لزوم رسیدن به توافق در کوتاه‌ترین زمان ممکن

دیپلماسی ایرانی: آمدن جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به همراه معاونش، انریکه مورا، به ایران و مذاکرات طولانی اش با طرف های ایرانی فرصت تازه ای را برای از سرگیری گفت و گوهای هسته ای به وجود آورد. فرصتی که توانست بر فضای راکد گفت وگوهای متوقف شده ایران و امریکا بر سر بازگشت امریکا به برجام تکان تازه ای بدهد. حالا علی باقری کنی، رئیس تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان به همراه رابرت مالی، مسئول مذاکره کننده تیم امریکایی و انریکه مورا، میانجیگر اروپایی مذاکرات هسته ای، در دوحه قطر هستند تا ضمن مذاکرات سه جانبه غیرمستقیم راهی برای حل اختلافات به جا مانده که عموما میان ایران و امریکاست، بیابند. 

این فرصت به دست نیامد، مگر بعد از جلسه سه شنبه شب هفته گذشته رابرت مالی با انریکه مورا و جوزپ بورل در رستوارنی در بروکسل که گفته می شود طرف امریکایی پیشنهاد تازه ای به طرف اروپایی برای خروج مذاکرات از بن بست ارائه داد و این امتیاز سبب شد تا تهران نیز در موضع خود نرمش نشان دهد و به میز مذاکرات برگردد. 

این نکته لازم به یادآوری است که آنچه در دوحه می گذرد صرفا مذاکره بر سر یافتن راه حلی برای نکات اختلافی است و آنچه باید با حضور دیگر طرف های مذاکره کننده برجام به دست آید، در وین به دست آمده است. برای همین، در دوحه، دیگر طرف های برجام حضور ندارند.

فرصت به وجود آمده را باید غنیمت شمرد و اجازه نداد به آسانی از دست برود. در ایران عده ای هستند که گمان می کنند، با توجه به جنگ روسیه و اوکراین و گران شدن قیمت نفت پس جهان به نفت ایران نیاز دارد برای همین می توان سرسختی بیشتری در مذاکرات نشان داد تا به امتیازات بیشتری رسید. این تصور همان قدر اشتباه است که وقتی نفت ایران به صورت یکجانبه از سوی ایالات متحده تحریم شد، یک عده از جمله بیژن زنگنه، وزیر نفت سابق کشورمان در دولت قبل، گمان می کردند که با خروج نفت ایران از بازارهای جهانی قیمت نفت به بالاترین حد ممکن می رسد، دیدیم نفت ایران تحریم شد و قیمت نفت نه تنها افزایش نیافت بلکه بعد از یک افزایش جزئی در کوتاه مدت، ارزانتر هم شد. 

عده ای نیز گمان می کنند که چون دولت الآن توانسته نفت ایران را در بازارهای جهانی به قیمت مناسب بفروشد و به واسطه افزایش قیمت نفت درآمدی داشته باشد، این وضعیت می تواند تداوم یابد چرا که با توجه به بحرانی که جنگ اوکراین به وجود آورده و کشورهای اروپایی و امریکا و متحدانش می روند تا واردات نفت روسیه را به طور کامل تحریم کنند، پس قیمت نفت، به ویژه با نزدیک شدن به فصل سرما، افزایش خواهد یافت، این تصور نیز حداقل به دو دلیل اشتباه است، اولا این فقط ایران نیست که در بازارهای جهانی تحت شرایط ویژه نفت می فروشد بلکه دیگران از جمله روسیه و ونزوئلا نیز در تلاشند هر چه بیشتر نفت خود را در بازارهای جهانی به فروش برسانند، اتفاقا کشورهایی مثل روسیه و نزوئلا، تخفیف های خوبی به مشتریان خود که با مشتریان ایران مشترک هستند، می دهند که این موضوع می تواند بسیاری از مشتریان ایران را به سمت آنها جلب کند. دوم این که، همین الآن کشورهایی که نسبت به آغاز فصل سرما از کمبود انرژی نگرانند در حال خرید مازاد بر نیاز خود هستند تا آن را ذخیره کنند تا در فصل سرما به مشکل انرژی نخورند، شاهد این ادعا افزایش اجاره انبارهای نفتی در کشورهای مختلف جهان از جمله ترکیه، اندونزی، چین، ژاپن، کره جنوبی، یونان، ویتنام، ایتالیا، اسپانیا و کشورهای دیگر است.

نکته دیگری که وجود دارد و باید زمان را غنیمت شمرد، مساله زمان است، همان طور که جنگ اوکراین ناگهان رخ داد و همه معادلات تغییر کرد و توجه غرب از مذاکرات هسته ای معطوف به جنگ روسیه و اوکراین شد و حتی نگاه روسیه به مذاکرات تغییر کرد، الآن نیز هر آن احتمال دارد اتفاقی بیفتد و بر مذاکرات تاثیر بگذارد. هیچ تضمینی وجود ندارد که فرصتی که امروز وجود دارد فردا هم وجود داشته باشد. همان طور که فرصتی که قبل از جنگ اوکراین برای رسیدن به توافق وجود داشت، اکنون وجود ندارد. 

شاید دولت جو بایدن که در آغاز به کار دولتش برای بازگشت به برجام شعار می داد، به موفقیت به این مذاکرات نیاز داشته باشد، اگر این نیاز در امریکا وجود داشته باشد، توافق طی روزهای آینده است تا بتواند آن را در انتخابات میان دوره ای امریکا به عنوان برگه برنده استفاده کند. این خود نکته ای است که می تواند به سود ایران در مذاکرات باشد. و الا هیچ معلوم نیست بعد از انتخابات امریکا حاضر باشد تحت شرایط فعلی تن به مذاکره بدهد یا اصلا تیم فعلی مذاکره کننده امریکا باقی بماند. 

به نظر می رسد میز مذاکرات دوحه بر لبه پرتگاه شکست قرار گرفته است. به این معنا که اگر به نتیجه نرسد ایالات متحده وارد پلن بی خود خواهد شد که در آن ضمن تشدید فشار حداکثری و اعمال تحریم های شدیدتر علیه ایران دست اسرائیل را برای انجام عملیات خرابکارانه و تهدید امنیت ملی کشورمان بیش از پیش باز خواهد گذاشت. 

مذاکرات فرسایشی شده و باید فورا به این فرسایش پایان داد. به گفته محسن بندپی، سخنگوی فراکسیون مستقلین ولایی مجلس شورای اسلامی، علی باقری فرسایشی شدن مذاکرات را پذیرفته اما تاکید کرده که روند مذاکرات تحت کنترل هیات مذاکره کننده است. الآن فرصتی پیش آمده که به این روند فرسایشی پایان داد. البته در اینجا باید تاکید کرد، منظور رسیدن به توافق به هر قیمتی نیست که شکی نیست چنین توافقی چه بسا مضراتی بیش از منافعش داشته باشد، بلکه رسیدن به توافقی محکم با استفاده از ظرفیت ها، امکانات و بهره برداری از فرصت های موجود است./ آرمان ملی