایات افغانستان بگوش می رسد. تغییر جغرافیای قبلی (ننگرهار) و انتقال داعشیان به شمال افغانستان، تجمع سایر نیروهای تروریست هم پیمان طالبان زیر چتر داعش و آمادگی ها برای تمویل این پروژه برای مدت مدیدی، نشان از وخامت اوضاع دارد. اما متعاقب این نگرانی ها، سئوال هایی پیدا می شوند که آیا واقعا داعش در افغانستان است؟ و آیا این پروژۀ از بیرون تمویل شده نسخه موفق در افغانستان خواهد بود؟ نقش طالبان در تمویل و تقویت داعش چگونه است و چطور می توان داعشی را با حضور طالبان، پذیرفت؟ 

در پاسخ اینطور باید اذعان کرد که درست که این پروژه در عراق و سوریه تا حدودی موفق بوده و دنیا فریب آن را خورد و چند سال پیش هم، با آن شاخ به شاخ شد؛ ولی شرائط افغانستان با این کشورها متفاوت است. وجود منابع زیرزمینی و پردرآمد نفت در این دو کشور اوضاع را قسمی شکل داده بود که گروه های تروریستی مثل داعش بتوانند بدون نیاز به کمک های بیرون سازمانی کشورهای مشمول دراین پروژه، منابع سرشار درآمد مالی برای ادامه نبرد خود با دولت های این کشورها را داشته باشند. 

تازه طالبان با امکانات وسیع نظامی و در کنترول داشتن افغانستان، اجازه نمی دهند تا داعشی ظهور کند، مگر اینکه، این بار با تغییر پرچم، تلاش صورت گیرد تا چشم های تیزبین به سوی افغانستان، فریب بخورد و تمرکز از موضوع اصلی منحرف شود. 

موضوع اصلی، جریانی است که تلاش می کند تا آسیای میانه را ببعلد و کار آن را یکسره کند. داعش در افغانستان، یعنی داعش برای آسیای میانه، حتی کماکان ادعا می شود که اصلا داعش برای جغرافیای در افغانستان نیست و هدف نهایی آن، تصرف آسیای میانه است. پس چگونه ممکن است تا بدون جغرافیا، بدون منابع تمویل و بدون عقبه حمایتی، داعشی با این توانمندی ظهور کند و طالبان را به چالش بکشد؟ 

من فکر می کنم که اصل قضیه طوری است که طالب به اشاره صاحبان اصلی خود، کار احیای دوباره، تمویل و زنده سازی داعش را در افغانستان، به عهده گرفته و کماکان بازی های پر از نیرنگ برای فریب دنیا به راه انداخته می شود تا تصور شود که طالب، در تضاد با داعش قرار دارد و تلاش می کند تا با داعش مقابله کند. طالب داعش را می سازد و هسته های انتحاری و حملات تروریستی ای که قرار است در ترکیب داعش گنجانیده شود، از هسته های اصلی شبکه حقانی دست چین شده و در قالب داعش، به میدان فرستاده می شوند. اما دلایلی زیادی وجود دارد که داعش نمی تواند به واسطه طالب در درازمدت حمایت شود و دیر یا زود این برنامه خیالی با واقعیت های تلخی مواجه می شود. زیرا بستر لازم برای تداوم این سناریو با تحرکات کشور های حوزه شانگهای، نمی تواند وجود داشته باشد تا داعش در لایه های آن، شکل بگیرد و قدرت نمایی کند. بلکه طالبی که تلاش کرده تا مدیریت داعش را به عهده بگیرد، خود با چالش های بزرگی مواجه است. در ضمن، زمینه ها برای حضور و تداوم داعش در افغانستان تحت حاکمیت رژیم تروریستی طالبان، مردود است. 

