ظلم اقتصادی

نویسنده: محمد طبیبیان، استاد سابق دانشگاه صنعتی اصفهان و موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه

دیپلماسی ایرانی: برای یاد گرفتن اقتصاد شاید هزار راه وجود دارد، اما ساده تر از همه آموختن از کسانی است که اظهار نظر می کنند و اقتصاد نمی دانند. مثل همان قول معروف از لقمان حکیم. در این باب چند مطلب خدمت دوستان ارائه خواهم کرد که این اولی است.

یک آقایی مطالبی در این باب مطرح کرده اند؛ چون نرخ دستمزد در کشور ما پائین است، پائین تر از سطح جهانی، قاعدتاً قیمت های حامل های انرژی هم نباید در سطح قیمت های جهانی قرار گیرد. این می شود ظلم. در سال های گذشته هرگاه دولتی قصد حذف یارانه کالایی را مطرح کرده عده ای این سرود را خوانده اند. چون سطح دستمزد در کشور ما پایین است قیمت سایر کالاها هم باید پائین باشد!

برای پاسخ به این استدلال به این مثال توجه کنید. فرض کنید در یک کشور فرضی اقتصاد تنزل کند، سرمایه گذاری نشود، سرمایه های موجود فرسوده شود، چه بر سر تولید می آید؟  تولید کاهش می یابد. چون سرمایه گذاری و تولید نیست اشتغال کاهش می یابد، چون شغل ایجاد نمی شود چه بر سر دستمزد واقعی (قدرت خرید دستمزد) می آید؟ تنزل می کند. چه بر سر قیمت کالاها می آید؟ افزایش می یابد چون عرضه تولید کم می شود. آیا می توان استدلال کرد که نان باید ارزان شود چون دستمزد پائین است؟ نه! 

در زمان قحطی بعد از جنگ اول یک تاجر اصفهانی در کتاب خاطراتش نوشته که کمبود،‌ بیکاری بی نوایی و فقر و نبود قدرت خرید (به زبان امروزی پائین بودن دستمزد حقیقی) چنان بود که او توانسته بود مقداری حدود دویست کیلو گندم را با یک خانه معاوضه کند. تکلیف چیست؟ قحطی یک کالا را گران کرده چون بسیار کمیاب بوده و حیات یک خانواده به چند کیلو گندم گره خورده که خانه خود را با آن معاوضه کرده اند. اگر این اقتصاددان آنجا بود می گفت چون دستمزد پائین است نان هم باید ارزان باشد! از حسن نیت شما متشکر اما جواب مشکل اقتصاد را نمی دهد.  

حال اگر این مردم آن کشور فرضی دچار تنزل اقتصاد از مال خداوند یک چاه نفتی داشته باشند که از آن نفت استخراج می کنند و می توانند بخشی را بفروشند به خارجی ها به قیمت بین المللی یا حدود آن! و مثلاً خوراک وارد کنند. منطقی است که استدلال شود این ظلم است و باید خودشان مصرف کنند پس باید ارزان باشد. حال وقتی ارزان بودن موجب مصرف بی رویه می شود و هوای شهرهایشان خفه کننده، هم دستمزد پائین هم منابع ضایع و هم هوا آلوده، حال می توان گفت که ظلم بر طرف شده؟ بسیار خطرناک است اگر این حد توان علمی و فکری برای کشور تصمیم سازی کند.