درباره فروش پهپاد ایرانی به روسیه

نویسنده ها: محمدحسین واحدی، کارشناس علوم سیاسی و فرزاد بیرقدار، کارشناس ارشد روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی:

مقدمه

در روزهای اخیر خبر فروش پهپاد به فدراسیون روسیه توسط جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه و جهان بسیار خبرساز شده است. کشورهای غربی به دلیل اهمیت بسیار بالای این معامله و فروش فناوری نظامی نوین ایرانی به روس ها حساسیت زیادی به این موضوع نشان داده اند. 

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا در روز ۲۰ تیر ۱۴۰۱ در نشستی با خبرنگاران در کاخ سفید ادعایی را مطرح کرد و گفت که ایران صدها فروند پهپاد به روسیه می فروشد و نیروهای روسیه را برای استفاده و به کارگیری این هواپیماهای بدون سرنشین (UAV) آموزش خواهد داد تا روس ها در جنگ اوکراین از این پهپادها به منظور جنگیدن با نیروهای اوکراینی استفاده کنند. 

این ادعا از این جهت بی پایه و اساس است که به نقل از سایت تحلیلی خبری عصر ایران، آقای ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در روز ۲۱ تیر ۱۴۰۱ صحت ماجرای فروش پهپادهای ایرانی به روسیه را تأیید ضمنی کرد اما بیان کرد که: سابقه همکاری جمهوری اسلامی ایران و روسیه در حوزه فناوری های نوین به پیش از آغاز جنگ در اوکراین بر می گردد.

تحلیل ماجرا

در بحبوحه جنگ اوکراین، قبلا در اواخر ماه فوریه گذشته یعنی چند روز بعد از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، روسیه از چین درخواست کمک نظامی کرده بود از جمله پهپاد، ولی چینی ها از ترس فشار آمریکا به این خواسته روسیه پاسخ مثبتی ندادند. قبل از جنگ اوکراین هم صحبت هایی بین ایران و روسیه درباره توسعه همکاری ها در زمینه طراحی و صادرات پهپاد به روسیه شده بود، از جمله در مرداد سال ۱۳۹۶ که صنایع هوایی نیروهای مسلح گفته بود که روسیه از ایران پهپاد می خواهد. 

جنگ اوکراین نشان داد که روسیه در زمینه پهپادی موفق عمل نکرده وچون خود ناوگان پهپادی روسیه عمدتا از پهپادهای سبک و کوچک با برد و مداومت پروازی کم هستند و الآن روسیه به شدت به پهپادی های کامیکازه (انتحاری) و پهپادهای شناسایی نیاز دارد.

این دو نوع پهپاد در کنار هم می تواند روسیه را به نابودی بیشتر قدرت توپخانه ای اوکراین قادر کند که معمولا بیشتر این توپ ها از غرب به اوکراین داده می شوند مثل توپ های هویتزر و هیمارس. 

امروزه قدرت پهپادی ایران تهدید بزرگی در کنار برنامه اتمی، قدرت منطقه ای و موشک های بالستیک برای اسرائیل است. برای اولین بار ناتاشا برترند (natasha bertrand)  به نقل از جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا گفت که آمریکا اطلاعاتی دارد که نشان می دهد ایران در حال آماده شدن برای ارسال صدها پهپاد و آموزش استفاده از آنها به روسیه است. این اطلاعات نشان می دهد که بعضی از پهپادها قابلیت حمل سلاح دارند. کانال های نظامی روسیه هم گفته اند که با توجه به اظهارات آمریکا مبنی بر اینکه روسیه در حال مذاکره برای تامین صدها پهپاد از ایران است باید چند نکته را در نظر بگیریم؛ اول اینکه آمریکا با تمام قوا تلاش می کند که تا حد امکان تحویل تسلیحات و قطعات به روسیه از خارج را محدود کند و به طور منظم کشورهای مختلفی را برای شناسایی چنین تدارکاتی بررسی و این تحقیقات را با تهدیدات مختلفی همراه می کند. 

اما مشکلات کمبود پهپاد برای رفع نیاز ارتش روسیه آشکار شده و توسط خود دولت روسیه هم به رسمیت شناخته شده است. در این میان ایران یکی از قدرت های پهپادی در منطقه و جهان است و تجربه های زیادی با استفاده از پهپادهای خودش در عراق، سوریه و یمن دارد.