در این جا چند مسئله وجود دارد: اول: داعش در سوریه به دنبال بحران چندین ساله، از وضع نا به هنجار سیاسی – نظامی این کشور استفاده برده و به شدت ریشه دوانده است. به همین سان در عراق گروه داعش نه تنها از منابع نفتی استفاده اعظمی را برای رفع نیازمندی های مالی خود می برد، بلکه با سرقت بانک ها دولتی و خصوصی و گروگان گیری اتباع خارجی، مخارج مالی خود را تامین می کند. ولی با توجه به این امکانات برای گروه های تروریستی که در این کشورها وجود دارد، هیچ کدام از منابع فوق الذکر در افغانستان وجود ندارد که بتواند نیازمندی های مالی داعش را برای انکشاف پروژه "داعشیسم" مرفوع بسازد. در حالی که واقعیت امر این است که هیچ تفاوتی در حال حاضر میان گروه داعش و طالبان وجود ندارد. طالبان دیگر بر این گروه‌ها حمله نمی‌کنند. داعش در عراق و سوریه به اندازه کافی ضربه خورده است و هر روزه مناطق تحت سیطره خود را از دست می‌دهد. مطمئنا در حال حاضر هیچ گونه رابطه‌ای مستقیم میان گروه داعش در خاورمیانه و داعشیان افغانستان وجود ندارد و آبشخور اصلی این گروه آی‌اس‌آی پاکستان است. بنا اختصاص دادن بخشی از توان جنگی ما برای قلع و قمع داعش کار پر فایده نخواهد بود. آی‌اس‌آی به راحتی می‌تواند باز هم گروه‌هایی را با نام داعش در افغانستان ترتیب دهد. تفاوت فقط در تغییر دادن رنگ پرچم است. اما این تغییر پرچم تنها چاره کار نیست. این پروژه باید تمویل شود و حامی قوی ای در صحنه داشته باشد تا دوام بیاورد؛ دوم: تجربه ثابت ساخته است که در عقب شکل گیری هر جریان تندرو زیر نام اسلام که هیچ اثری از اصول اسلامی که "احترام به حقوق بشر" اساس تمام کارها را در آن تشکیل می دهد در آنها دیده نمی شود، دست های پنهان بیرونی برای رسیدن به مقاصد خاص خودشان بوده است. 

پروژه "طالبانیسم" که در ابتدا فکر می شد یک جریان پاک طلبه های مدارس دینی برای تامین امنیت در افغانستان باشد در آخر امر پروژه خطرناک استراتژیکی غرب برای مهار گروه های مجاهدین برآمد و توانست من حیث یک نیروی جاده صاف کن استراتژیک گروه های مجاهدین را که تازه از نبرد با نیروهای شوروی سابق و دولت وقت افغانستان فارغ شده بودند و قدرت را در کابل به دست گرفته بودند عمل کند، زیرا مجاهدین دیگر برای غرب سود یا نفع نداشتند در عوض برای مقاصد بلند مدت غرب و هم پیماناش مثل ایجاد دولت که بتواند منافع کمپنی های نفتی را تامین کند، یک مانع حساب می شدند. در آن زمان گروه های مجاهدین در درگیری های ذات البینی با هم مصروف بودند. با استفاده از عین تاکتیک با شدت گرفتن ناآرامی در سوریه و خروج نیروهای امریکایی از خاک عراق، امریکا نیاز داشت تا یک بهانه ظاهرا موجه را برای حضور دوباره در این کشور جستجو کند. یعنی از ابتدا کشور های متذکره زیر نقشه غرب بخصوص امریکا بوده است تا برای کسب منافع دراز مدت سرمایه گذاری صورت گیرد. 

به همین منوال، قرار بود تا افغانستان هم که در شعله آتش جنگ با تروریزم و افراط گرایی می سوزد، میدان گرمی شود برای نبرد با داعش و دیگر گروه های تروریستی تا امریکا بتواند آن را مبنای اجندای سیاست های هژمونی خود قرار داده و زمینه جنگ درازمدت دیگر را فراهم سازد. حال که امریکا در افغانستان حضور ندارد، چه علاقه ای برای پیشبرد این پروژه وجود دارد تا روی دست گرفته شده و اجرایی شود؟ در ضمن، سوالی پیش می آید که امریکا چرا می خواهد افغانستان غرق در بحران و بی ثباتی باشند؟ 

اول – اهداف اقتصادی امریکا برای استفاده از منابع زیرزمینی این کشورها: امریکا برای تامین نفت، اورانیوم و دیگر منابع کمیاب طبیعی که منبع اول مورد نیاز این کشور را تامین می کنند ضرورت دارد تا با این کشورها زیر نام مبارزه با تروریسم وارد معامله شده و در آن حضور پیدا کند. این حضور هر چند ظاهرا پرهزینه است ولی مفاد بر خاسته از آن می تواند حداقل برای چند سال محدود نیازهای اولیه امریکا را از نگاه سوخت تامین کند.

