میرزایی: احیای برجام باعث افزایش مشارکت در انتخابات ۱۴۰۰ خواهد شد

دیپلماسی ایرانی – دستاورد سفر رافائل گروسی به تهران نهایتا یک توافق و بیانیه مشترک بود. در این بیانیه چنین امده است: سازمان انرژی اتمی ایران (سازمان) و آژانس بین المللی انرژی اتمی (آژانس) روح همکاری و اعتماد متقابل تقویت شده که به بیانیه مشترک ۵ شهریور ۱۳۹۹ در تهران منجر شد و اهمیت تداوم آن همکاری و اعتماد را مورد یادآوری و تایید مجدد قرار دادند. ضمن این که سازمان، آژانس را مطلع نمود که به منظور پایبندی به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی (قانون) تحت عنوان "اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران" (قانون)، ایران اجرای اقدامات داوطلبانه، آنگونه که در برجام آمده اند، را از۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف خواهد کرد. با در نظر گرفتن موارد فوق و به منظور تداوم فعالیت های راستی آزمایی و نظارت آژانس، سازمان و آژانس نسبت به موارد زیر توافق کردند: اول ایران به اجرای کامل و بدون محدودیت موافقت نامه جامع پادمان خود با آژانس، همانند قبل، ادامه خواهد داد. دوم یک تفاهم فنی دوجانبه موقت، سازگار با قانون، که به موجب آن آژانس به فعالیت های ضروری راستی آزمایی و نظارت خود (طبق فهرست فنی پیوست) برای مدت تا سه ماه ادامه خواهد داد. سوم مرور منظم این تفاهم فنی با هدف اطمینان از حصول به اهداف آن. اما این توافق و بیانیه با حواشی، جنجال و اعتراض شدید نمایندگان مجلس در جلسه امروز دوشنبه مواجه شد. چرا که به باور نمایندگان توافق دیروز یکشنبه سازمان انرژی اتمی با آژانس نادیده گرفتن مصوبه مجلس است یا به تعبیری دولت این مصوبه را دور زده است. اما به واقع سازمان انرژی اتمی مصوبه مجلس را نادیده گرفته است؟ دیپلماسی ایرانی برای بررسی بیشتر این مسئله، گفت‌وگویی را با جلال میرزایی، نماینده پیشین مجلس، رئیس کمیته سیاسی فراکسیون امید در مجلس دهم و تحلیلگر مسائل سیاسی و بین‌الملل پی گرفته است که در ادامه از نظر می گذرانید:

بعد از توافق دیروز یکشنبه سازمان انرژی اتمی به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی شاهد حواشی بسیاری در جلسه امروز دوشنبه مجلس بودیم تا جایی که کار به واکنش شورای عالی امنیت ملی و نیز سازمان انرژی اتمی انجامید. از نگاه شما آیا توافق دیروز نادیده گرفتن و یا به تعبیری دور زدن مصوبه مجلس موسوم به اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها بود؟

خیر چرا که هم بیانیه شورای عالی امنیت ملی و هم در بیانیه سازمان انرژی اتمی به صراحت قید شده است که تمام نظارت‌های فراپادمانی از فردا سه شنبه پنجم اسفند ماه همزمان با توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی ملغی خواهد شد. بنابراین به نظر نمی رسد که دولت و سازمان انرژی اتمی بنایی برای دور زدن مصوبه مجلس داشته و یا دارند. لذا آنچه که امروز در مجلس شورای اسلامی شکل گرفت و حواشی که نمایندگان پیرامون این توافق داشتند بیش از آنکه در راستای دغدغه عزت و استقلال کشور باشد رنگ و بوی سیاسی، جناحی و انتخاباتی دارد. به هر حال این مجلس در تقریباً ۹ ماهی که از حیات آن می گذرد از هیچ کوششی برای تخریب دولت و جریان همسو دریغ نکرده است. بنابراین در جنجال آفرینی های امروز نمایندگان مجلس یازدهم سعی شده است توافق دیروز با آژانس هم در چهارچوب همین سیاست مورد هجمه سیاسی قرار گیرد.  

