گدایی و التماس ترکیه به اسرائیل و پذیرش ننگ روابط با دشمن خاص!

دیپلماسی ایرانی: سیاستگذاران ارشد یا رهبرانی که بنای سیاستگذاری و حکمرانی آنان بر اصل نیرنگ و تزویر بنا شده باشد، به مرور زمان دچار چنان وضعیتی از نابسامانی و آشوب سیاستی می‌شوند که رسوایی و بدنامی را نیز یک پرستیژ برای خود جلوه می‌دهند.

سیاستگذارانی که بر اثر ناکارآمدی و بی‌اثری سیاستگذاری خود به مرحله فراموشی و رسوایی سیاستی می‌رسند، برای ادامه بقای خود ضمن فراموشی پیشینه سیاست‌های افراطی و پرستیژ گذشته خود در نظام جهانی، به گدایی پرستیژ و منابع جدید قدرت می‌پردازند. این‌گونه سیاستگذاران و رهبران در مسیر بقای قدرت به فراموشی شدید دچار شده و آرمان‌های دروغین آنان که با سیاست‌های نمایشی پوشش داده می‌شد، آشکار می‌شود.

حکمرانی در عصر کنونی بر توان نیرنگ و انکار سیاست‌های پیشین استوار شده و سیاستگذاران و رهبرانی که توان انکار و فراموشی پیشینه حکمرانی و آرمان‌های خود را داشته باشند، قادر به ادامه حکومت هستند هر چند با شرایطی اسفناک و نفرت‌انگیز در افکار عمومی داخلی و جهانی.

یکی از این سیاستگذاران ارشد و رهبران فراموشکار کنونی که زمانی الگوی حکمرانی و آرزوی بسیاری شهروندان جهان سوم بود را می‌توان رجب طیب اردوغان دانست که خود نمونه بارز نیرنگ‌بازی و بدنامی است. اردوغان و حزب عدالت و توسعه ترکیه بعد از دو دهه حکومت مطلق بر ترکیه، اکنون بسیاری از آرمان‌های تند سیاستگذاری خود را فراموش کرده و کاسه گدایی برای بقای قدرت را در دست گرفته‌اند!

دعوت از رئیس جمهور اسرائیل برای سفر به ترکیه، استقبال و پذیرایی دو روزه از اسحاق هرتزوگ و سرانجام تلاش برای کسب مشروعیت با توسل به توان اسرائیل را می‌توان جلوه‌های برجسته گدایی اردوغان از اسرائیل و غرب برای تضمین بقای حکمرانی خویش قلمداد کرد که بر اساس داده‌های زیر، قابل بررسی است:

یکم - فراموشی یا خیانت به آرمان فلسطین: دعوت از اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهور اسرائیل برای سفر به ترکیه که طی چند ماه اخیر همواره در رسانه‌های دولتی ترکیه به عنوان نقطه عطفی در روابط بین‌المللی ترکیه و منطقه از آن نام برده می‌شد، نمادی از سیاستگذاری نیرنگ‌ساز دولت اردوغان است که سعی دارد خود را حامی آرمان آزادی فلسطین و مدافع شهروندان آواره فلسطین معرفی و در افکار عمومی جهان عرب برای خود پرستیژسازی کند و از سوی دیگر پذیرای رهبر اسرائیل است!

پرستیژ دروغین رجب طیب اردوغان در جهان عرب که با نیرنگ‌ها و تصویرسازی دروغین از سخنان وی ایجاد شده بود در افکار جهان عرب سابقه‌ای دیرین دارد. در سال 2007 دولت ترکیه به نخست وزیری اردوغان، میزبان شیمون پرز، رئیس جمهوری وقت اسرائیل و شاهد حضور و سخنرانی بی‌سابقه رهبر اسرائیل در مجلس ملی ترکیه بودند، تحولی که طی چند دهه قبل از آن چنین رویدادی یعنی سخنرانی یک مقام بلندپایه اسرائیلی در مجلس ترکیه و بلکه هیچ مجلسی از کشورهای اسلامی سابقه نداشت.(1) دولت اردوغان بار دیگر در سال 2022 برای فرار از مشکلات داخلی و خارجی خود و البته عقب نماندن از برخی دولت‌های عربی در بهبود روابط با اسرائیل، مجبور به دعوت و پذیرایی از رئیس جمهور اسرائیل شده است.

استقبال و پذیرایی از رئیس جمهور اسرائیل در ترکیه توسط اردوغان همزمان با اعتراض و اعلام نارضایتی شدید شهروندان ترکیه از این سیاست اردوغان را می‌توان جلوه‌ای از پرستیژ دروغین اردوغان در حمایت از آرمان فلسطین و البته رسوایی ایشان پیرامون سخنان و مواضع دروغین و فریبنده خود در مورد فلسطین و اسرائیل قلمداد کرد که نیت و اهداف نهان اردوغان از بازی نمایشی در مقابل اسرائیل را آشکار می‌سازد.

