نقش دیپلمات ها در روابط ایران و اروپا

دیپلماسی ایرانی: دیپلماسی اساساً یک حوزه محافظه کارانه و بسیار حساس است که با اهداف بسیار مهم حفاظت و دفاع از منافع ملی و کاستن از هزینه های حاکمیت کشور توامان با ارتقاء هویت و جایگاه مدنی اتباعش در عرصه بین المللی سر و کار دارد و مهمترین مزایای این حرفه مشارکت در نوشتن تاریخ؛ ارائه تصویر خاص از کشور خود؛ دسترسی به تنوع فرهنگی و غیره می باشد. در دستگاه دیپلماسی کشور حدود چهار درصد شاغلین این وزارتخانه را ایثارگران تشکیل داده و تعداد قابل توجهی از دیپلمات ها و سفرای کشورمان از خانواده های معظم شهدا هستند از نظر تخصص و سطح تحصیلی هم وزارت امور خارجه در ردیف یهترین های کشور می باشد. البته حرفه دیپلماسی بویژه فعالیت در سفارت خانه ها جذابیت بیرونی فوق العاده ای دارد و ارزیابی از درون حکایت مسئولیتی بس دشوار؛ حساس و در عین حال پیچیده داشته و مشقات زیادی نیز برای خانواده ها بویژه بدلائل شعائر اسلامی و اهمیت شغلی دارد. موضوع مضاعف نیز دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی در برابر معاندین و منافقین و دول متخاصم نیز می باشد. کم نبودند دیپلمات های کشورمان که در حملات کورکورانه اعیادی منافقین ضرب و شتم دیده و خسارت جدی دیده اند و یا دیپلمات های شجاعی که در مناطق بحران خیز نظیر افغانستان؛ بوسنی ؛ یمن و غیره به شهادت رسیده و یا تعدادی که سال ها در اسارت بودند.

دیپلمات حرفه ای بودن خیلی آسان نیست، اما نتایج آن می تواند درخشان باشد، زیرا هدف هر عضو هیئت دیپلماتیک مشارکت در نوشتن تاریخ کشورش است. در واقع اجتماعی بودن، کار تیمی، لباس پوشیدن، روحیه تحلیلی و توانایی ترکیب، انعطاف پذیری، سخت گیری و در نهایت وفاداری از جمله ویژگی هایی است که دیپلمات نباید در این مولفه ها کمبودی داشته و باید به خوبی قواعد بازی بداند. از نظر شکلی نیز دیپلمات شغلی شخصی است که کشور مبدأ خود را در کشور دیگری به عنوان سفیر یا عضو هیئت دیپلماتیک (دبیر، کنسول، وابسته و غیره) نمایندگی می کند. او همچنین می تواند نماینده کشورش در یک سازمان بین المللی باشد. در دیپلماسی هنر این است که همیشه کانال های ارتباطی را باز نگه داشته و از تحقیر حریف خودداری کنید، زیرا حریف تحقیر شده می تواند از برقراری ارتباط با شما امتناع کند و سپس هر راه حلی از بین می رود.

دیپلمات بودن در تراز انقلاب اسلامی که در تصمیمات خود باید توازنی بین اصول و مناقع برقرار نماید؛ مسئولیتی بس دشوار و ارزشی می باشد و در واقع ما فاصله زیادی با تعریف غربی و مادیگرایانه دیپلمات داریم از دیدگاه غربی آنطور که ماکیاولی نوشته است برای اینکه یک دیپلمات خوب باشد، یک شخص باید؛ احترام کمی برای حسن نیت قائل باشد و بتواند از طریق حیله گری در اذهان مردم سردرگمی ایجاد کند و در نهایت بر کسانی که وفاداری را سنگ بنای خود قرار داده اند تسلط یابد. لازمه نسبی موفقیت هر دیپلماتی داشتن تحصیلات عالی، توانایی یادگیری زبان های خارجی، توانایی بیان روان، توانایی مذاکره با مردم، داشتن لباس و شیوه شیک و واکنش سریع می باشد و مهترین وظایف و مسئولیت های دیپلماتیک در بر گیرنده طیف گسترده ای از فعالیت ها (سیاسی، تجاری، شامل صدور ویزا و گذرنامه های اداری و غیره) می باشد و در این تخصص، آنها با هدف بسیار مهم کاهش هزینه های کشور خود به مسائل مربوط به همکاری، درگیری یا مسائل بین کشور مبدأ خود و کشوری که در آن به مأموریت دیپلماتیک منصوب می شوند، می پردازند. اگر در یک سازمان بین المللی کار می کنند، وظیفه آنها حل مسائل مربوط به مثلاً الحاق کشور به سازمان بین المللی از نظر حوزه ای که نمایندگی می کنند و همچنین مشکلات مربوط به سیاست مشترک در آن حوزه فعالیت و غیره است  البته دیپلمات موفق به مفاهیم و ارزش‌های اولیه‌ مانند کار گروهی، سخنرانی در جمع یا فنون و روش مذاکره نیاز جدی دارد.

دیپلمات ها همانند نیروهای ارتش، پلیس، معلمان، پزشکان، ادارات یا کارکنان حمل و نقل عمومی کارمندان دولت هستند، که بدلیل حساسیت کاری در ردیف کارمندان دستگاه های حاکمیتی محسوب می شوند آنها به عنوان نماد کشور خود در نظر گرفته می شوند و می توانند مورد حمله قرار گیرند، ربوده شوند یا حتی کشته شوند تا پیامی سیاسی به کشور خود منتقل کنند. به طور کلی، آنها به دلیل مأموریت های دوره ای خود در یک کشور یا در پایتخت خود، در برقراری روابط طولانی مدت شکست می خورند. اغلب زندگی خانوادگی یا زندگی خصوصی آنها به همین دلیل آسیب می بیند. به همین دلیل است که وقتی فرد حرفه دیپلماتیک را می پذیرد؛ باید بداند که زندگی خصوصی اش تحت الشعاع حرفه بوده و همیشه در خدمت دستگاه خواهد بود. 

