بلایی که بر سر نهاد دین می آید
کلیسای فرانسه در میان لائیسیته، انحطاط و تنهایی
نویسنده: هادی عامریان
دیپلماسی ایرانی: داربست های تعمیر بنای کلیسای بزرگ نوتردام که چند سال قبل در شبی گرفتار آتش سوزی شد و به شدت خسارت دید، نمونه واضحی از وضعیت کلیسای کاتولیک فرانسه است. کلیسایی که طی قرنها توانست از رم (واتیکان) فاصله متوازن و درستی را بگیرد اما برای اساقفه کاتولیک، تعادل تبیین شده در قانون ۱۹۰۵ ( در مورد جدایی دین از سیاست) حالا در خطر از بین رفتن است.
نامه اساقفه
اساقفه در نامه ای به روزنامه فیگارو، نسبت به تجدید نظر در قانون مذکور که به عنوان مرحله ای ضروری در مبارزه با جدایی خواهی مذهبی (مسلمانان در جامعه) مورد استقبال امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری قرار گرفت، ابهامات خود را ابراز داشتند. برای کاتولیک‌ها، قانون نماد لائیسیته، در خطر تغییری است که روح اصلی آن را متزلزل می‌کند. پدر هوگو د ویلمونت Hugues'de'Woillemont دبیرکل و سخنگوی شورای اساقفه فرانسه، در مصاحبه ای اختصاصی با این وب سایت گفت: "شورای اساقفه از نظام فرانسه که می‌خواهد با افراط گرایی و تروریسم مبارزه کند، حمایت می نماید اما بنظر نمی رسد لایحه کنونی پاسخ مناسبی به این خواسته باشد". اگر مقصود، پیشگیری از افراط گرایی ها و مسئولیت دادن به کسانی باشد که اماکن عبادی را مدیریت می کنند، تغییرات جدید، بالعکس می‌توانند محدودیت‌های تازه ای را ایجاد کنند، مانند کنترل مستمر اماکن توسط فرماندار. وی افزود:"این لایحه خطر نقض آزادی های اساسی مانند آزادی عبادت، برگزاری اجتماعات، آموزش و حتی نقض آزادی عقیده را در بردارد".
دور از رم
به گفته دیده بان لائیسیته ملی، جمعیت فرانسه بین ۴۸ درصد کاتولیک و ۳۴ درصد کسانی که احساس وابستگی به هیچ دینی ندارند، در نوسان است. این دو هویت ملی نتیجه رابطه مستمر آرام بین جمهوری فرانسه و کلیسای کاتولیک است؛ همانطور که همه ساله دیدارهای ماتینیون (محل اقامت نخست وزیر فرانسه) نشان دهنده، آن است. لائیسیته ویژگی فرانسه است که همیشه فاصله خود با رم را حفظ کرده است. مثالی از آن، رئیس وقت کنوانسیون تدوین قانون اساسی اروپا والری ژیسکاردستن است که (در سال ۲۰۰۵ میلادی) در تهیه مقدمه قانون اساسی اروپا، درخواست پاپ ژان پل دوم برای نام بردن از »ریشه های یهودی- مسیحی اروپا« را رد کرد. این رفتار (موضع هویتی) که حتی می‌تواند به سطح "لحنی پیروزمندانه و انتقام جویانه" انحطاط یابد، همانطور که پاپ فرانسیس در مصاحبه سال ۲۰۱۶ با روزنامه کاتولیکی لاکروای فرانسه یادآوری کرد، با قانون ۱۹۰۵ متوقف شده است. قانونی که بیطرفی نظام فرانسه نسبت به همه ادیان را حفظ کرده بطوری که لائیسیته تضمین کننده آزادی های دینی فردی است.
