شیعیان طرفدار ایران در افغانستان سیستماتیک هدف قرار می گیرند

نویسنده: حامد کریمی، مشاور ارشد وزیر کشور دولت وقت جمهوری اسلامی افغانستان

دیپلماسی ایرانی: در حالی که طی ماه گذشته وزارت دفاع ایران مشغول اعزام نیروهای خود به ساحات مرزی با افغانستان بوده است، دیپلمات های ایران به تکاپوی زیادی افتاده اند تا کماکان باب گفت وگو و مفاهمه با طالبان باز بماند. 

به نظر می رسد بعد از خروج نیروهای ناتو از افغانستان، حالا ایران با 921 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان با بحران های متعددی روبه رو شده است. پیش بینی می شود نزدیک به دو ملیون نفر با فرار از خشونت و حکمروایی قرون وسطایی طالبان طی ماه های گذشته وارد ایران شده اند و به جمعیت نزدیک به سه ملیون پناهنده قبلی افغان در این کشور اضافه شده اند.

طی هفته های گذشته حملات متعددی به اقلیت شیعه و صوفیان سنی که میانه رو و در برخی وجوه با شیعیان اشتراکاتی دارند در پایتخت در مرکز کشور، در مزار شریف و کندوز در شمال کشور و در هرات در غرب افغانستان صورت گرفت. این حملات صدها کشته و زخمی در پی داشت و خونبارترین حملات به مراکز مذهبی بعد از به قدرت رسیدن طالبان محسوب می شود. داعش مسئولیت همه این حملات را بر عهده گرفت.

جمهوری اسلامی ایران که داعیه دار رهبری جهان تشیع را دارد و بر اساس همین ابزار استراتژیک، توانسته نفوذ خود را در سوریه، یمن، لبنان، بحرین و عراق گسترش دهند حالا با یک چالش جدی مواجه شده اند. شیعیان افغان که تشکیل دهنده لشکر "فاطمیون" هستند و در تامین اهداف نظامی ایران خاصتا در کشور سوریه نقش بسزایی داشته اند در افغانستان هدف قرار گرفته اند و در حال کشتار سیستماتیک قرار دارند. 

طالبان نیز طی ماه های اخیر چند بار حملات مستقیم نظامی به پاسگاه های مرزی ایران انجام داده اند در یکی از آخرین موارد روز دوشنبه 7 مارچ 2022،  بنا به گزارش روزنامه "اطلاعات روز" افغانستان این حمله منجر به کشته شدن 4 سرباز ایرانی در نقاط مرزی هم مرز با ولسوالی "کنگ" ولایت نیمروز افغانستان شد. جانب ایران اما بدون انجام عمل بالمثل، این حوادث را سوء تفاهمات مرزی دانسته و علت آن را آگاهی پایین مرزبانان طالبان از قواعد بین المللی عنوان کرد، یک رفتار عاقلانه در مواجهه با گروه بی تجربه در امر حکومتداری و روابط منطقه ای!

نگرانی دیگری نیز وجود دارد، ورود صدها هزار نفر طی ماه های اخیر که اکثر آنها نیز به طور غیر قانونی وارد ایران شده اند، مسئولین امنیتی ایران را نگران یک نفوذ در داخل مرزهایش کرده است. به نظر می رسد مسئولین در ایران این نگرانی را جدی بر می شمارند، وزیر کشور ایران اخیرا اعلام کرد که به زودی طرحی جدید را برای شناسایی و سازماندهی افغان هایی که وارد ایران شده اند عملی خواهد شد و اضافه کرد که به همه این افراد، اقامت موقت ایران اعطا خواهد شد. این سیاست تشویقی به روشنی نشان می دهد که ایران حاضر به هزینه اقتصادی اسکان موقت صدها هزار پناهنده برای جلوگیری از هزینه های امنیتی است. 