دوم – منافع استراتژیکی امریکا در این کشورها: رقابت با قدرت های برتر اقتصادی آسیا بخصوص چین در حال رشد و روسیه نیرومند از لحاظ نظامی و هم هند با پیشرفت سرسام آور اقتصادی می توانند موجب نگرانی جدی امریکا و منافع آن در جهان در آینده باشند. پیمان شانگهای به عنوان قوی ترین پیمان رقیب ناتو و امریکا آهسته آهسته به چالش عمده ای برای غرب تبدیل می شود. بنا برای مقابله و جلوگیری از نفوذ هر چه بیشتر این کشورها امریکا فقط به یک بهانه نیاز دارد آن هم "مبارزه با تروریسم در منطقه و سرکوب گروه های تروریستی" و این هم تاکتیکی است که تا حال در استراتژی های امریکا در نزد افکار جهانیان جا افتاده است. 

سوم – به چالش کشیدن کشورهای عضو پیمان شانگهای در محور منطقه ای: این استراتژی که اکنون در سر خط دکترین امریکا قرار گرفته می تواند در آینده چالش زا باشد. خطر رو به رشد تروریسم و افراط گرایی در زیر زنخ چین، روسیه و هند به عنوان قدرت های نیرومند اقتصادی و نظامی که رقیب های اصلی امریکا در منطقه محسوب می شوند خطرهای زیادی را متوجه این کشور ها می سازد. کشورهای آسیای میانه برای روسیه، ایالت عمدا مسلمان نشین سنکیانگ چین و کشمیر تحت اداره هند و پاکستان محورهای اصلی این استراتژی غرب را می سازند. اگر کشورهای متذکره نتوانند جلوی گسترش این پدیده سرطانی را بگیرند این مشکل در آینده می تواند باعث دردسرهای بزرگ از رهگذر امنیتی برای قدرت های آسیایی متذکره شود. 

چهارم – منافع کارخانه های اسلحه سازی امریکایی از این جنگ ها: اکثریت سردمداران و گانگرسمین های امریکایی مالکان کارخانه های بزرگ اسلحه و وسایط نظامی هستند. در صورت مشتعل شدن جنگ و شرائط بحران در کشورهای آسیایی، امریکا زیر نام "دموکراسی و حقوق بشر" وارد عمل شده از یک طرف میدان جنگ را برای منافع خود سوق و اداره می کند و از طرف دیگر بازار این کارخانه های اسلحه سازی گرم شده در نتیجه سود آن مستقیما به جیب سیاستمداران و تاجران اسلحه امریکایی می ریزد؛ با در نظرداشت موارد فوق چنین نتیجه بدست می آید که امریکا و متحدانش (انگلیس و. . .) برای منافع ذکر شده شدیدا از گروه های افراطی حمایت کرده و به تمویل و تجهیز شان می پردازند. 

گروه داعش و پدیده نو پیدا "داعشیسم" یک پلان کاملا سنجیده شده در افغانستان در مقایسه با کشورهای عراق و سوریه از آب بر آمده و یک پروژهزمان گیر خواهد بود، زیرا عوامل مختلفی از گسترش این جریان در افغانستان جلوگیری می کنند که می توانند تفاوت ژرفی را میان شرائط حاکم بر سوریه و عراق و افغانستان به نمایش بگذارند مثلا: 

1- تفاوت شرائط عراق و سوریه با افغانستان: سوریه در محور اصلی رقابت میان ایران و عربستان و ترکیه و ایران لبنان و کشورهای عربی همسو با تهران در برابر اسرائیل قرار گرفته است و این طرف ها، شدیدا به حمایت خود از طرف های در گیر ادامه می دهند. این درگیری ها مطئمنا تا سقوط کامل بشار الاسد ادامه خواهد داشت. عراق هم بعد از تصمیم دولت آن کشور مبنی بر خروج کامل نیروهای امریکایی از آن، این بهانه را برای امریکا داده است که در صورت عدم حضور امریکا و نیروهای نظامی اش، گروه های تروریستی مثل القاعده و داعش می توانند امنیت عراق را تهدید کنند. در حالیکه در افغانستان یک طرف قضیه خود امریکایی ها استند و این نکته هم قابل توجه است که حضور مستقیم امریکایی ها در افغانستان، میتواند یکی دیگری از عوامل بازدارنده حضور و گسترش داعش شود، زیرا در صورت گسترش و نفوذ داعش در افغانستان این حضور امریکا نزد جهانیان زیر سئوال رفته و باعث خدشه دار شدن وجهه ملی امریکا خواهد شد.

