پلن «بی» در صورت شکست مذاکرات، یاوه‌ای بیش نیست

نویسنده: ولادیمیر واسیلیف

دیپلماسی ایرانی: قرار است امروز 29 نوامبر در وین، هفتمین دور از مذاکرات پیرامون احیای برجام آغاز شود. در مذاکرات، توسط تهران وقفه نسبتا طولانی ایجاد شد. 

گفتنی است که دولت جو بایدن در حال بررسی گزینه هایی برای اقدام در برابر ایران در صورت شکست مذاکرات وین است. صحبت از طرح موسوم به «ب» در میان است.

در فهرست اقدامات احتمالی امریکا آمده است: متقاعد کردن چین به توقف واردات نفت از ایران، تشدید تحریم ها و از جمله تحریم های فروش نفت به چین، عقد توافق هسته ای موقتی، راه اندازی عملیات سری در راستای خرابکاری در برنامه هسته ای ایران، حملات مستقل علیه تاسیسات هسته ای ایران و یا حمایت از اقدامات نظامی اسرائیل علیه زیرساخت های هسته ای ایران.

نخستین گروه از اقدامات عمدتا، علیه صادرات نفتی ایران است که در حقیقت همان تداوم سیاست اعمال فشار حداکثری علیه ایران است. تیم دونالد ترامپ تلاش کرد، صادرات نفتی تهران را به صفر برساند. اما، به دلیل موقعیت چین و نیازش به نفت ایران، این مساله امکانپذیر نشد. در صورتی که پکن از خرید نفت ایران چشم پوشی نکند، احتمال دارد، دولت جو بایدن در خصوص اعمال تحریم ها علیه شرکت کشتیرانی چین تصمیم هایی اتخاذ کند.

ضمن ارزیابی احتمال تبعیت چین از تحریم های امریکا علیه ایران، باید خاطرنشان کرد که میان ایران و چین توافقنامه جامع سیاسی، راهبردی و اقتصادی منعقد شده که در راستای سرمایه گذاری چین در ایران به ارزش 400 میلیارد دلار طی 25 سال آینده و در ازای عرضه نفت ایران با تخفیف زیاد است.

در این میان از احتمال عقد توافق هسته ای موقت یا مقدماتی سخن در میان است. به عبارت دیگر موضوع چانه زنی ها میان ایران و امریکا مطرح است: کدام شرایط باب طبع طرفین است؟ در این مرحله، تهران بر لغو کامل تمامی تحریم های امریکا پافشاری دارد. اما، واشنگتن با این موضوع موافقت نمی کند. با این وجود، لغو بخشی از تحریم ها و آزادسازی بخشی از دارایی ها در خارج از کشور در ازای امتناع تهران از افزایش بیش از این حجم اورانیوم غنی شده 20 درصدی را می توان، شالوده ای برای حاصل شدن توافق هسته ای موقتی دانست.

 اثر بخشی عملیات سری برای خرابکاری در برنامه هسته ای ایران بسیار پرسش برانگیز است. اسرائیل در نتیجه حملات سایبری و ترور فیزیکدانان هسته ای ایران توانست تا حدودی سرعت برنامه هسته ای ایران را کاهش دهد، اما نتوانست به طور اساسی بر آن تاثیر بگذارد. افزون بر آن مقامات ایرانی در واکنش به ترور محسن فخری زاده قانون اقدامات راهبردی در رفع تحریم ها را تصویب کردند که براساس آن سازمان انرژی اتمی ایران باید حداقل 120 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 20 درصدی تولید کند. مجموعه این اتفاقات سبب شده است تا حتی در درون اسرائیل صحبت از ناکارآمدی خرابکاری در تاسیسات هسته ای ایران به میان آید.

گزینه حمله مستقیم امریکا علیه تاسیسات هسته ای ایران یا حمایت از حملات اسرائیل علیه این اهداف و یا اجرای عملیات نظامی مشترک خطرات قابل توجهی را هم برای امریکا و هم برای اسرائیل به همراه خواهد داشت. ایران دارای زرادخانه موشکی مهمی است. موشک های بالستیک و کروز ایران قادر به طی کردن 2500 کیلومتر هستند و می توانند کلاهک هایی تا وزن یک هزار کیلوگرم را حمل کنند و از دقت کافی برای وارد کردن خسارت عظیم در این شعاع به تمامی پایگاه های نظامی امریکا در خاورمیانه و همچنین اسرائیل برخوردار هستند. جنبش حزب الله نیز دارای زرادخانه ای در حدود 100 هزار موشک کوتاه برد و دوربرد است. در عراق و سوریه گروه های حامی ایران وجود دارند و از این رو، تمامی پایگاه های نظامی امریکا در این کشورها مورد حمله قرار خواهند گرفت. حتی، در اسرائیل اذعان داشتند که برنامه هسته ای ایران بسیار قوی تر و پراکنده تر از برنامه هسته ای عراق و سوریه است. زیرساخت های هسته ای ایران شامل ده ها تاسیسات است که بسیاری از آنها در اعماق زیاد در رشته کوه ها قرار دارند. از این رو، کمترین تضمینی وجود ندارد که حمله امریکا و اسرائیل علیه زیرساخت های هسته ای ایران نابودی آنها را به همراه داشته باشد. اما آنچه مسلم است، پس از این حمله هیچ چیز نمی تواند تهران را ناگزیر به کنار گذاشتن توسعه سلاح های هسته ای اش کند. برعکس، ایران تمام تلاش خود را برای رسیدن به این هدف به کار خواهد برد. هدفی که امریکا و اسرائیل مسبب اصلی آن هستند.

بدین ترتیب، به نظر می رسد که محتمل ترین سناریو برای توسعه رویدادها در رابطه با احیای برجام، سناریوی «نه صلح و نه، جنگ» است. در صورتی که طرفین بتوانند مطالبات متقابل خود را کاهش دهند، توافق هسته ای موقت تحت تاثیر این سناریو قرار خواهد گرفت.

منبع: رگنیوم (روسیه) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11