جدیدا هم ایران یک کارخانه تولید مونتاژ پهپاد در تاجیکستان برای ارتش این کشور ساخته است. از نظر نظامی پهپادهای ایران قدرت و برد زیادی دارند و مورد توجه کارشناسان و ژنرال های ارتش روسیه است. برای مثال می شود به انواع پهپادهای انتحاری و پرسه زن اشاره کرد که اکثر مدل های آنها برد صد کیلومتر و بیشتر دارند. علاوه بر اینها آنها می توانند از کانتینرهای معمولی راه اندازی بشوند که حتی روی کامیون های معمولی قابل نصبند مثلا نسخه ای که در یکی از رزمایش ها در یک کانتینر بود که می توانست ۶ پهپاد انتحاری را پرتاب کند. 

مدتی طول می کشد تا نیروهای روسی آموزش های مقدماتی کار با پهپادهای ایرانی را ببینند. ایران علاوه بر پهپادهای انتحاری مجموعه ای بزرگ از هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی و رزمی را دارد که بعضی از آنها از خانواده پهپادهای آمریکایی هستند که زمانی به دست ایران افتاده اند و مهندسی معکوس شدند. 

بعد از لغو تحریم تسلیحاتی ایران توسط سازمان ملل متحد علیه ایران، هیچ مانع رسمی برای ایران و روسیه برای خرید و فروش سلاح وجود ندارد، اما داستان جنگ اوکراین فرق می کند. درست است که هیچ مانع رسمی برای تجارت اسلحه بین ایران و روسیه وجود ندارد اما بیشتر کشورهای دنیا در این جنگ طرف اوکراین را گرفته اند و مقصر را روسیه می دانند و هر کشوری که به روسیه کمک کند شریک جرم محسوب می کنند.

با این حال روابط ایران و روسیه در حال بهتر شدن است و ایران در ماه های آینده به سازمان همکاری  شانگهای هم اضافه می شود، اما از یک طرف هم روابط ایران و آمریکا در بدترین وضعیت خودش قرار دارد.

چهار مورد از پیامدهایی که ارسال پهپاد توسط ایران به روسیه دارد را ذکر می کنیم:

1- ایران می تواند در ارتباط با جنگ اوکراین شامل تحریم های بیشتری بشود در حالی که هیچ ربطی هم به مسئله برجام ندارد‌.

2- باعث شدت گرفتن عملیات تخریبی اسرائیل می شود که اغلب هدف آنها صنایع پهپادی و همچنین ترور دانشمندان پهپادی و هوافضا را شامل می شود.

3- باعث ترغیب هرچه بیشتر کشورهای منطقه برای ائتلاف مشترک با هم و اسرائیل و تسریع شدن روند ایجاد پدافند یکپارچه می شود.

4- امکان دست یافتن به توافق در برجام را کمرنگ تر خواهد کرد و به نوعی از بین رفتن برجام را موجب می شود.

البته این اولین بار نیست که ایران اقدام به فروش فناوری نظامی به دیگر کشورها می کند. به نقل از خبرگزاری پُرسون در گذشته های نه چندان دور بود که اتیوپی اقدام به خرید چندین فروند پهپاد نظامی مدرن از ایران کرد و تصاویر ماهواره ای و زمینی نشان دادند که پهپادهای پیشرفته مهاجر ۶ ساخت ایران در پایگاه هوایی سمرای این کشور حضور دارند. رخداد جالبتر این که بررسی برخی حملات هوایی دقیق به شورشیان «تیگرای» که علیه دولت اتیوپی می جنگند گویای استفاده ارتش این کشور از بمب هوشمند و نقطه‌زن قائم (که از پهپادهای ایرانی شلیک می شود) است. 

از طرفی دیگر باید به این مسئله بسیار مهم اشاره کرد که کشورهای تاجیکستان و ونزوئلا از خریداران پهپادهای ایرانی بوده‌اند و حتی بعضی از خبرگزاری‌ها بیان کرده بودند که در سال‌های گذشته خط تولید پهپاد مهاجر ۲ به ونزوئلا منتقل شده است.