دوم - اقتصاد ترکیه در اوج تورم و دولت اردوغان در مسیر زوال: یکی از پایه‌های حکمرانی بیست ساله حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در ترکیه را می‌توان رشد و توسعه اقتصادی این کشور و افزایش رفاه شهروندان ترکیه برشمرد که خود سبب افزایش رضایت و اعتماد شهروندان به دولت اردوغان و افزایش مشروعیت داخلی و خارجی آن در دهه اول حکمرانی ایشان شده بود.

به مرور زمان با ورود ترکیه به سیاستگذاری تهاجمی در روابط خارجی خود و مداخله سیاسی و نظامی در سایر کشورهای منطقه از عراق و سوریه و آذربایجان تا لیبی و افغانستان و ...، هزینه‌های این مداخله‌گرایی و سیاستگذاری خارجی تهاجمی بر اقتصاد ترکیه سنگین شده و با ظهور کروناویروس، اقتصاد ترکیه را بحران و فاجعه‌ای بزرگ فرا گرفت. در چنین شرایطی شهروندان ترکیه ضمن ابراز نگرانی و ناخشنودی خود از سیاست‌های تهاجمی دولت اردوغان، نسبت به ادامه حکمرانی نامطلوب اردوغان نیز هراسناک شده‌اند.

بر اثر سیاست خارجی تهاجمی دولت ترکیه، ظهور کروناویروس، تغییرات اقلیمی شدید و ... فشار بسیار سنگینی بر اقتصاد ترکیه و شهروندان این کشور وارد شده که حتی تأمین سوخت و نان برای آنان را سخت کرده است. داده‌های آماری معتبر تا قبل از جنگ اوکراین 2022 نشان می‌دهد که نرخ تورم ترکیه نزدیک به 55 درصد شده که طی دو دهه اخیر بی‌سابقه بوده و پیامدهای جنگ اوکراین می تواند نرخ تورم ترکیه را به شدت افزایش دهد. (2)      

فشار سنگین اقتصادی بر دولت و شهروندان ترکیه که پیامدهای دخالت نظامی و سیاسی ترکیه در سایر کشورها در قالب الگوی سیاستگذاری تهاجمی است، اکنون با بحران اوکراین تشدید شده و امیدهای ترکیه برای بهبود شرایط اقتصادی به‌خصوص در حوزه گردشگری و توریسم را بر باد داده است. بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته برای رشد و بازسازی اقتصاد ترکیه در سال 2022 قرار بود حدود 10 میلیون گردشگر روسی و اوکراینی به ترکیه مسافرت کنند (3) که با بروز جنگ اوکراین و برقراری تحریم‌های بی‌سابقه بر روسیه، نه‌تنها هیچ‌کدام از این گردشگران به ترکیه نخواهند رفت، بلکه شهروندان سایر کشورهای اروپایی نیز در انتخاب ترکیه برای گردشگری دچار شک و تردید شده و صنعت گردشگری ترکیه دچار فروپاشی مطلق خواهد شد.   

هر چه فشار بر اقتصاد ترکیه بیشتر شود و تورم این کشور اوج می‌گیرد، محبوبیت و مشروعیت دولت اردوغان کاهش می یابد و در مسیر زوال و سقوط قرار می‌گیرد تا پایانی باشد بر دورانی که الگوی حکمرانی اردوغان با نیرنگ‌های بزرگ به عنوان یک الگوی جهانی مطرح شده بود. 

​سوم - التماس دیکتاتور به اسرائیل: در کنار حضور دو روزه اسحاق هرتزوگ در ترکیه و دیدار رسمی با اردوغان، حضور سرزده و اعلام نشده الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان در ترکیه که از چشم تحلیلگران و ارتباط آن با سفر هرتزوگ مخفی مانده، دارای این پیام است که دولت اردوغان در تعامل با اسرائیل از حمایت و همکاری دولت علی‌اف نیز برخوردار است.

دولت‌های دیکتاتوری اردوغان و علی‌اف که طی چند سال اخیر بر شدت استبداد خود افزوده‌اند برای ادامه بقای خود در داخل و در صحنه جهانی به تعامل و پشتیبانی اسرائیل نیاز دارند تا از این مسیر بتوانند ضمن بهبود شرایط اقتصادی خود، روابط خود با دولت‌های اروپایی و آمریکا را نیز اصلاح و بازسازی کنند.

جنگ اوکراین و پیامدهای سیاسی، اقتصادی و ژئوپلیتیک آن بر منظقه به‌ویژه کشورهای همسایه روسیه و اوکراین، آشفتگی و هراس دو دولت ترکیه و آذربایجان را سبب شده و آنان برای دوری از آسیب‌های این جنگ و رهایی از بحران‌ و اعتراضات داخلی خود، به اسرائیل متوسل شده و ادامه حکمرانی نامطلوب خود را در التماس به اسرائیل می‌بینند تا خود را در سایه ایالات متحده آمریکا و اروپا قرار داده و از سوی دیگر از خشم روسیه نیز دور باشند.

