در نهایت تهران متحد شرق می شود؟

نویسنده: هدی رئوف

دیپلماسی ایرانی: گفته می شود هدف رزمایش «کمربند امنیت دریایی 2022» بین روسیه، چین و ایران که در شمال اقیانوس هند برگزار شد، تقویت امنیت و مبانی آن در منطقه و گسترش همکاری سه کشور برای تحکیم صلح و امنیت دریایی است. اما این مانور به رغم آن که نظامی است، در واقع با توجه به طرف های شرکت کننده در آن و زمان برگزاری آن، اساسا اهدافی سیاسی را دنبال می کند. 

سه کشور ایران، روسیه و چین اهداف و منافعی دارند که همگرایی بین آنها را برای مقابله با سیاست آمریکا در برابر هر یک از آنها، ضروری می سازد. اما نمی توان گفت هم پیمانی این سه کشور، ائتلافی قوی و دائمی است بلکه ائتلافی مبتنی بر منافع و مرتبط با برخی پرونده هایی است که به واشنگتن مربوط می شود. 

روسیه و ایران در بسیاری از پرونده ها با یکدیگر رقابت و تضاد منافع دارند. همچنین حجم همکاری اقتصادی بین روسیه و ترکیه چند برابر حجم همکاری بین روسیه و ایران است. با این حال ایران، روسیه و چین درصدد تشکیل ائتلافی با اهداف سیاسی و نظامی برای مقابله با تلاش های آمریکا هستند که قصد دارد با قدرت گرفتن فزاینده چین در منطقه اقیانوس آرام مقابله کند و ایران را در خاورمیانه و روسیه را در شرق اروپا زیر فشار بگذارد. 

تلاش تهران برای توافق با روسیه در زمینه های مختلف، با تلاش ایران برای به سرانجام رساندن توافق هسته ای با غرب و لغو تحریم ها بی ارتباط نیست. با این حال بعید به نظر می رسد روابط ایران و روسیه به سطح روابط راهبردی ارتقاء یابد اما ممکن است به توسعه ابعاد نظامی و سیاسی منجر شود. در واقع تحریم های آمریکا توسعه روابط بازرگانی و اقتصادی بین تهران و مسکو را مانع شده است به طوری که شرکت راه آهن روسیه، اجرای یک پروژه ریلی در ایران را از بیم تحریم های آمریکا رها کرد که این مسئله تاثیر منفی بر برنامه روسیه و ایران برای ایجاد گذرگاه بین المللی حمل و نقل بین شمال و جنوب خواهد داشت. چین نیز به علت تحریم های آمریکا در خرید نفت از ایران مشکل دارد. شاید به علت همین موانع بود که رهبر انقلاب ایران، آیت الله خامنه ای، اخیرا تعامل با دشمن را جایز دانست که در حکم چراغ سبز برای تکمیل توافق هسته ای با غرب است تا امکان لغو تحریم ها و توسعه روابط تجاری و اقتصادی ایران با چین و روسیه فراهم شود. 

چین و روسیه مشتاق گسترش روابط با کشورهای عربی خلیج فارس هستند و می خواهند خود را هم پیمان کشورهای عربی هم معرفی کنند. اما روابط آنها با ایران، پرسش هایی را درباره میزان بی‌طرف بودن چین و روسیه در خصوص منافع کشورهای عربی و پرونده های حل نشده بین کشورهای عرب خلیج فارس و ایران از جمله پرونده های یمن و عراق و سوریه مطرح می کند. تعامل مثبت روسیه و چین با این پرونده ها، می تواند نفوذ آنان را در منطقه در شرایطی که آمریکا قصد خروج از آن را دارد، افزایش دهد.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11