کلیسا دائماً فقیرتر می شود
طبق گزارش سالانه شورای اساقفه فرانسه که در دسامبر گذشته منتشر شد، امروزه کلیسای کاتولیک این کشور در حال دست و پنجه نرم کردن با بحران مالی جدی است. به گونه ای که بیش از یک سوم ۹۰ خلیفه گری این کشور، با مشکلات اقتصادی وخیمی دسته و پنجه نرم می‌کنند و از این تعداد ۱۵ خلیفه گری در وضعیتی بسیار حساس و شکننده قرار دارند. در توئیت دسامبر گذشته خود، اساقفه یادآوری کردند که در سال بیماری همه گیر کووید ۱۹، درآمد کلیسا به میزان ۳۵ درصد کاهش یافته و این در حالی است که کمک های مالی کاتولیک ها، درآمد اصلی (۳۹ درصد) آنان را تشکیل می دهد. تا به امروز کلیسای کاتولیک فرانسه تخمین می زند که ۹۰ میلیون یورو از دست داده است. دبیرکل شورای اساقفه فرانسه تاکید کرد که این مشکل بازتابی اجتماعی دارد و "امروز ضعف اقتصادی، افراد زیادی را تحت تأثیر قرار داده، نابرابری ها را افزایش می دهد و کلیساها را کمتر به سمت فعالیت های خیریه سوق می دهد. بنابراین هدف ما در استفاده از دارایی هایمان، حداقل کمک رسانی به نیازمندان است و در این راستا تلاشهای زیادی همچنان باقی مانده است ".
املاک کلیسا
در کلیسای فرانسه به اسقف‌ها بطور فزاینده ای نقشی همانند نقش کارکنان واگذار می‌شود، همانطور که جامعه شناسان "بوردئو" و " سنت مارتین" در تحقیقاتی در دهه ۱۹۸۰ درباره مشخصات یک اسقف پیش بینی کرده بودند، آنان سختکوش، کمتر روشنفکر و بیشتر مدیرند. برای پیشگیری از وخامت مالی، برخی اماکن عبادی یا املاک کلیسایی که استفاده از آنها دائماً کاهش می‌یابند، فروخته می‌شوند و یا همانند نمازخانه Mondesir در شهر نانت مورد استفاده دوگانه قرار می‌گیرند. یکی از فروشندگان املاک و مستقلات دینی در این رابطه به رادیو فرانس اینفو اظهار داشت که در سالهای آتی بسیاری از کلیساها بدون استفاده باقی می‌مانند و عملاً برای هر ده محله یک کشیش وجود خواهد داشت. در سال های اخیر مقر مقدس و پاپ فرانسیس نیز به این مسئله پرداخته و نسبت به آن ابراز نگرانی کردند.
معضل سوء استفاده های جنسی
حتی در فرانسه نیز موارد سوء استفاده های جنسی خطر ایجاد شکافی جبران ناپذیر را بهمراه دارد. قرار است گزارش نهایی کمیسیون مستقل درباره سوءاستفاده های جنسی در ماه اکتبر اعلام شود اما کلیسا از قبل در حال مقابله با این مشکل است. کنفرانس طریقه ها ( ذکور و اناث) فرانسه که ۱۹ و ۲۰ آوریل برگزار شد به موضوع مسئولیت این نهادها در اینگونه موارد پرداخت. در ۲۶ مارس نیز اجلاس فوقالعاده اساقفه در این مورد به کار خود پایان داد و به گفته سخنگوی شورای اساقفه فرانسه، "افشاء سوءاستفاده های جنسی کشیشان، روحانیون و همچنین غیرروحانیون وابسته به کلیسا از خردسالان، به کلیسای فرانسه کمک کرد تا بطور جدی با این مسئله برخورد کرده و کلیسا را به خانه‌ای امن تبدیل نماید. در اجلاس اساقفه تصمیمات مهمی نیز گرفته شد، مانند مسئولیت مبارزه با این سوءاستفاده ها در سطوح مختلف کلیسایی، شنیدن اظهارات قربانیان، ایجاد بنای یادبود، تعیین روز دعا و حتی پرداخت غرامت به قربانیان".
در کلیسای جامع لیشون در غرب فرانسه، مونسینیور فرانسوا جاکولین برای یادبود شصت قربانی سوءاستفاده های جنسی در این خلیفه‌گری از سال ۱۹۴۰ تا امروز، یک پلاکارد نصب کرد. سخنگوی اساقفه افزود: » تا زمان انتشار گزارش در کنار قربانیان بوده و همانند کارشناسان به انجام اصلاحات و آموزش ادامه خواهیم داد.« همانطور که در نامه ۲۵ مارس گذشته به اساقفه گفته شده است، کلیسا در انتظار » آمارهای وحشتناکی« است زیرا بیش از ۸۰ درصد قربانیان آزارهای جنسی خردسال هستند.