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران بعد از بروز برخی درگیری ها طالبان در مرز اسلام قلعه با ایران و تداوم کشتار شیعیان در افغانستان با لحنی متفاوت از گذشته گفت: "تکرار این قضیه جای نگرانی جدی دارد و امیدواریم خویشتنداری باعث سوءبرداشت طرف مقابل نشده باشد."  متعاقب این موضع وزارت امور خارجه ایران، وزارت دفاع ایران به اعزام لشکر 88 زرهی زاهدان به نقاط مرزی همجوار با استان هرات افغانستان که اخیرا شاهد تشدید سطح تخاصمات مرزی بود، اقدام کرد. 

فرمانده سابق نیروی دریایی ایران، جنرال "کوچکی" اخیرا در مطلبی مدعی شد که طالبان پروژه ای استخباراتی برای ایجاد چالش برای ایران هستند: "در آینده نه چندان دور طالبان به تجهیزات نظامی آمریکایی و اروپایی تجهیز شده که آموزش‌های آن توسط اسرائیل و پاکستان شروع شده است؛ پول این تجهیزات را عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس می‌پردازند. طالبان داعش وار از نوار مرزی سیستان و بلوچستان و خراسان ایران را آرام نخواهد گذاشت همچنان که هم اکنون شاهدیم از مرزهای شرق کشور گروه های سنی معاند با انواع سلاح های سبک و سنگین وارد کشور می شوند."  

برخلاف دیگر کشورها در حوزه نفوذ مذهبی ایران، شیعیان در افغانستان در اقلیت بوده و از نگاه جغرافیایی نیز در نقاط مرکزی و در جوار رشته کوه هندوکش محصور شده اند، این موضوع امکان حمایت لوجستیکی از آنها را ناممکن ساخته است. ایران با درک این موضوع و با کسب تجربه از جنگ های داخلی دهه ۱۹۹۰ افغانستان، طی دو دهه گذشته تلاش کرد تا این انحصار جغرافیایی را بشکند و شیعیان را به صورت کلونی های قابل حمایت در پایتخت و ولایت هرات در امتداد مرز خود با افغانستان، مسکون کند که این پروژه با سرمایه گذاری صدها ملیون دالری در عمل نیز نسبتا با موفقیت اجرا شد. 

حالا اما به نظر می رسد طرف مقابل، با درک این موضوع، حملات خود را بر این مراکز جمعیتی متمرکز کرده است تا این شیعیان دوباره به مناطق مرکزی بازگردند و یا کشور را ترک کنند. 

در غیاب سیاستمداران مورد حمایت ایران در کابل که همیشه با نفوذ در بدنه حکومت مستقر مورد حمایت غرب به سیاست گذاری در کابل توازن منطقی می بخشیدند، حالا اما به نظر می رسد شمشیر دو لبه برای ایران توسط رقبایش تیز شده است، سکوت ایران به جایگاه رهبری این کشور بر جمعیت شیعه جهان آسیب می زند و مداخله مستقیم می تواند پای ایران را وارد باتلاق پیچیده افغانستان کند.

از طرف دیگر با واگذار شدن افغانستان به میدان بازی سازمان استخبارات نظامی پاکستان توسط غرب و تصفیه نیروهای پشتون از جمله عمران خان در اسلام آباد، حالا ایران بیشتر در موضع خنثی کننده و تدافعی برنامه های غرب قرار گرفته و نگاه بیرون راندن امریکا از منطقه با هدف گسترش نفوذ بیشتر منطقی به سمت مرزهای شرقی با چالش هایی جدی روبه رو شده است. 

شاید به همین خاطر است که ایران حالا با پذیرش یک تعداد دیپلمات های طالب و همزمان فراهم کردن شرایط میزبانی از تعدادی از فرماندهان عمده مخالف طالبان، خود را برای هر سناریویی از جمله حمایت از یک جنگ داخلی دیگر در افغانستان با هدف دور نگه داشتن ناامنی از مرزهای خود در مقابل گروه های تروریستی متعدد از جمله داعش، جندالله و حتی طالبان آمادگی می کند. روشن است که هزینه های اقتصادی این اقدامات برای کشوری که زیر تحریم غرب قرار دارد سنگین تر از هر وقت دیگر است.