به مناسبت یکصدمین سالگرد امضای پیمان دوستی
افغانستان جایی برای دوست داشتن
نویسنده: علیرضا بیگدلی، سفیر پیشین ایران در آذربایجان و ترکیه، کارشناس امور آسیای مرکزی و قفقاز در وزارت امور خارجه
دیپلماسی ایرانی: آسیا یک پیکر آب و گل است کشور افغان در این پیکر دل است
جغرافی دانان یونانی از مناطقی مانند باکتریا، آریا، پاراپامیزوس، درنگیانا، اراکوزیا و پاکتیا به عنوان ولایت‌های آریانا نام برده اند. در کتیبه‌های موجود در ایران، اسامی ساتراپ های هخامنشی که امروزه در افغانستان قرار دارند، درج شده است. جغرافی دانان مسلمان نیز بلخ، طخارستان، بامیان، غزنین، والشتان، بُست، هرات، بوشنج، بادغیس، گنج، اسفزار و جوزجانان را به عنوان دارالاسلام ثبت کرده اند. این مناطق تاریخی امروزه در قلمرو افغانستان واقع شده اند. هرچند با دست به دست شدن این سرزمین‌ها بین حکومت های مختلف، تقسیمات و حتی برخی اسامی آنها نیز تغییر کرده، اما از آنجا که تقسیمات قدیمی تحت تاثیر عوامل موثر جغرافیایی از جمله جغرافیای انسانی شکل گرفته، لذا حوزه‌های قدیمی، امروز هم تاثیر خود را در سیاست گذاری‌های افغانستان نشان می دهند. تقسیمات اداری افغانستان نظر به حساسیت‌های خاص منطقه ای و قومی از ثبات و استقرار کامل برخوردار نبوده و همواره در حال تغییر و تحول است. حاکمان افغانستان به ویژه از زمانی که موضوع آراء مردم و انتخابات مطرح شده، تقسیمات کشوری را بیشتر دستکاری کرده اند. در کتاب معتبر سراج التواریخ تحت عنوان «ذکر بلدان معروفه و ولایات مشهوره افغانستان» ولایات افغانستان به شرح ذیل ثبت شده است:
1- کابل 2- قندهار 3- هرات 4- غزنین 5- بلخ 6- میمنه 7- طخارستان 8- بدخشان 9- جلال آباد 10- فراه 11- کشمیر 12- لاهور 13- سیستان
بعدها در تقسیمات کشوری افغانستان زیر سلطه انگلستان به دلیل چند پارچه و تجزیه شدن کشور بین شاهزادگان، مفهوم «حکومت» به کار گرفته شد. در دوره امان الله خان که این کشور سامان نسبی داشته، ابتدا به 5 ولایت کابل، قندهار، هرات، بلخ و بدخشان تقسیم و بعداً با اضافه شدن ولایت مشرقی به 6 ولایت عمده رسید. از سال 1300خورشیدی به بعد، مناطق مرکزی افغانستان نیز وارد تقسیمات کشوری شدند و شمار ولایات رفته رفته به 29 ولایت و سرانجام به 32 ولایت به این شرح رسید: ارزگان، بادغیس، بامیان، بدخشان، بغلان، بلخ، پروان، پکتیکا، پکتیا، تالقان، تخار، جوزجان، دایکندی، زابل، سمنگان، غزنی، غور، فاریاب، فراه، کندوز، قندهار، کابل، کاپیسا، کنر، لغمان، لوگر، ننگرهار، نیمروز، وردک، هرات و هلمند.
جمهوری اسلامی ایران از بدو پیروزی انقلاب با مواضع آشکار امام خمینی(ره) به حمایت از افغانستان همت گماشت. امام خمینی(ره) در ملاقات 22 خرداد 1358 سفیر شوروی با ایشان، ضمن هشدار اعلام کرد که سرکوب نتیجه نخواهد داشت و (شوروی) نمی تواند استقرار پیدا کند. ایران در برهه های گوناگون حیات 42 ساله اخیر خود در کنار ملت و دولت مشروع افغانستان بوده است. از سال 1381 با اتخاذ سیاست مشارکت فعال در بازسازی افغانستان و تخصیص سالانه 50 میلیون دلار، فعالیت‌های بازسازی خود را در 14 ولایت افغانستان گسترش داد. اینجانب به عنوان رئیس ستاد بازسازی افغانستان از آبان 1382 تا آبان 1385 سه سال فرصت داشتم در راستای این سیاست از شهرها و روستاهای ولایات کابل، پروان، بغلان، کندوز، تخار، وردک، غزنی، زابل، قندهار، هلمند، نیمروز، هرات، جوزجان، بلخ و سمنگان بازدید نمایم. در زمان مسولیتم در ستاد بازسازی افغانستان کتاب مصوری تحت عنوان «ایران و بازسازی افغانستان» به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشتم که گزارش نسبتا جامعی از عملکرد جمهوری اسلامی ایران در بازسازی افغانستان بود. با چنین تجربه ای ادعا می کنم روابط ایران و افغانستان رابطه ای خویشاوندی، منحصر بفرد و مبتنی بر مشترکات و منافع فراوان است که با همه ناامنی ها و تهدیدات ناشی از مداخلات خارجی، در محیطی توام با اعتماد و مناسبات دوستانه رشد می کند و از نتایج آن مردم دو کشور و سایر ملت های منطقه بهره مند می شوند. دلهای ما برای بهبود اوضاع در کشوری می زند که به معنی واقعی پاره تن ما و جایی برای دوست داشتن ماست. آرزو می کنم ثمره این نیتهای خیر مسئولان و مردم ما برای گسترش این دوستی‌ها، به مثابه قطرات شبنمی در پای درخت دوستی باشد که کام دل به بار آرد.
---
1- شعر معروف علامه اقبال لاهوری است که افغانستانی ها آن را بسیار دوست دارند و ابیات دیگر آن چنین است:
سرزمین کبک او شاهین مزاج آهوی او گیرد از شیران خراج
از حیات او حیات آسیاست و ز ممات او ممات آسیاست
2- بصیر احمد دولت آبادی، ناگفته هایی درباره تقسیمات اداری و کشوری در افغانستان، فصلنامه سراج، سال چهارم، شماره 13 و 14، پاییز و زمستان 1376، ص8
3- همان ص12
4- برای آشنایی با اقدامات ایران به کتاب «ایران و بازسازی افغانستان» به کوشش اینجانب از انتشارات ستاد افغانستان وزارت امور خارجه در سال 1383 رجوع کنید.
نظر شما :