روابط آمریکا و ترکیه در سایه‌ دولت بایدن

نویسنده: دیدیه بیون، دستیار مدیر انستیتوی روابط بین الملل و استراتژیک فرانسه
 
دیپلماسی ایرانی: با وجود تنش هایی که در برخی از مراحل روابط آمریکا و ترکیه را رو به تیرگی برده، ولی در کل روابط آمریکا و ترکیه، در دوران ترامپ رئیس جمهوری پیشین، با نزدیکی و تفاهم همراه بوده است. و در نهایت تا جایی پیش رفت که ترامپ اعلام کرد، "یکی از طرفداران پرو پا قرص" رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه است. 

اما با ورود جو بایدن به منصب قدرت در کاخ سفید، روابط دوجانبه میان این دو کشور احتمالا راهی متفاوت و غیر هموار تری نسبت به گذشته در پیش خواهد گرفت. 

هنوز کسانی که پرونده روابط ترکیه و آمریکا را دنبال می کنند اظهارات رئیس جمهوری جدید، جو بایدن، در خصوص اردوغان را به یاد می آورند که در روزنامه نیویورک تایمز در دسامبر سال گذشته بیان داشت و 17 ژانویه منتشر شد، وی در سخنانش اردوغان را شخصی مستبد توصیف کرده بود. 

اما مهمتر از همه اینکه، بایدن بر این باور است که ایالات متحده باید مخالفان ترکیه را "برای مقابله با اردوغان" در پای صندوق های رأی "تشویق" کند و این به معنی خلاص شدن از اردوغان است. و صد البته این سخنان کار خود را کرده و اثر خود را روی مسئولان ترکیه گذاشته است. 

پس برای ما آشکار شد که دو پرونده اصلی درخصوص روابط واشنگتن – آنکارا وجود دارد که می تواند روابط میان این دو کشور را تیره و تار نگه دارد. 

1. اولین مورد، مربوط به دستیابی ترکیه به سیستم پیشرفته موشک زمین به هوای ساخت روسیه (اس 400) است که آنکارا دریافت آن را در سال 2019 آغاز کرد. 

آمریکایی ها معتقدند که این سیستم اگر در آینده عملیاتی شود، کاملا توانایی هک و نفوذ به اسرار سیستم های الکترونیکی حمل شونده توسط نسل جدید هواپیمای نامرئی آمریکا (اف 35) را داراست. 

علاوه بر این، تهیه سلاح و تجهیزات با تکنولوژی پیشرفته، ساخت کشور روسیه توسط یکی از اعضای ناتو، موضوع محکومیت اولیه از دید ایالات متحده است. از این رو، توافق مذکور بین روسیه و ترکیه، در چارچوب قانون ایالات متحده تحت عنوان "مواجهه با دشمنان آمریکا از طریق تحریم" گنجانده شده و توسط کنگره در15 ژوئن 2017به تصویب رسیده است. در واقع، مجازات های ترکیه در این زمینه در 14دسامبر سال گذشته، یعنی بعد از انتخابات و قبل از به قدرت رسیدن بایدن در کاخ سفید صورت گرفته است. 

وزیر امورخارجه جدید، آنتونی بلینکن، در 19ژانویه هنگامی که از او درباره چگونگی شراکت استراتژیک ترکیه سوال شد، از زاویه عدم تردید آنکارا برای ایجاد مشارکت با روسیه در موضوعات بسیار حساس نظامی ابراز نگرانی کرد. 

2. اما دومین مسأله میان واشنگتن و آنکارا در خصوص پرونده بحث برانگیز دیگری حول محور بانک ترکی متعلق به بخش دولتی موسوم به (halk bank) است، که اتهامش کمک به ایران برای دور زدن تحریم های اعمال شده توسط سازمان ملل متحد است. مقرر شده است که محاکمه مسئولین این بانک، در اوایل ماه مارس باشد. و در صورت اعمال تحریم های سنگین برای بانک مذکور انتظار می رود که این گونه فشارها پیامدهای ناگواری برای اقتصاد ترکیه که به تازگی یک مرحله از مشکلات اقتصادی را پشت سر گذاشته است، در بر داشته باشد. از برجسته ترین نمودهای آن می توان به کاهش ارزش پول ملی این کشور اشاره کرد که حدود 20 درصد نسبت به سال گذشته ارزش خود را از دست داده است. 