کشیشان تنها
اما پریشانی در کلیسای فرانسه ریشه های عمیق تری دارد. طبق نظرسنجی که توسط شورای اساقفه انجام شده، از ۲۶۵۶ کشیش مصاحبه شده در سال ۲۰۲۰، نیمی از آنها تنها زندگی می‌کند و ۲۰ درصد دچار علائم افسردگی اند. از هر ۵ کشیش دو نفر از مشروبات الکلی استفاده کرده و ۸ درصد اعلام کردند به آن معتادند، بطوری که دو سوم آنها در برنامه های گروهی برای ترک اعتیاد شرکت کرده و یا همراهی معنوی می شوند. پس از آلمان، فرانسه نیز خود را برای مقابله با شیاطین داخلی (کشیشان مرتکب آزارهای جنسی) آماده می‌کند.
باید اذعان کرد بانگ اضمحلال و فروپاشی کلیسای کاتولیک در غرب سالها است که به صدا درآمده و کلیساهایی که می‌باید در هر یکشنبه محل تجمع مومنین و برگزاری مراسم عشاء ربانی باشد، به جز در مناسبت های مذهبی مانند عید پاک، میلاد مسیح و برخی سالگردهای مرتبط با قدیسین (که بیشتر ویژگی ملی دارند)، متروک تر از همیشه، تنها برای نظاره و تماشای توریست ها بازند. زمانی که در سال ۲۰۱۰ میلادی پاپ وقت بندیکت شانزدهم، تاسیس شورای پاپی تنصیر نوین را علیرغم وجود نهاد پاپی قدرتمندی مانند مجمع تنصیر ملل (که تمامی کلیساهای دو قاره پهناور آسیا و آفریقا زیر مجموعه آن هستند) اعلام کرد، مشخص شد که کلیسای کاتولیک در حال باختن قافیه در پایگاه اصلی خود یعنی در اروپا و آمریکا به ویژه آمریکای جنوبی است. وظیفه شورای پاپی جدید، فعالیت تنصیری در میان کاتولیک ها اعلام شد!
در واقع مسیحیت و به ویژه کاتولیسیزم دهه هاست که ویژگی هویت بخشی خود را از دست داده است. مسیحیت قرنها بود که برپایه تفسیر پولس رسول، شریعت یهودی نشات گرفته از عهد عتیق را کنار گذاشته و تنها رعایت اصول اخلاقی را ترویج می‌کرد اما بروز و حضور قدرتمند نظریات متفاوت منبعث از حقوق طبیعی و اومانیسم، درماندگی کلامی و فلسفی بزرگان این دین و به ویژه مذهب کاتولیک در پاسخگویی به سئوالات مطرح شده بعد از ورود به عصر مدرنیسم و پسامدرنیسم و همچنین افشای عمق فسادهای اخلاقی، دنیا طلبی و سوء استفاده های کلیسا، خاصیت هویت بخشی مسیحیت را به ویژه در کاتولیسیزم به شدت تضعیف کرد.
در کشوری مثل فرانسه، لائیسیته و در حقیقت نسخه ستیزه جوی سکولاریسم، مبدل به عنصر هویت بخش این کشور و در واقع دین جدیدی شده که حضور و بروز هویت های دیگر را برنمی تابد. البته مسیحیت دیگر رقیبی برای لائیسیته به حساب نمی آید و منظور نظر قانون گذار فرانسوی، مسلمانان و اسلام است که به سرعت در حال رشد است زیرا عامل هویت بخشی آن، لائیسیته فرانسوی را با چالش جدی مواجه کرده است.
در آغاز هزاره جدید اعتقادات استعارهای و پررمز و راز مسیحی و به ویژه ارتباط با واسطه و پیچیده انسان با خدا، از ذهنیت انسان غربی که حتی به اصول اخلاقی نیز نگاهی نسبی و فایده گرایانه دارد، فرسنگ ها فاصله گرفته و این امر به همراه دنیاپرستی، فساد اخلاقی و مشکلات روانی روحانیون و مروجان این دین، به موانع مسیر بقای آن افزوده شده است. در یک کلام کلیسای کاتولیک فرانسه به درد همتای آلمانی خود دچار شده، یعنی به قول کاردینال مارکس (سراسقف مونیخ) به بن بست رسیده است!
نظر شما :