بر خلاف فضاسازی ها، مذاکرات هنوز شکست نخورده است

دیپلماسی ایرانی: روز چهارشنبه دور اول مذاکرات ایران و امریکا با میانجیگری معاون مسئول سیاست خارجی اروپا در قطر بعد از دو روز مذاکرات فشرده پایان یافت و چهارشنبه شب، علی باقری، مذاکره کننده ارشد کشورمان دوحه را به سمت تهران ترک کرد. از همان روز تا لحظه نوشتن این یادداشت، گزارش ها از عدم پیشرفت مذاکرات حکایت دارد. سه کشور اروپایی و ایالات متحده در اظهار نظرهای گوناگون و جداگانه ادعا کردند که ایران مسائل قدیمی که قبلا حل شده بودند را دوباره مطرح کرده و گفتند که از فرصت پیش آمده برای موفقیت مذاکرات استفاده نکرده است. در آخرین اظهار نظر، ایالات متحده اعلام کرد که توپ در این زمین ایران است و این تهران است که باید تصمیم نهایی را بگیرد که آیا می خواهد مذاکرات به نتیجه برسد یا خیر.

بر خلاف آنچه برخی رسانه ها گفتند و گزارش دادند مذاکرات هنوز شکست نخورده است و ادامه دارد. در این رابطه وزارت امور خارجه کشورمان با صدور بیانیه ای اعلام کرد که گفت وگوها در فضای کاملا حرفه ای انجام شده است و ادامه دارد. انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در توئیتر خود نوشت: "دو روز مذاکرات فشرده و غیرمستقیم در دوحه پیرامون برجام. متأسفانه هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده به آن امیدوار بود، محقق نشده است. ما با فوریت بیشتری به همکاری برای اینکه توافق کلیدی جهت منع اشاعه و ثبات منطقه را به مسیر بازگردانیم ادامه خواهیم داد." اگرچه به نظر می رسد فضای مذاکرات چندان خوب و مثبت نیست، اما انتظار می رود رئیس تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان بعد از مشورت های خود در تهران ظرف ساعات یا روزهای آینده مجددا به دوحه برگردد تا مذاکرات را با طرف امریکایی و با میانجیگری طرف اروپایی از سر بگیرد. 

دلیلی برای این که ثابت شود مذاکرات شکست خورده است، وجود ندارد. شاید مذاکرات به سختی پیش برود ولی به معنای این نیست که گفت وگوها به مرحله شکست رسیده است. آنچه هم طرف های غربی می گویند در راستای بازی سازی فضای رسانه ای برای پیشبرد اهداف خود است. اکنون به مرحله ای رسیده ایم که طرف ها برای رسیدن به مرحله نهایی و کسب توافق همه تلاش خود را می کنند تا فضایی به وجود آورند تا طرف مقابل را تحت فشار بگذارند تا حد ممکن بیشترین امتیازهای مورد نظر خود را به دست آورند. از آنجایی که اولا کشورهای غربی در جبهه ای واحد قرار دارند و سابقه طولانی در اجماع سازی برای اعمال فشار بر طرف مقابل دارند، طبیعی است که راحت تر به موضعی مشترک برسند و اعلام موضع کنند و طوری وانمود کنند که گویی اجماعی همه جانبه در برابر ایران وجود دارد. ثانیا، نمی توانیم کتمان کنیم که زمام رهبری فضای رسانه ای در سطح جهان در دستان رسانه های غربی است و قدرت روایتگری آنها بیش از دیگران است، برای همین راحت تر و سریعتر از همه می توانند روایتگری کنند و فضای رسانه ای به سود خود ایجاد کنند تا تیم مذاکره کننده ایرانی را تحت فشار بگذارند. فضاسازی رسانه ای اخیر آنها در همین چارچوب قابل ارزیابی است.

اختلافات باقی مانده میان ایران و امریکا عمیق تر از آن چیزی است که صرفا با یک گفت وگوی ساده یکی دو روزه حل شود. که اگر این طور نبود و اختلافات سطحی و پیش پا افتاده بودند، نیازی به مذاکره در کشوری ثالث با حضور میانجیگر نبود، همان سه ماه پیش در وین یا اخیرا در سفر جوزپ بورل و انریکه مورا به تهران راهی برای حل آنها پیدا می شد. پیش بینی ها حکایت از آن دارد که دست کم دو طرف نیاز به دو تا سه هفته مذاکره جدی و مستمر برای حل مشکلات باقی مانده دارند. در این چارچوب طبیعی است هر کدام تلاش کند فضاسازی و روایتگری خود را کند و طرف مقابل را تحت فشار بگذارد تا به آنچه می خواهد برسد و در لحظات آخر امتیازات بیشتری را از طرف دیگر به دست آورد. به عبارت دیگر در لحظات آخر ماراتن گفت وگوها طرفین نهایت فشار خود را می آورند تا آنجایی که ممکن است از طرف مقابل امتیاز بگیرند. 

در این میان باید فشارهای داخلی هر دو طرف در ایران و امریکا را نیز در نظر داشت که برای این که به هر دلیلی توافقی به دست نیاید و مذاکرات به نتیجه نرسد، تیم های مذاکره کننده را تحت فشار شدید می گذارند.

مهم این است که همان طور که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان گفته، اراده لازم برای رسیدن به توافق وجود دارد به شرطی که طرف مقابل واقعا بخواهد توافق به دست آید. اما وجود این اراده به این معنا نیست که ایران حاضر باشد به هر قیمتی توافق به دست آید. ایران توافقی تضمین شده، قابل اتکا و تامین کننده منافع خود به ویژه در حوزه اقتصادی را می خواهد. دولت امریکا نیز توافقی می خواهد که این قدری با ارزش باشد تا بتواند در داخل امریکا آن را به افکار عمومی و رقبای سیاسی خود بفروشد. این دو باید نقطه ای را بیابند که تامین کننده نیازهای دو طرف باشد. برای همین کار سخت است و به سختی پیش می رود./آرمان امروز