حرکت تروئیکا به سمت شورای امنیت؟

نویسنده: مسعود نوری، کارشناس ارشد حقوق و سیاست بین المللی

دیپلماسی ایرانی: دهم سپتامبر 2022 سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا اقدام به انتشار بیانیه مشترک (1) پیرامون آخرین وضعیت فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران، به روز رسانی مذاکرات احیاء برجام و نیز موضوعات فرعی کردند. این بیانیه که به لحاظ زمانی – پیش از آغاز اجلاس فصلی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی – از اهمیت خاصی برخوردار است حاوی پیش زمینه هایی مشابه سال های 2003 به بعد برای محکومیت کشورمان برای عدم همکاری – ادعایی – با آژانس و ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت است.

نگاهی دقیق و عمیق به پاراگراف های این بیانیه، پرده از نیات واقعی سه کشور بر می دارد.

مواضع سه کشور:

- نماینده اروپا به عنوان تسهیلگر برجام متن نهایی را برای احیاء برجام ارائه داد و علی رغم انجام تغییرات، مورد موافقت تهران قرار نگرفت. ایران از این "فرصت دیپلماتیک" بهره نبرد.

- برنامه هسته ای ایران توجیه غیر نظامی ندارد. ایران موضوعاتی را مجددا در میز مذاکره ارائه داد که به تعهدات بین المللی اش در ان پی تی مرتبط است.

- ایران باید برای پاسخ به سوالات آژانس اقدام فوری انجام دهد و پاسخ های معتبر فنی به آژانس ارائه کند.

- ایران از انعقاد و نهایی سازی برجام قصور ورزیده است.

- سه کشور از دو اصطلاح Lack of cooperation –failure در این بیانیه استفاده کرده اند.

پاسخ:

- هیچ بخش و پاراگرافی از متن برجام و ضمایم، الحاقیه ها و تصمیمات ذیل آن، مسئولیت "تهیه و ارائه متن نهایی" را به تسهیلگر تفویض نکرده و مطابق ضمیمه شماره 4، تسهیلگر موظف به هماهنگی جلسات، انتقال و انتشار مکاتبات و نظایر آنهاست. تسهیلگر محق برای پیشنهاد متن نهایی نیست فلذا این ادعای سه کشور مردود است. اگر مقصود سه کشور از "فرصت دیپلماتیک"، پذیرش یکجانبه تعهدات از سوی تهران است، بنابراین باید در مورد فرصت بودن این پیشنهاد تردید داشت.

- مطابق اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی، این نهاد تنها مرجع تعیین و تشخیص عدول یا پایبندی کشورها به تعهدات خود در صنعت هسته ای است و هیچ نهاد یا کشور دیگر نمی تواند بر این موج سوار شود. طرح این موضوع از سوی سه کشور نشان دهنده ضعف روزافزون آژانس و از دست دادن صلابت و مرجعیت فنی این نهاد است. ضمن اینکه این ایران نبود که موضوعات گذشته را مجددا روی میز مطرح کرد بله آژانس با توسل به اسنادی – که صحت آنها ثابت نشده – می کوشد موضوع ایران را همواره در دستور کار خود قرار دهد. معقول و منطقی نیست که بدون بسته شده پرونده ایران در آژانس و خارج شدن این پرونده از دستورکار شورای حکام، ایران وارد توافق با غرب شود. برای هر دانشجوی مبتدی حقوق بین الملل واضح و آشکار است که غربی ها با توسل به ابزار آژانس، برای چندین دهه خوراک تبلیغاتی علیه تهران دارند و در این شرایط امضاء توافق و باز بودن پرونده Outstanding Issues  و Possible Military Dimension به هیچ وجه موافق امنیت ملی ایران نیست.

- سه کشور اروپایی، در سطح مشابه بقیه اعضاء آژانس هستند و هیچ گونه وجه تمایز برای توصیه یا تحکم بر عضو دیگر را ندارند. ضمن اینکه این سه کشور باید و ضرورتا در مورد عدم ایفاء وظایف و تعهدات خود در قبال ایران در برجام شرمسار بباشند و در جهت جبران خسارات اقدام کنند.

- استفاده سه کشور از دو اصطلاح Lack of cooperation –failure کاملا آگاهانه و با نیت تحریک آژانس برای تسریع در ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت است. چرا که این دو اصطلاح بر خلاف اصطلاح حقوقی و فنی non compliance دارای بار سیاسی منفی است. نکته مهم اینکه روند ارجاع قبلی پرونده به شورای امنیت، از همین عبارات مسموم آغاز شده بود!

- ضروری و بایسته است شورای عالی امنیت ملی، وزارت امور خارجه و یا هر نهاد ذیصلاح دیگر به گونه شایسته و حقوقی – فنی در اسرع وقت به این بیانیه پاسخ دهند و ضمن درخواست برای ثبت آن در مجموعه اسناد سازمان ملل، سطح پاسخ را به سخنگوی وزارت امور خارجه تقلیل ندهند.

1- https://www.diplomatie.gouv.fr/en/country-files/iran/news/article/iran-joint-statement-by-france-germany-and-the-united-kingdom-10-sept-22