عمدتا این دو پرونده تنها موارد اختلاف میان واشنگتن و آنکارا نیستند. پروندهای دیگری نیز وجود دارند که سیاست ترکیه در قبال کردهای شمال سوریه و تحریکات آنکارا در آب های شرقی مدیترانه و نقش آنکارا در لیبی و جنوب قفقاز از جمله آنهاست. 
در هر یک از این پرونده ها رویکردهای متفاوتی بین ایالات متحده و ترکیه وجود دارد. و اما در سوریه، ترکیه "نیروهای دموکراتیک سوریه را تهدید اساسی" برای خود می پندارد. این در حالی است که واشنگتن مبارزان کرد را "مبارزان آزادی" می نامد. 

بنابراین، دستیابی به تفاهم بین طرفین دشوار خواهد بود. با این وجود، واقعگرایی سیاسی باید آنها را به این سمت سوق دهد که به یافتن راه حلی برای مسأله کردستان و چگونگی چشم انداز آینده اوضاع سوریه بینجامد. و مهمتر از همه، اینکه منجر به آنچه واشنگتن و آنکارا انتظارش را دارند، نشود. اما درخصوص وضعیت آب های شرقی مدیترانه، منشاء نگرانی های ایالات متحده احتمال تشدید تنش بین ترکیه و یونان است که هر دو از اعضای ناتو هستند. بنابراین، انتظار می رود که دولت بایدن نقطه ثقلی در ترازوی این مساله شود تا تعادلی در به توافق رسیدن در مورد بهره برداری از ثروت های نفت و گاز نهفته در قعر آب های شرقی مدیترانه، ایجاد شود. در خصوص قضیه لیبی،آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه ایالات متحده تلاش می کند تا از انعقاد نطفه درگیری بین دو عضو ناتو جلوگیری کند تا نماینده سازمان ملل بتواند در پیشبرد مسیر مذاکره به سمت تفاهمات پایدار، ایفای نقش کند. 

به نظر می رسد، واشنگتن علی رغم اختلافات بین آنکارا و خود، به جز در پرونده سامانه موشکی روسیه، به دنبال رویارویی شدید با آنکارا نیست، در مورد پرونده سامانه موشکی روسیه ممکن است که آمریکا به مواضع تندی متمسک شود. من معتقدم شکل گیری این قبیل مواضع به دلیل وجود حلقه هایی است که اندیشه استراتژیک امریکا را تدوین می کنند که در دل این گونه مواضع طرف هایی وجود دارند که ترکیه را برای ایالات متحده به عنوان یک کشور مهم تلقی می کنند. 

از طرفی، ترکیه از حیث تعداد نظامیان دومین ارتش بزرگ ناتو است و در عین حال پایگاه هوایی اینجرلیک کشورش را در اختیار ناتو قرار داده است، جایی که آمریکایی ها سلاح های هسته ای خود را در آن انبار کرده اند. 

علاوه براین، آنکارا کنترل دو آبراهه (بسفر و داردانل) را در دست دارد و تنها کشور مسلمان در پیمان آتلانتیک شمالی به شمار می آید. 

من حیث المجموع، ترکیه همواره به دنبال حفظ موقعیت مرکزی خود، در چارچوب سیاست منطقه ای واشنگتن است. با این همه، شکی نیست که عامل اعتماد میان طرفین تخریب شده، اما منافع متقابل هنوز هم پاپرجاست، در نتیجه ترکیه عضو لاینفک ناتو باقی خواهد ماند، حتی اگر نقش عضوی سرکش و آشوبگر را بازی کند. 

منبع: الشرق الاوسط / ترجمه: محمد جوزدانی