آیا از نگاه شما توافق دیروز می تواند همان واکنش و گام مثبت ایران در برابر سه اقدام یا سه گام مثبت پنج شنبه هفته گذشته دولت بایدن تعبیر و تفسیر شود؟

توافقی که دیروز بین سازمان انرژی اتمی و آقای رافائل گروسی به عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منعقد شد به نظر من بیش از آن که واکنش مثبت ایران به گام های پنج شنبه هفته گذشته دولت بایدن باشد باید در سطح عمیق تری مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد. چرا که این توافق به واقع می تواند فضای ملتهب کنونی در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی با محوریت پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران را مدیریت کند. ما نباید فراموش کنیم که اکنون حواشی و جریان سازی های سیاسی، رسانه‌ای و حتی امنیتی جدی علیه پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران وجود دارد، از برخی حاشیه سازی ها در خصوص تولید اورانیوم فلزی گرفته تا هجمه علیه یافتن مواد رادیواکتیو با منشاء نامعلوم در سه مکان هسته‌ای ایران و غیره. پس سازمان انرژی اتمی، دولت، شورای عالی امنیت ملی و در کل حاکمیت باید برای خروج از این وضعیت و تعدیل حساسیت‌ها اقدام مثبتی را انجام می دادند، خصوصاً اینکه فردا سه شنبه خروج ایران از پروتکل الحاقی در دستور کار قرار خواهد گرفت که همزمان با این حاشیه‌سازی‌ها می تواند حساسیت ها در رابطه با پرونده فعالیت هسته ای ایران را به اوج برساند تا جایی که حتی احتمال احیای اجماع جهانی علیه پرونده هسته ای ایران وجود دارد. آن هم در شرایطی که ما باید به جای تلاش برای احیای اجماع جهانی و به تبع آن امنیتی و سیاسی کردن پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام و نهایتاً ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل باید به فکر احیای توافق هسته‌ای باشیم. ما نباید فراموش کنیم که در این شرایط جامعه بیش از هر چیزی به آرامش و ثبات روانی نیاز دارد. اقتصاد هم به طریق اولی نیازمند آرامش و ثبات روانی است تا بتواند به رشد خود ادامه دهد خصوصا که کشور در شرایط سخت تحریمی قرار دارد. بنابراین اقدامی که در چارچوب توافق میان سازمان انرژی اتمی با آژانس صورت گرفت می‌تواند بهترین سناریو و یک گام مرضی الطرفین برای مدیریت شرایط باشد. به این معنا که از یک سو مصوبه مجلس مبنی بر توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی فردا سه‌شنبه عملیاتی خواهد شد و از آن سو می تواند مانع از برخی حواشی، جریان سازی ها و هجمه علیه فعالیت های هسته ای ایران شود. ما نباید فراموش کنیم آن چه که مانع از سیاسی و امنیتی شدن پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام شده است و تمام تلاش ها، فعالیت ها و تحرکات مخرب لابی‌های صهیونیستی و سعودی را در رابطه با برجام و پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام به شکست کشانده همین شفافیت عملکرد ایران بوده است. ما باید از ابزار شفافیت همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نهایت بهره‌برداری را در رسیدن به منافع ملی خود ببریم. چون در غیر این صورت فضا و بستر برای جریان سازی و در نهایت امنیتی کردن پرونده هسته‌ای ایران شکل خواهد گرفت. پیگیری مسیر شفافیت همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می تواند ثبات و امنیت روانی در کشور را به دنبال داشته باشد.

به ارتباط شرایط سیاسی، اقتصادی، معیشتی و اجتماعی کشور با تحولات دیپلماتیک و به خصوص مسئله برجام اشاره کردید. به باور شما آیا تلاش برای احیای برجام می تواند تغییری مثبت ولو اندک در کشور ایجاد کند. چرا که به باور برخی تحریم ها باعث ایجاد بحران در کشور نیست، بلکه مشکل به عدم مدیریت صحیح دولت باز می گردد. لذا حتی اگر برجام احیا شود و تحریم ها لفو گردد باز هم کشور با بحران های کنونی دست و پنجه نرم می کند چون مدیریت کنونی، کشور را به اینجا کشانده است؟

