توهم امریکا درباره احیای برجام

نویسنده: هدی رئوف

دیپلماسی ایرانی: فضای مثبت حاکم بر مذاکرات وین برای احیای برجام، بیانگر اراده دوطرف برای دستیابی به توافق است. همچنین لغو قریب الوقوع تحریم ها که حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران از آن سخن می گوید به معنای کاهش شدت بحران اقتصادی در این کشور است. اما کشورهای منطقه به ویژه کشورهای خلیج (فارس) و اسرائیل از این فضای مثبت بهره ای نبرده اند که علت اصلی آن ادامه دادن جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا به سیاست رئیس جمهوری سابق، باراک اوباما در خصوص ایران است بدون آن که توجه داشته باشد اوضاع منطقه نسبت به دوره ریاست جمهوری اوباما تفاوت پیدا کرده است. در واقع دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ موجب تغییرات جدی در روابط کشورهای منطقه، از جمله روابط ایران و اسرائیل و کشورهای خلیج (فارس) شده است. 

ایران به مداخله در امور داخلی کشورهای منطقه از طریق گروه های شیعی مانند حوثی های یمن اکتفا نکرد بلکه زیرساخت های بسیاری از کشورهای خلیجی را با حملاتی که حوثی ها انجام می دهند، تهدید کرد و شماری از کشتی ها را در آب های خلیج (فارس) نزدیک سواحل امارات توقیف کرد و قایق های تندرو سپاه پاسداران انقلاب نیز برای کشتی های آمریکایی دردسر ایجاد کردند. 

اسرائیل، برنامه هسته ای ایران را تهدیدی برای خود می داند به همین علت در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما تلاش کرد مانع شکل گیری برجام شود که این تلاش ها بر روابط اوباما و بنیامین نتانیاهو تاثیر منفی گذاشت. اما سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ موجب شد اسرائیل آزادی عمل بیشتری به دست آورد و در مقابل تلاش های ایران برای گسترش مساحت نفوذ خود از طریق تحکیم حضور نظامی خود در سوریه و عراق و انتقال فناوری موشک های بالستیک به برخی گروه های شبه نظامی در عراق و سوریه و لبنان بایستد. 

نتانیاهو و بسیاری از مقامات نظامی اسرائیلی معتقدند جنبش حماس در حملات اخیر خود به اسرائیل از موشک ها و پهپادهای ساخت ایران استفاده کرده است به همین علت با جدیت بیشتری بر ضرورت کنترل برنامه موشکی ایران در هر توافق جدیدی پافشاری می کند. اما دولت بایدن در شرایط کنونی تمایلی به این کار ندارد. 

انفجارها در تاسیسات هسته ای ایران و جنگ کشتی ها و جنگ سایبری بین ایران و اسرائیل و حملات هوایی به اهداف وابسته به ایران در سوریه، همگی نشان می دهد حتی اگر توافقی بین تهران و واشنگتن برای احیای برجام به دست آید، تنش بین ایران و اسرائیل متوقف نخواهد شد. 

دولت بایدن در تلاش است ابتدا به توافق اصلی با ایران بازگردد سپس از این توافق به عنوان مبنایی برای تبدیل کردن آن به توافقی طولانی تر و قوی تر و ورود به عرصه های دیگر مثل حمایت ایران از آنچه امریکا و متحدانش تروریسم می دانند و اقدامات بی ثبات کننده اش در خاورمیانه استفاده کند. چنین دیدگاهی به معنای تغییر رفتار ایران نخواهد بود زیرا بعد از دستیابی دوطرف به توافق برای احیای برجام، درباره سایر مسائل گفت وگو نخواهد شد و اصولا ایران انگیزه ای برای امتیاز دادن در پرونده موشکی یا حمایت از عواملش در منطقه نخواهد داشت. 

دولت بایدن نیز مانند دولت اوباما به دنبال کاهش حضور آمریکا در منطقه و کاستن از تنش هاست نه پایان دادن به مناقشات از طریق مهار ایران و ادغام آن در جامعه بین المللی. واشنگتن به این نکته توجه ندارد که تقویت موضع ایران در منطقه بدون کشیدن ترمز جاه طلبی هایش، موجب تشدید تنش در منطقه و تشدید بی ثباتی خواهد شد. شاید هم دولت بایدن درصدد است مسئولیت اداره بحران های منطقه را به طرف های منطقه ای مانند اسرائیل و کشورهای خلیج (فارس) و ایران واگذار کند که در این صورت نیز تنش ها –به ویژه بین کشورهای خلیجی و ایران – ادامه خواهد یافت. 

در شرایط کنونی، ایران بازگشت آمریکا به برجام را حق خود می داند که در مقابل آن نباید امتیازی جز بازگشت به تعهداتش ذیل برجام بدهد. وقتی فشار تحریم ها به محض بازگشت ایران و آمریکا به برجام برداشته شود، ایران هیچ انگیزه ای برای دادن امتیازات جدید نخواهد داشت. به همین علت است که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران می گوید لغو تحریم های آمریکا، تعهدی قانونی و اخلاقی است نه ابزاری برای فشار در مذاکرات. 

به نظر می رسد دولت بایدن فقط به دنبال فرونشاندن تنش ها با ایران در خلیج فارس و محافظت از نیروهایش در عراق در برابر حملات شبه نظامیان وابسته به ایران است و به حل معضل ایران از طریق تقویت امنیت و ثبات منطقه اهمیت نمی دهد. از این رو تهدید منافع آمریکا و کلا غرب در منطقه و فراتر از آن ادامه خواهد یافت.  

منبع: ایندیپندنت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11