تقلای آفریقا برای استعمارزدایی در افغانستان تکرار می شود

نویسنده: دکتر داوود عبدالله

دیپلماسی ایرانی: تصویر ژنرال آمریکایی کریس دوناهو که در حال سوار شدن به هواپیمای سی-۱۷ در کابل بود، تنها چند دقیقه بعد تبدیل به تصویری فراگیر شد. جنگ بیست ساله با شکستی تحقیرآمیز و عقب نشینی قدرتمندترین ارتش جهان به پایان رسیده بود. این تصویر خاطرات تابستان ۱۹۶۲ را زنده می کرد که ارتش فرانسه - چهارمین ارتش بزرگ جهان در آن زمان - به زانو درآمد و از الجزایر بیرون رانده شد.

تصاویر دیگری با اهمیت یکسان از فرودگاه کابل وجود داشت. با این حال، این تصاویر به صفحات اول روزنامه ها یا صفحه تلویزیون راه نیافتند. به غیر از الجزیر، هیچ کس از غارت فرودگاه غیرنظامی کابل توسط نیروهای آمریکایی که در حال خروج بودند، خبر نداده است. مقامات طالبان خسارات مرتبط را حدود بیست و سه میلیون دلار تخمین زده اند.

حتی بعد از تخریب غیرقابل توجیه فرودگاه غیرنظامی کابل، آمریکا حدود نه و نیم میلیارد دلار متعلق به بانک مرکزی افغانستان را مسدود نگه داشت. با این وجود، آمریکا جسارت کافی داشته که خواستار خروج سریع و ایمن شهرواندان باقی مانده خود و متحدان افغانی که برای آن ها کار کرده بودند، شده است.

به نظر می رسد آمریکایی ها یک صفحه از دفترچه راهنمای استعمارگران شکست خورده در آفریقا برداشته بودند. هنگامی که رژیم استعماری پرتغال سرانجام در سال ۱۹۷۵ در موزامبیک شکست خورد، آنها تمام کالاها و سرمایه ای را که می توانستند با خود بردند. اموالی مانند مانند ساختمان ها و تراکتورها را هم که نمی توانستند حمل کنند، تخریب کردند.

در الجزایر نیز تصویری مشابه وجود داشت. در هنگام خروج، فرانسوی ها صدها هزار نقشه و اسناد تاریخی از دوران استعمار (۱۸۳۰-۱۹۶۲) و دیگر آثار مربوط به دوران عثمانی (۱۸۳۰-۱۵۱۸) را بردند. امروزه مقامات الجزایر درگیر نبرد دیپلماتیک تلخی برای بازپس گیری اسناد از فرانسه هستند که به بهانه اسرار دفاع ملی و طبقه بندی بودن از بازگرداندن آن ها خودداری می کند.

فارغ از اسناد تاریخی، فرانسه همچنین از بازگرداندن جمجمه جنگجویان مقاومت که در نبرد استقلال کشته و سپس گردن زده شدند هم خودداری می کند. این جمجمه ها که به ظاهر غنائم استعماری هستند، در حال حاضر در موزه بشر پاریس به نمایش گذاشته شده اند.

همانند الجزایر، شکست ایالات متحده در افغانستان هجوم دیوانه وار همکاران، متخصصان و افراد با مهارت های فنی و مدیریتی افغانستان به خارج از این کشور را در پی داشته است. باید دید استقبال از آن ها در غرب تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، چرا که علیرغم تعهدات اولیه برای میزبانی از همه کسانی که به دنبال پناهندگی هستند، چندین کشور اروپایی شروع به ابراز نگرانی از این تعداد کرده اند.

لازم به یادآوری است که دولت شارل دوگل تنها پس از فشارهای شدید بین المللی موافقت کرد تا چهل هزار الجزایری که در نبرد استقلال در کنار نیروهای فرانسوی جنگیده بودند را اسکان دهد.

صرف نظر از وعده های حمایتی و یک پارچه سازی اجتماعی، بسیاری از مردم که از افغانستان فرار کرده اند باید قبل از تحقق امیدها و انتظارات فردی خود صبر و حوصله به خرج دهند. بسیاری از چیزها به بلندپروازی شخصی، انگیزه و اقبال خوب بستگی خواهد داشت. به عبارت دیگر، آن ها می توانند سرنوشت خود را به عهده بگیرند یا به دیگران اجازه بدهند که این کار را برای آن ها بکنند.

در مورد طالبان، که دستگاه دولتی خراب و ناکارآمدی را به ارث برده است، باید گفت که آن ها اکنون این فرصت را دارند که به مخالفان خود ثابت کنند که در اشتباه هستند. طالبان می تواند با رهبری و عزم مناسب، افغانستان را از خاکستر جنگ و درگیری های داخلی خارج کنند.

در اوج بحران بدهی منطقه یورو در سال ۲۰۰۸ میلادی، اقتصاد پرتغال، ایتالیا، یونان و اسپانیا (که به طعنه آن ها را PIGS* می نامیدند) بیش ترین زیان را متحمل شد. شگفت آور است که هزاران شهروند پرتغالی به دنبال آینده ای روشن به مستعمرات سابق خود، موزامبیک و آنگولا مراجعه کردند. آنگولا، پس از چهارصد سال استعمار، همه چیز را از بانک ها گرفته تا املاک و مخابرات در پرتغال خریداری می کرد.

افغانستان به خاطر دسترسی به منابع طبیعی و انسانی فراوان اکنون می تواند مسیر جدیدی را در تاریخ خود ترسیم کند.

جای تعجب نیست که دوران اشغال ایالات متحده نتوانست افغانستان را «دوباره شکل بدهد». گزارش ژانویه ۲۰۲۱ بازرس کل ویژه بازسازی افغانستان از اولویت های واقعی ایالات متحده در افغانستان پرده بر می دارد. از نهصد و چهل و شش میلیارد دلار سرمایه گذاری در کشور، هشتصد و شانزده میلیارد دلار یا به عبارتی هشتاد و شش درصد آن به عملیات نظامی اختصاص داده شده بود. در ادامه این گزارش مشخص می شود که کمتر از دو درصد از کل هزینه های ایالات متحده در قالب زیرساخت ها و پروژه های عمرانی به مردم افغانستان رسیده است.

مطمئنا اگر ایالات متحده و متحدانش بیش تر صرف خدمات بهداشتی می کردند، امید به زندگی در افغانستان از ۶۳ سال بیش تر می شد، میزان مرگ و میر مادران ششصد و سی هشت نفر در صد هزار تولد، و نرخ کوتاهی قد در کودکان سی و هشت درصد نمی بود.

پس از دو دهه، نمایش مفتضحانه آمریکا در افغانستان دیگر نمی توانست ادامه پیدا کند و هزینه های زیادی نه تنها از نظر جانی و مالی در پی داشت. همان طور که شکست فرانسه در الجزایر باعث تنزل موقعیت آن به عنوان یک قدرت جهانی گشت، شکست آمریکا در افغانستان نیز باعث تضعیف جایگاه آن در صحنه جهانی شده است. دوران تلاش برای «شکل دادن دوباره به دیگر کشورها» از طریق مداخله نظامی به پایان رسیده است. افغانستان ثابت کرد که این همیشه یک توهم بوده است.

*توضیح ترجمه: کلمه PIGS اگرچه حروف اول کشورهای پرتغال، ایتالیا، یونان و اسپانیا در انگلیسی است، اما به عنوان کلمه معنی «خوک ها» را می دهد.

منبع: میدل ایست مانیتور / ترجمه: علی مفتح