ترکیه ناراحت، اعراب سرخورده

نویسنده: جان پی روئل

دیپلماسی ایرانی: سیاست امریکا در خاورمیانه به مدت چند دهه، بر هماهنگی با کشورهای خلیج فارس به رهبری عربستان، اسرائیل، مصر و ترکیه متکی بوده است. با این حال، از زمان دولت باراک اوباما، روابط واشنگتن و متحدان منطقه‌ای اصلی آن در خاورمیانه مختل شده و توانایی آن برای مدیریت بحران‌های خاورمیانه و ایجاد اجماع در منطقه را مخدوش کرده است.

روابط آشفته واشنگتن با متحدانش در خاورمیانه به ویژه پس از حمله روسیه به اوکراین، نمایان شده است. اگرچه همه کشورهای خاورمیانه ای متحد آمریکا این حمله روسیه را محکوم کردند، ولی فقط  اسرائیل تحریم‌هایی هرچند اندک را اعمال کرده است.

عدم تمایل متحدان امریکا به اعمال تحریم ها نشان دهنده قصد آنها برای اجتناب از دشمنی با روسیه است که نفوذ فزاینده ای در منطقه دارد. 

روابط آمریکا و عربستان در سال ۲۰۱۵ رو به وخامت گذاشت. توافق برجام زنگ خطر را در ریاض به صدا در آورد کرد. جو بایدن نیز موضع سختی علیه عربستان اتخاذ کرد و قصد او برای کاهش حضور در خاورمیانه باعث نگرانی ریاض شده است.

وخامت اوضاع امنیتی کشورهای خلیج فارس و این باور که امریکا تمایلی به ارائه کمک به آنها ندارد، تلاش های اعراب را برای متنوع کردن متحدان امنیتی خود تشدید کرده است.

رهبران عربستان  و امارات درخواست های بایدن برای گفت وگو در مورد بحران اوکراین را رد کردند. ریاض نیز درخواست های آمریکا برای افزایش تولید نفت و کمک به کاهش قیمت نفت در اواسط فوریه را رد کرد. 

روابط اسرائیل با آمریکا نیز در سال های اخیر دچار نوسان بوده است. اوباما و نتانیاهو روابط متشنجی را بر سر فلسطین و برجام داشتند که این روابط در دوران ترامپ بهبود یافت. تلاش‌های دولت بایدن برای احیای برجام و هشدار درباره گسترش شهرک‌سازی از سوی اسرائیل در کرانه باختری، روابط آمریکا و اسرائیل را دوباره متشنج کرده است. نفوذ روسیه بر ایران و سوریه نیز اسرائیل را در محکوم کردن کرملین محتاط کرده است تا مبادا به کمک مسکو برای کاهش بحران‌های آینده با این دو کشور نیاز داشته باشد.

این تصور در مصر وجود دارد که امریکا حسنی مبارک را هنگام  بهار عربی، تنها رها کرد. بایدن رویکردی ملایم برای بازسازی روابط با مصر اتخاذ کرده ولی کمک های نظامی خود را کاهش داده است. 

افزایش تنش با روسیه بر سر اوکراین نیز پیامدهای شدیدی برای امنیت غذایی مصر خواهد داشت. قاهره با تحریم روسیه، وضعیت غذایی شکننده خود را بیشتر به خطر نخواهد انداخت. همچنین، افزایش روابط نظامی و انرژی بین مصر و روسیه از سال ۲۰۱۴ به تحکیم روابط مثبت بین دو کشور کمک کرده است.

تنزل روابط آمریکا و ترکیه در دهه گذشته نیز به طور فزاینده ای آشکار شده و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه به علت  سیاست های داخلی خود با انتقادهای آمریکا مواجه شده است. همچنین بسیاری در ترکیه، آمریکا را به دست داشتن در کودتای سال ۲۰۱۶ متهم می کنند.

دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ صادرات آلومینیوم و فولاد از سوی ترکیه را تحریم کرد. سال بعد نیز ترکیه با خرید سامانه دفاع هوایی اس- ۴۰۰ روسیه موافقت کرد. ترکیه همچنین روابط اقتصادی خود با روسیه را از طریق معاملات انرژی، روابط گردشگری و تجارت افزایش داده است. 

ترکیه با تحریم‌ روسیه مخالف بوده و از غرب خواسته است تا از انزوای روسیه اجتناب کند و در عوض، تمرکز را بر گفت وگو قرار دهد.

برکناری مبارک مصر و نزدیک شدن دولت بایدن به ایران، بار دیگر بر ماهیت دو قطبی سیاست خارجی امریکا  در این منطقه بی ثبات تأکید کرده است. حمایت روسیه از بشار اسد نشان داده که کرملین مایل است به طور مداوم از متحدانش حمایت کند.

این باور که امریکا نمی تواند از متحدان سنتی خود در خاورمیانه چندان حمایت کند، به این معناست که متحدان آن نیز از ناخرسند کردن روسیه – به لطف راهبرد منسجم تر آن در خاورمیانه در سال های اخیر – پرهیز می کنند. 

منبع: آسیا تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11