اتفاقاً تمام این نکاتی که شما به آن اشاره کردید از زبان کسانی مطرح می شود که مخالف احیای برجام هستند. این حضرات گویی به حساسیت ها و التهابات کنونی پیرامون پرونده فعالیت آگاهی و اشرافی ندارند و یا به عمد با نادیده گرفتن این حساسیت های دیپلماتیک مدام بر مواضع سیاسی و جناحی خود در آستانه انتخابات ۱۴۰۰ اصرار دارند، بدون آنکه در این واقعیت واقف باشند پیگیری این سیاست مخرب چه آثار و عواقب مخربی بر وضعیت کشور در همه ابعاد خواهد داشت. به هر حال آنچه که مسلم است اکنون به نظر می‌رسد میزان مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده بسیار کم خواهد بود به گونه‌ای که می‌تواند رکورد کاهش مشارکت انتخابات دوم اسفند ماه ۱۳۹۸ (انتخابات مجلس یازدهم) را تکرار کند و یا حتی آن رکورد را هم بشکند. پس اینجا جا دارد که ما به فکر مدیریت شرایط و تلاش برای احیای برجام باشیم. چون احیای برجام می تواند به افزایش مشارکت مردم در انتخابات بینجامد. از این بایت که احیای برجام و لغو تحریم ها امید اجتماعی و رونق اقتصادی را به دنبال خواهد داشت، همانگونه که در سال ۹۴، ۹۵ و ۹۶ شاهد این مسئله بودیم.

اگرچه به سه گام پنجشنبه هفته گذشته دولت بایدن در قبال ایران و برجام اشاره کوتاهی کردیم، اما جا دارد با تمرکز بیشتری آن را واکاوی کنیم. پیرو این مسئله و از نگاه شما آیا این اقدامات می‌تواند بستر را برای مذاکره با ایران باز کند؟

من بعید می دانم که این سه گام بتواند فضا را آنگونه که باید تغییر دهد. اما در راستای نکته شما باید ارزیابی و بررسی دقیق تر و عمیق تری از این سه گام داشت. اقدامات پنجشنبه هفته گذشته بایدن اگر چه مطلوب نگاه جمهوری اسلامی ایران نیست و نمی تواند انتظارات تهران را برآورده کند، ولی می تواند سرآغاز برنامه دولت بایدن برای بازگشت به برجام و لغو تحریم ها تلقی گردد. بنابراین جا دارد ما هم این اقدامات را با نگاه مثبت ارزیابی کنیم و حتی در عمل کمک های دیپلماتیک خود را داشته باشیم. من در مصاحبه های قبلی با دیپلماسی ایرانی اشاره کردم اکنون دولت جو‌ بایدن با مخالفان سرسخت داخلی و خارجی برای بازگشت به برجام و لغو تحریم ها رو به رو است. پس نباید با برخی اقدامات، مواضع و سخنان نسنجیده کاری بکنیم که جو بایدن عملاً در جبهه سعودی ها، صهیونیست ها و مخالفان داخلی برجام قرار گیرد؛ کاری که امروز نمایندگان مجلس انجام دادند و تخریبی که علیه توافق سازمان انرژی اتمی با آژانس شکل گرفت کمک به مخالفان برجام است. ما نباید موضعی اتخاذ کنیم که خود مانع و چالشی بر سر راه احیای برجام ایجاد کند. ما باید با درک شرایط پیچیده کنونی و حساسیت ها به عبور از بحران کمک کنیم. به هر حال بایدن از هر طرف تحت فشار است چرا که تغییر وضعیت موجود، ذیل احیای برجام و لغو تحریم‌ها منافع بسیاری از بازیگران داخلی در آمریکا و کشورهایی مانند عربستان سعودی اسرائیل و حتی به باور من برخی از بازیگران داخلی در ایران را به خطر می اندازد. بنابراین کارشکنی برای تغییر وضع موجود در کار جو بایدن بسیار زیاد است. با این اوصاف باید به گونه‌ای عمل کنیم که این مسیر کنونی با موانع کمتری همراه باشد. بله بایدن انتظارات ما تاکنون بر آورده نکرده است، اما دولت جو بایدن در ابتدای راه است، ما با کمک خود می توانیم به احیای برجام و لغو تحریم‌ها دست پیدا کنیم و این گونه منافع کشور تامین خواهد شد. آن هم در شرایطی که آمریکا و بایدن اکنون از خود چهره‌ای منعطف و خواهان مذاکره نشان داده است. پس ما هم نباید با با لجاجت سیاسی و با دستان خود چهره دیپلماتیک ایران را مخدوش کنیم تا این گونه القا شود که تهران به دنبال کارشکنی، جنجال آفرینی و ناامن کردن منطقه و جهان است.