روایت متفاوت سفیر وقت و سفیر مستقر ایران درباره طالبان!

نویسنده: حامد کریمی، مشاور ارشد وزیر کشور دولت وقت جمهوری اسلامی افغانستان

دیپلماسی ایرانی: به فاصله اندکی بعد از حمله ایالات متحده امریکا به کاروان سردار قاسم سلیمانی، از رهبران طالبان در تهران استقبال به عمل آمد. طی ماه های بعدی سطح همکاری های دو جانبه تا سقوط دولت جمهوری اسلامی افغانستان به شدت افزایش یافت. اما به نظر می رسد با به قدرت رسیدن طالبان، ایجاد حکومت فراگیر و حضور همه اقوام و مذاهب در ساختار حقیقی قدرت در افغانستان از جانب طالبان به فراموشی سپرده شده است.

با اعلام استراتژی "ایندوپاسفیک" ایالات متحده امریکا برای مهار چین در بلند مدت، ایالات متحده امریکا تمام تلاش خود را بر خروج آبرومندانه از افغانستان متمرکز کرد. این تلاش ها با راه اندازی مذاکرات دوحه، آزادی برخی گروگان های امریکایی و دیدار وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده امریکا با یک زندانی اسبق گوانتامو (ملا برادر)، نشان می داد که واشنگتن با هر هزینه ممکن سیاسی، تصمیم خود را برای خروج از افغانستان و شروع بازی جدید در منطقه اتخاذ کرده است. 

رهبران طالبان بعد از توافق با ایالات متحده امریکا توسط یک فروند هواپیمای سی 130 وابسته به این کشور به کابل منتقل شدند و قدرت را به دست گرفتند و حالا به طور متوسط هر هفته نزدیک به چهل میلیون دلار کمک نقدی از ایالات متحده امریکا دریافت می کنند. آنها رهبر القاعده را به قربانگاه مورد توافق با امریکا بردند و مولوی مهدی از معدود فرماندهان شیعه خود را در حالی که قصد فرار به کشور ایران داشت در نزدیک مرز ایران به قتل رساندند. قانون احوال شخصیه اهل تشیع به حالت تعلیق درآمده و حملات گسترده به شیعیان هزاره افغانستان زیر نام داعش باعث مرگ صدها نفر شده است. همزمان با این شرایط، طی یک و نیم سال گذشته طالبان در حال تاسیس گسترده مدارس دینی در سرتاسر افغانستان هستند و روشن است که شیعه ستیزی قرائت حاکم در این مدارس است. 

اما پاسخ ایران در این وضعیت چه بوده است؟ کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهوری ایران در امور افغانستان در مرداد سال جاری با حمایت ضمنی از طالبان گفته بود: "آمریکا مجموعه‌ای را تحت عنوان جبهه مقاومت سازمان‌دهی می‌کند که دروغ است؛ به اسم مقاومت به دنبال ایجاد آشوب‌های داخلی هستند" (جبهه مقاومت متشکل از نیروهایی است که عمدتا تاجیک تبار هستند و علیه طالبان حملات مسلحانه انجام می دهند)؛ البته وی دو روز بعد در پاسخ به انتقادها گفت از صحبت های من برداشت اشتباه صورت گرفته است. 

صحبت های اخیر بهادر امینیان، سفیر ایران در کشور افغانستان، که به رسانه ها درز کرده، نیز بر این نکته تاکید دارد که ایران در مواجهه با طالبان مستاصل شده، وی با تاکید بر اینکه طالبان یک جریان ضد فارسی است از رهبر طالبان نقل قول کرده است که گفته بوده، حتی یک قطره آب به ایران نمی دهیم. وی در همین نشست اما، از سیاست ادامه تعامل با طالبان سخن می گوید.

با وصف مستقر شدن رهبران هزاره در کشور ترکیه، ایجاد محدودیت بر اسماعیل خان و جلوگیری از سفر وی برای شرکت در نشست امنیتی در تاجیکستان، بازگشایی سفارت در کابل، اما ایران هنوز گروه طالبان را به عنوان حکومت مشروع در افغانستان به رسمیت نشناخته است. 

محمدرضا بهرامی، سفیر اسبق ایران در افغانستان بعد از گفته های نماینده ویژه رئیس جمهوری ایران در امور افغانستان در مصاحبه ای گفته بود، وی هیچ‌گونه ارتباطی میان نیروهای جبهه مقاومت ضد طالبان با غربی های مشاهده نکرده است و در مطلبی تحت عنوان "چشم انداز بحران افغانستان از منظری دیگر" اضافه می کند، طالبان پیوند خود را با گروه های تندرو حفظ کرده و سیاست استفاده ابزاری از گروه های مسلح ناراضی منطقوی برای امتیازگیری از کشورهای متبوع شان را در دستور کار دارد. 

به نظر می رسد تصمیم گیرندگان در تهران حالا سوال های جدی تری از حلقه ای دارند که حمایت از طالبان را در دستور کار جمهوری اسلامی ایران قرار دادند و مانع استفاده از ظرفیت هایی چون: 

1-    ایجاد اجماع منطقوی با هند و روسیه برای کمک به حکومت وقت افغانستان برای مدیریت وضعیت و جلوگیری از سقوط نظام سابق

2-    استفاده از نیروهای فاطمیون و دیگر گروه های مجاهدین برای ایجاد بالانس قدرت

3-    جلوگیری از تطبیق نقشه غرب و پاکستان برای یکدست سازی قدرت به نفع پشتون ها

شدند. پیشگیری همیشه بهتر از درمان بوده است، این درسی است که حالا سیاستمداران افغان که بر حمایت غرب حساب کلان باز کرده بودند و هم تصمیم گیرندگان در کشورهای منطقه که با بازی دو سر باخت ایالات متحده امریکا همراهی کرده اند باید حالا آموخته باشند.

تحجر طالبانی با گذشت هر روز در حال تکثیر است و در میان مدت هزینه دفاعی میلیاردی را بر منطقه تحمیل خواهد کرد. با وصف درگیر شدن روسیه در موضوع اوکراین و بروز برخی اعتراضات در ایران، کشورهای منطقه هر چه زودتر باید برای مدیریت بحران افغانستان از گمانه زنی و صبر پرهزینه به میدان عمل وارد شوند.