معنا و مفهوم حقیقی آنچه اولیانوف از قطعنامه آژانس گفت

نویسنده: احسان سپه وند، کارشناس ارشد دیپلماسی وسازمان های بین المللی

دیپلماسی ایرانی: تصویب قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه فعالیت های هسته ای ایران، بار دیگر مسیر دلهره آوری را در اذهان زنده کرد که رد پای آن را می توان حول قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد در همین خصوص جست وجو کرد. در واقع مسیر کنونی بی تردید در طریقت آنچه ایران را به گرداب تحریم های جان فرسای پیش از برجام برد، متصور است. اما موضوع این یادداشت بررسی ابعاد حقوقی و سیاسی این قطعنامه نیست. نطفه آغاز این سطور به توئیت نماینده فرصت طلب روس ها نزد سازمان های بین المللی واقع در وین باز می گردد که نمایش توأم با سیگار وی در اطراف دیوار های آجری هتل کوبورگ در دور انتهایی مذاکرات ایران و 1+4 از خاطر ایرانیان دور نیست. میخائیل اولیانوف اشاره داشت که متأسفانه آنچه وی همتایان غربی نامید درکی از وضعیتی که بوجود آمده ندارند. به کارگیری مفهوم درک در توئیت وی همراه با استفاده از وضعیت در جایگاه مضمون نکته حائز اهمیتی است که موضع بحث این یادداشت است.

هرمونتیک صورت بندی فهم تأویلی معناهای متون است. این مبحث روش شناسی تفسیر اعمال و نتایج اعمال معنادار بشر علی الخصوص در حوزه متون را تعریف می کند. اما این موضوع خود دستخوش تفاسیر متفاوتی بوده است. در هر حال بستر و چارچوب مد نظر نگارنده پیرامون موضوع حاضر از دریچه نگاه فیلسوف برجسته آلمانی هانس گئورگ گادامر است. وی را پایه گذار هرمونتیک فلسفی می نامند زیرا از منظر وی هرمونتیک  فلسفی هنرِ فهم است که به دلیل ریشه داشتن در زبان مندی انسان فرآیندی ناتمام خواهد بود. بر اساس آموزه های گادامر آنچه معناها را به هم جوش می دهد، نزدیکی زیست جهان دو سوژه فهم است. به تعبیر دقیق تر فهم ما از جهان پیرامون وابسته به متن افق ها و زیست جهان (1) ماست که این مفهوم به عاریه گرفته شده از بیان فیلسوف آلمانی مشهوردیگر ادموند هوسرل است. او برآن بود که زیست جهان درپیش فرض‌های مسلم،  انگاره های یقینی و تصورات ما از هستی جلوه می کند. بنا بر این تعاریف و در بستر مفهومی به کار گرفته شده اهمیت زبان دوچندان مطرح است، زیرا در این حوزه معنایی هر تجربه انسانی همواره یک تجربه زبانی از فهم خواهد بود. بر اساس تعاریف گادامر زبان هرگز به دسته ای از نشانه ها یا نماد ها فروکاسته نمی شود زیرا تجربه ما از جهان همان تجربه ما از زبان است تا آنجا که جهان را از طریق واژه ها می بینیم و می خوانیم. از سوی دیگر زبان با ارزش های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی ما در هم تندیده است و نمی توان حیات فرهنگی را از زبان جدا دانست.

با عنایت به مباحث مطرح شده چنین می توان دریافت که آنچه میخائیل اولیانوف آن را فهم و درک نامید در واقع امری مربوط به دیالوگ است و نیز رویدادی مربوط به هم جوشی افق ها (2) که در تاریخ زیست جهان هر فردی روی می دهد و به همین خاطر هر فهم، امری عملی متصور می شود. با این حساب آنچه از منظر نماینده روس ها آن را عدم فهم وضعیت از سوی نمایندگان غرب وآمریکا می نامد تفاوت در دو زیست جهان است. تفاوتی که اینک با اراده به گروگان گرفتن اوکراین توسط روس ها و نوع دیالوگ پدید آمده در فضای بین الملل حول چگونگی تعامل مسکو با بروکسل و واشنتگتن بر سر پایان جنگ اوکراین، افق فهم مشترک در مذاکرات هسته ای ایران را نه تنها به یکدیگر جوش نمی دهد بلکه افتراق را به نقطه اوج می رساند. 

در این میان نحوه عملکرد و زیست جهان هئیت ایرانی نیز خود مبحث دیگری است که نیاز به یادداشت بلند بالای دیگری دارد اما آنچه باید در این مقطع به تصمیم سازان حاکمیتی متذکر شد این مهم است که در مراتب فهم تاویلی از پدیده های زیست جهانی، اگر فهم ملت ایران از انتقال مجدد پرونده هسته ای از آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت ملل متحد تحریم، افزایش قیمت دلار، کمبود دارو، کاهش سطح امید به زندگی افزایش بزهکاری توأم با فروپاشی نهاد خانواده خواهد بود، همین پدیده از منظر اربابان اولیانوف دستِ بازی به مراتب بلندتر، درآمد زایی بیشتر، قدرت چانه زنی مضاعف، سوداگری در بازار انرژی و به تعبیری مارگیری با دستی است که اینک ایران نام دارد.

منابع مورد استفاده:

1. lifeworld

2. Fusion of Horizons

- Lawn, Chris & Keanem, Niall(2011) The Gadamer Dictionary ,  Continuum International Publishing Group.

- اصغری، محمد. درآمدی بر فلسفه های معاصر غرب ، از هوسرل تا رورتی .پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران ،1399