تحرکات روسیه برای برهم زدن توافق برجام

نویسنده: اشتفان لوون اشتاین

دیپلماسی ایرانی: روز شنبه در حالی که ایران یک امتیازدهی بزرگ را اعلام کرد، یک مانع بزرگ بر سر مذاکرات هسته ای وین پدیدار شد: روسیه اکنون تهدید کرده که از بازگشت برنامه ریزی شده به توافق هسته ای 2015 جلوگیری خواهد کرد. سرگئی لاوروف روز شنبه خواستار "ضمانت هایی" شد که روسیه بتواند با وجود تحریم های اعمال شده به دلیل تهاجم این کشور به اوکراین، آزادانه با ایران تجارت کند. این موضوع فشار قابل توجهی بر «توافق با ایران» وارد می‌کند که انتظار می‌رفت این روزها نشست وزرای امور خارجه در وین برای اعلام آن برگزار شود.

پیش از این سیگنال‌های مثبتی از تهران مبنی بر آمادگی ایران برای برآورده کردن خواسته‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شده بود. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روز شنبه در نشست خبری مشترک با رافائل گروسی در تهران گفت: تصمیم گرفته ایم تا ژوئن سال جاری اسناد لازم را در اختیار آژانس قرار دهیم. هدف از این اقدام فراهم سازی امکان همکاری سازنده و حرفه ای بین ایران و آژانس در آینده است. گروسی خاطرنشان کرد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موظف است بدون توجه به منابعی که اطلاعات منجر شده به سؤالات از آنها آمده، سؤالات حل نشده را بررسی کند.

برخی از این سؤالات موجود مربوط به بقایای هسته ای است که بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی در دو مکان در ایران که به عنوان سایت برنامه هسته ای اعلام نشده بودند، پیدا کردند. با این حال، آنچه واضح به نظر می رسد این است که اینها آثاری از فعالیت های گذشته است، نه نشانه هایی از یک شاخه مخفی فعلی برنامه هسته ای. بنابراین ایران این سؤالات را با عنوان «سیاسی شده» رد کرده بود. در مذاکرات وین، ایران این شرط را گذاشته بود که باید گذشته کنار گذاشته شود. مذاکره‌کنندگان غربی نتوانستند این را بپذیرند، زیرا نمی‌توانند هیچ تعهدی را از طرف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بپذیرند و گروسی به همین علت به تهران سفر کرد تا درباره آن توضیح دهد. کنفرانس مشترک نشان می دهد که هر دو طرف با رویه ای که اکنون اعلام شده موافق هستند.

اما اکنون مشکل تراشی از سوی مسکو صورت گرفت. لاوروف روز شنبه گفت توافق با ایران در حال تکمیل شدن است؛ با این حال، "اخیرا مشکلاتی از نقطه نظر منافع روسیه به وجود آمده است". مسکو اکنون به «ضمانت‌های کتبی» از سوی آمریکا نیاز دارد که تحریم‌ها بر حقوق روسیه تحت توافق هسته‌ای تأثیری نخواهد گذاشت. اشاره وی به "همکاری های تجاری، اقتصادی و سرمایه گذاری نامحدود و همچنین همکاری نظامی – فنی با ایران" است.

با این حال، چنین تعهدی با تحریم هایی که آمریکا و اتحادیه اروپا به دلیل جنگ روسیه با اوکراین تحمیل کرده اند، ناسازگار به نظر می رسد. خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام بلندپایه ایرانی که نامش فاش نشده است، گفت که درخواست روسیه برای مذاکرات وین "مفید" نیست. تا کنون، طبق اظهارات مذاکره کنندگان غربی، نقش روسیه در وین بسیار سازنده بوده است.

جدا از اینکه حضور سازنده روسیه در گروه مذاکره کنندگان مهم است، روسیه نقش مهمی در روند بازگشت ایران به قوانین برجام دارد: به منظور کاهش ذخایر مازاد قابل توجه مواد غنی شده، آنها باید احتمالا به روسیه صادر شوند. این امر به خودی خود مستلزم استثناهایی از تحریم هاست. اما لاوروف خواستار تجارت بدون مانع شد. با توجه به این موضوع، مشخص نیست که آیا به زودی نشست بزرگ وزرای امور خارجه برگزار می شود یا خیر.

منبع: فرانکفورتر آلگماینه سایتونگ (آلمان) / تحریریه دیپلماسی ایرانی