2- موجودیت طالبان در افغانستان: گروه های که همین اکنون زیر نام طالب در برابر دولت افغانستان می جنگند، از قدرت بالای جنگی برای مقابله با داعش بر خوردار هستند. در ضمن حساسیت های طالبان افغانی در صورت حضور داعش بر انگیخته خواهد شد. از طرف دیگر، رقابت های شدید میان گروه های تندرو (طالبان و داعش) در چند منطقه محدود افغانستان که اکنون داعش در آن حضور پیدا کرده شدت پیدا کرده و داعش در مناطق تحت تصرف خود، دست به خلع سلاح و کشتار افراد طالبان زده است. این موضوع می تواند بیشتر حساسیت برانگیز باشد زیرا گروه های مسلح زیر نام طالب به هیچ وجه حاضر نیستند در برابر داعش تسلیم شوند و هم در صورت زنده بودن ملا عمر امیرالمومنین نام نهاد طالبان که همه از ابتدا به وی بیعت کرده اند، طالبان حاضر به بیعت به رهبر داعش نیستند، زیرا به زعم طالبان، به اساس آموزه های اسلامی زمانی که به یک شخص بیعت می شود، این بیعت الی مرگ وی باقی است. 

3- موجودیت جبهات مقاومت: داعش و طالبان به هیچ صورت قادر به درهم شکستن مقاومت مردم افغانستان نخواهند بود. اگر نیروهای مقاومت افغانستان از لحاظ نظامی تجهیز و تسلیح شوند قادر خواهند بود تا هرنوع تحرک داعش و طالب را مهار کنند و به آن پاسخ دندان شکن بدهند. در حالی که خشونت های فرقه ای در عراق از توانمندی های نیروهای مقاومت در این کشور کاسته و این نیروها را شدیدا در مقابل گروه های تندرو مثل داعش آسیب پذیر ساخته بود. 

4- حساسیت مردمی در مقابل این گروه بیگانه: تا حال به هر منطقه ای که داعش رسیده با واکنش جدی مردم محل روبه رو شده است. این در حالی است که داعش بسیار به سرعت توانسته در عراق و سوریه چندین ایالت را تصرف کند بدون اینکه با کوچکترین مقاومتی از جانب مردم و نیروهای امنیتی روبه رو شود. پس به همین حساب، زمینه عینی و مساعد برای نفوذ و گشترش داعش در افغانستان وجود ندارد و این پروژه حداقل برای فعلا محکوم به شکست شود. در حالیکه پیشروی های گروه داعش در عراق چشمگیر بودند. 

داعش یک پلان استراتژیک غرب برای مهار موانع سر راه این قدرت هژمونی در منطقه است. به زعم بسیاری از تحلیلگران، داعش با وجود امکانات اندک مالی نسبت به سایر گروه های تروریستی و دهشت افکن در جهان، توانست در کوتاه ترین مدت به غنی ترین گروه تروریستی در منطقه تبدیل شود و این مسئله باعث می شود تا این گروه بتواند برای سربازگیری با پرداخت پول استفاده برد. پس زمینه حضور و گسترش داعش در افغانستان ممکن است. افغانستان از دیرباز مبدل شده به پرورشگاه تروریسم بین المللی و این فرصت را طالبان مساعد ساخته اند. از نظر گردانندگان پروژه‌های استخباراتی، منطقه آسیا مساعدتر از افغانستان برای بازسازی و پرورش داعش و تفکر تکفیری نیست. 

مسئله دیگری که افغانستان را به میدان رشد دوباره داعش مبدل می سازد این است که این کشور مرز مشترک آن با کشورهای آسیای میانه و غرب چین است. اگر روسیه توانست رقیب سنتی‎اش، امریکا را در خاورمیانه مجبور به عقب‌نشینی کند، اکنون در آسیای میانه باید حساب پس بدهد. پس نتیجه می گیریم که انتقال جنگ جویان طالبان و ترتیب داعش زیر بیرق متفاوت از جنوب به شمال افغانستان برنامه بزرگی است که از سوی غربی‎ها طراحی شده و هدف آن ناامن سازی حیاط خلوت روسیه و چین است. اما اینکه چرا در این مقطع زمانی، طالب با تعویض چهره، مبدل به داعش می شود، دلیلی دارد. طالبان داعیه جهانی خلافت اسلامی را در سر نمی‎پرورانند، پس به درد برنامه آن سوی رود آمو نمی‎خورند. جایگزینی هم بهتر از داعش که داعیه خلافت بر کل جغرافیای اسلامی را دارد سراغ نداریم، پس داعش باید به شمال و از آنجا به آسیای میانه منتقل شود تا مسکو و بجینگ تمکین کنند. در این صورت افغانستان به عنوان تونل اکمالاتی گروه‎های تندرو اسلامی آسیای میانه مطرح شده و سال‎های متمادی بی‎ثباتی مزمن را تجربه خواهد کرد. داعش در افغانستان، یعنی داعش برای آسیای میانه.