*

سفر دو روزه اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهور اسرائیل و سفر همزمان الهام علی‌اف به ترکیه را می‌توان مؤلفه‌ای از سیاستگذاری نیرنگ‌ساز دولت اردوغان برشمرد که برای بقای قدرت به هر سیاستی دست می‌زند، حتی اگر این سیاست اعمالی با سیاست اعلامی‌اش در حمایت از آرمان فلسطین و حقوق شهروندان فلسطینی 180 درجه تضاد داشته باشد.

همسویی، همکاری و همدلی دو دولت ترکیه و آذربایجان با اسرائیل در مسایل منطقه‌ای، روندی است که با وجود برخی نمایش‌های دروغین اردوغان برای تقابل ظاهری با اسرائیل، بر تمام تحلیلگران منطقه‌ای و جهانی ثابت شده است. بسیاری سیاست‌ها و اقدامات دولت اردوغان در سوریه، عراق یا علیه ایران و ... را می‌توان بخشی از سیاست‌های راهبردی دولت اسرائیل قلمداد کرد که به وسیله دوست دست‌نشانده خود (اردوغان یا علی‌اف) انجام می‌دهند.

وضعیت بسیار بحرانی اقتصاد ترکیه و فشار فزاینده جنگ اوکراین بر این کشور طی ماه‌های آینده می‌تواند به فروپاشی اقتصادی، سیاسی ترکیه و سرنگونی دولت اردوغان منجر شود، بنابراین اردوغان بیش از هر زمان دیگری به همکاری و تعامل نزدیک با اسرائیل نیاز دارد.

**

روابط ترکیه و اسرائیل در دولت اردوغان بسیار فراتر از سفر دو روزه اسحاق هرتزوگ قابل بررسی است، زیرا این روابط دارای زیربنای حساسیت‌های ژئوپلیتیکی نسبت به ایران و محور مقاومت در منطقه است که با روابط اقتصادی تحکیم شده است. با وجود تنش‌های ظاهری و دروغین میان اسرائیل و ترکیه طی سال‌های اخیر که با نمایش و پرستیژ رهبری جهان اسلام از سوی اردوغان همراه بوده است، روابط اقتصادی و تجاری دو کشور بالغ بر 8.5 میلیارد دلار در سال 2021 بوده است (4) که نشان از یک لایه بسیار نهان از روابط اقتصادی اسرائیل و ترکیه دارد.

اردوغان در شرایط آشوبناک کنونی جهان که بحران‌های منطقه‌ای مانند جنگ اوکراین، افزایش بهای انرژی و سوخت، نارضایتی داخلی و ... فشار سنگینی بر دولتش وارد ساخته و از سوی دیگر با توافق اجتناب‌ناپذیر رفع تحریم‌های ایران در چارچوب برجام مواجه شده است، برای حفظ قدرت در داخل ترکیه، حفظ پرستیژ بین‌المللی و نزدیکی به اروپا و آمریکا از پنجره نفوذ اسرائیل، حساب ویژه‌ای بر بهبود سریع روابط با اسرائیل باز کرده و دولت آذربایجان را نیز در این سیاست شریک و بلکه قربانی می‌کند.

اردوغان که متوجه شرایط بحرانی ترکیه و آینده سیاسی خود شده، برای رهایی از این سرنوشت ناخوشایند به هر اقدامی دست می‌زند. اقداماتی که حتی با سیاست‌های اعلامی و نمایشی دولت ترکیه در تضاد کامل است اما می‌تواند ابزاری باشد برای بقای دولت اردوغان و جلوگیری از سرنگونی سریع اردوغان در سپهر سیاسی ترکیه حتی به بهای التماس به اسرائیل برای بهبود روابط و تحریک اسرائیل به مداخله در فضای آشفته منطقه.

سیاستگذاران ارشد ایرانی در کنار حساسیت‌های خاص خود نسبت به بهبود روابط و تعامل میان کشورهای عربی و اسرائیل، باید تعامل و روابط اسرائیل و دولت اردوغان را با حساسیت بسیار بیشتری مورد توجه و تحلیل قرار دهند، زیرا اردوغان طی دو دهه اخیر نشان داده که دوست قابل اعتمادی نیست و برای کسب منافع و تضمین بقای خود حاضر به قربانی دوستان و نزدیکان خود نیز است.

منابع:

1- روزنامه نیویورک تایمز. 3 آذر 1386. به آدرس:                                    https://www.nytimes.com/2007/11/13/world/africa/13iht-peres.3.8315894.html

2- خبرگزاری رویترز. 12 اسفند 1400. به آدرس:     https://www.reuters.com/markets/currencies/turkeys-inflation-surges-5444-highest-20-years-2022-03-03

3- خبرگزاری فرانس 24. 15 اسفند 1400. به آدرس:    https://www.france24.com/en/live-news/20220306-turkey-tourism-recovery-hurt-by-russia-invasion-of-ukraine

4- خبرگزاری تی‌ ار تی . 18 اسفند 1400. به آدرس:              https://www.trt.net.tr/persian/jhn/2022/03/09/jzyyt-sfr-ryys-jmhwr-sry-yl-bh-trkhyh-1792709