دیپلمات موفق به کسب تجربه و یادگیری دقیق هنر مذاکره نیاز داشته تا با افزایش سن، تجربه،  پختگی خاص و با انجام مکرر شیوه های دیپلماتیک همانند جراح، مانند خلبان، مانند شطرنج باز به بلوغ رسیده و دارای ارزش افزوده بیشتر گردد . در فعالیت دیپلماتیک؛ رابطه مستقیم و شخصی با همتایان دیگر کشورها اهمیت فوق العاده ای دارد. گاهی اوقات یک بحث صمیمانه با یک شریک یا همتای خارجی بجای مذاکره سرد و رسمی در مورد ظریف ترین موضوعات می تواند منجر به یک نتیجه رضایت بخش متقابل شود. گاهی اوقات یک شوخی هوشمندانه اما غیر تهاجمی بهتر از یک بیانیه یا بیانیه مطبوعاتی می تواند ماهیت یک موقعیت را خلاصه کند. 

همچنین یک دیپلمات واقعی از سویی باید برای کار گروهی ارزش قائل شود. نه اینکه دچار خود شیفتگی شده و فکر کند او بهترین است یا بدتر از آن اینکه او تنها خوب است و همیشه حق با اوست. مهم نیست که چقدر یک مشکل یا موضوع را خوب می دانیم؛ باید نظرات همکاران یا شرکا همیشه برای ما مفید است. در دیپلماسی هیچ روز معمولی و مشابهی در کار نیست؛ برای هر دیپلماتی ابتدا منافع کشورش مهم است، یعنی منافع ملی که به هیچ وجه از بین نمی رود. در این حرفه  اشتباه جایی ندارد، چرا که هر اشتباهی می تواند نتایج مهلک تاریخی و درازمدت داشته باشد و از سوی دیگر یک دیپلمات خوب باید بتواند هر نوع متنی را به خوبی بنویسد، هنگام صحبت یا نوشتن باید ویژگی کلمات را دانسته و بتواند آزادانه با بیانی ساده ؛ واضح ؛ دقیق و بیادماندنی با آنها کار کند بدون اینکه درگیر پرحرفی شود.

رسیدن به راه حل  یک عنصر اساسی در هنر دیپلماسی است. هیچ مذاکره ای بدون مصالحه وجود ندارد، زیرا هیچ مذاکره ای وجود ندارد که در آن فقط یک طرف برنده شود و طرف دیگر فقط ببازد. در دیپلماسی ابزارهای گوناگونی وجود دارد. اصولاً هر وسیله شرافتمندانه در صورتی شایسته استفاده است که تضمین کننده دستیابی به هدف پیشنهادی باشد. اقدامات تبلیغاتی برای شناخت بهتر یک کشور نظیر نمایشگاه ها، جشنواره های فیلم، بازارهای محصولات ملی، جشنواره غذا، ماموریت های اقتصادی، دعوت از خبرنگاران، مصاحبه، یارانه دادن به ضمیمه های ویژه نشریات، ترجمه کتاب، پذیرایی در سفارتخانه ها، مسابقات گروه های هنری وجود دارد. ابعادی از دیپلماسی لزوماً نه به این دلیل که فعایت های طبقه بندی  هستند حوزه چندان قابل مشاهده ای نیست؛ بلکه به این دلیل است که بیشتر کارهای او بر جزئیاتی متمرکز است که برای موفقیت یک بازدید، برای امضای یک سند، برای یک رویکرد بین‌المللی باید به شدت توسعه داده شود. هنگامی که یک بازدید دولتی یا شرکت در یک نشست بین المللی انجام می شود، خود رویداد فقط نوک کوه یخ است و در زیر آب حجم عظیمی از کارهای دیده نشده و ناشناخته در وزارت امور خارجه یا سفارتخانه ها وجود دارد. به عبارت دیگر، فعالیت  برخی از سفارت‌ها در اروپا و پایتخت‌های بزرگ جهان و همچنین در پایتخت‌های دیگر کشورهای همسایه، و برخی از مناطق دارای درگیری بسیار جدی و مهم است، 

موضوع مهم این که در سال های اخیر از تعداد نمایندگی هایمان در خارج کاسته شده و بصورت افراطی از تعداد دیپلمات هایمان در خارج بویژه اروپا کاسته شده است و در حال حاضر علیرغم افزایش چشمگیر جمعیت ایرانیان در اروپا در بخش کنسولی هم شاهد تعدیل هایی بوده ایم . در یک فرایند تطبیقی تعداد پست های نمایندگی های ما از بسیاری از کشورهای متوسط اروپایی نظیر رومانی نیز حداقل 400 پست کمتر است. ما با کشورهایی در مقابله و رقابت هستیم که بعضا در سفارتخانه های خود تا 20 برابر ما دیپلمات دارند؛ لذا در شرایط کنونی و رویکرد پویا و کنشگری سیاست خارجی دولت سیزدهم و تاکید ریاست محترم جمهور در تکریم و خدمت رسانی به هموطنان مقیم خارج و تقویت روابط دو جانبه با دول اروپایی؛ تقویت لجستیکی و سرمایه هوشمند سفارت خانه هایمان در اروپا  امری اجتناب ناپذیر می باشد. در بخش بعدی به تشریح نمونه های مصرح نقش آفرینی نمایندگی هایمان در اروپا می پردازیم.