سیاست هسته ای یک بام و دو هوای اروپا؛ از تقابل با ایران تا تفاهم با اعراب

دیپلماسی ایرانی: در جهان امروز بیش از 440 نیروگاه هسته‌ای قریب به 370 هزار مگاوات در سی کشور برق تولید می‌کنند و در حالی‌که هر روز کشورهای جدیدی عزم خود را برای ساخت نیروگاه‌های جدید اعلام می‌ دارند و به ترتیب چین 11، هند 7، روسیه 4، امارات 4، کره جنوبی 4 و بسیاری دیگر نظیر بنگلادش، اوکراین، روسیه سفید، آمریکا، پاکستان، اسلواکی و ژاپن هر کدام 2 نیروگاه اتمی در دست ساخت دارند و بر تعداد کشورهای استفاده‌کننده از انرژی هسته‌ای افزوده می‌شود، تداوم مخالفت با فعالیت صلح آمیز هسته‌ای ایران و فشارهای مضاعف هر روز با یک بهانه و تعبیر، سیاست یک بام و دو هوای کشورهای غربی را در برخورد با مسئله هسته‌ای ایران نشان می‌دهد. روند افزایش مصرف انرژی باعث شده است تا کشورهای مختلف دنیا سهم بیشتری از انرژی هسته‌ای را در تامین برق مورد نیاز برای خود قائل شوند. 

از نظر درصد مصرف برق هسته ای در دنیا فعلا به ترتیب کشورهای آمریکا با 30%، فرانسه با 15%، چین با 13%، روسیه با 5/7%، کره جنوبی با 5/5%، کانادا، اوکراین، آلمان، سوئد، ژاپن و اسپانیا از 4 تا 2% قرار دارند.  

بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای در تامین برق کشورها تا دهه 80 هزاره دوم بسیار رواج داشت ولی حادثه هولناک و فاجعه انگیز چرنوبیل در اوکراین در سال 1986 و کشته و زخمی شدن گروهی از افراد بی‌گناه باعث شد تا فعالیت سبزها در کند کردن ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای با توفیق نسبی روبه‌رو شود، ولی روند افزایش مصرف انرژی و به تبع آن قیمت و محدود شدن انرژی‌های فسیلی و مهم‌تر از آن، افزایش بی‌رویه گازهای گلخانه‌ای موجب شد تا کشورهای مختلف در سیاست انرژی خود بازنگری کرده و به سمت افزایش سهم انرژی هسته‌ای در تامین برق خود گام بردارند، به‌طوری‌که در حال حاضر بیش از 50 نیروگاه اتمی جدید در حال ساخت در دنیا وجود دارد و هر روز کشورهای جدیدی عزم خود را برای ساخت نیروگاه‌های جدید اعلام می‌کنند و بر تعداد کشورهای استفاده‌کننده از انرژی هسته‌ای افزوده می‌شود.

در بین کشورهای مختلف مصرف انرژی بیش از همه در کشورهای آسیایی افزایش بی‌رویه‌ای دارد و از مجموع 50 نیروگاه هسته‌ای در حال ساخت حدود 35 نیروگاه در قاره کهن آسیاست؛ البته در این قاره بیشترین افزایش مصرف مربوط به چین و هند است. در حال حاضر تنها 5 درصد انرژی مصرفی هند از بخش هسته‌ای است و این کشور در نظر دارد تا سال 2022 این رقم را به 10درصد و در 2052 به 26 درصد برساند. چین نیز از قافله سازندگان عقب نمانده و 11 رآکتور جدید در دست ساخت داشته و مناقصه برای نیروگاه‌های جدید اعلام کرده‌ است. اروپا نیز رنسانس جدیدی در بهره‌گیری از انرژی اتمی تجربه می‌کند. فرانسه که بیش از 75درصد انرژی برق خود را از نیرو گاه‌های هسته‌ای تامین می‌کند، در چند سال آینده رآکتور جدیدی را در فلامان ویله در منطقه نورماندیا افتتاح خواهد کرد. بلغارها نیز مناقصاتی برای ساخت نیروگاه هسته‌ای در منطقه بلنه اعلام کرده‌اند. رومانی، اسلوونی، ایتالیا و اسلواکی نیز برای ساخت نیروگاه‌های جدید در تلاشند.

کشورهای عربی نیز برنامه گسترده برای بهره گیری برق هسته ای دارند و عربستان سال گذشته مناقصاتی را برگزار کرد که شرکت های از آمریکا، فرانسه، کره جنوبی، روسیه و چین نیز به عنوان رقیب در مناقصه وارد شده‌اند، ریاض برای ساخت یک نیروگاه ۱۲۰۰ تا ۱۶۰۰ مگاواتی مناقصه برگزار کرده و در نظر دارد چندین نیروگاه کوچک هسته‌ای نیز راه‌اندازی کند. البته روس ها و چند شرکت اروپایی و آمریکایی مذاکراتی با دولت عربستان پیرامون مشارکت در پروژه‌های نیروگاه هسته‌ای کوچک، رآکتورهای آزمایشگاهی و فن‌آوری هسته‌ای خارج از حوزه انرژی نیز آغاز کرده‌اند و در روزهای اخیر برخی رسانه های غربی از جمله فیگارو از نوعی غنی سازی پنهان اورانیوم در عربستان خبر دادند ولی  مقامات غربی فعلا در مورد کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی همانند دیگر موضوعات چالشی نظیر حقوق بشر رویه سکوت و انفعال دارند. همچنین یک ماه پیش محمد بن راشد آل مکتوم، رئیس امارات در توئیتی از راه اندازی اولین رآکتور هسته ای در کشورهای عربی خبر داده و افزود که کشورش موفق شده است اولین رآکتور هسته ای صلح آمیز انرژی هسته ای در جهان عرب را در نیروگاه هسته ای «براکه» در ابوظبی راه اندازی کند. گروه‌ها موفق شدند بسته‌های سوخت هسته‌ای را بارگیری و آزمایش‌های جامعی را اجرا کنند. عملیات راه‌اندازی با موفقیت به اتمام رسید. پروژه ساخت نیروگاه براکه سال ۲۰۱۲ با همکاری مهندسان کره‌ای آغاز شد. 

آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای با گذشت چهار دهه فعالیت برای اولین بار در نوامبر 2006 از دولت‌های جهان خواست؛ ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای را در حداقل زمان در دستور کار قرار دهند و گرچه دیدگاه‌ها در مورد موضوع متفاوت است ولی روند افزایش مصرف انرژی، بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای را اجتناب ناپذیر می‌کند. در اروپا نیز رقابت برای بهره گیری از انرژی هسته ای ادامه دارد و کمیسیون اروپا از سال 2010 از کشور‌های عضو اتحادیه خواسته است تا مطالعات بهره‌گیری گسترده‌تر از انرژی هسته‌ای را آغاز کرده تا بدین طریق از میزان افزایش وابستگی خود به گاز و نفت کاسته و امنیت انرژی خود را تامین کند. کمیسیون اروپا در توصیه خود همچنین گوشزد می‌کند که انرژی هسته‌ای آلترناتیو خوبی برای مقابله با گرم شدن بیش از حد زمین است. جالب‌تر اینکه در اروپا بعد از آژانس و کمیسیون، پارلمان نیز وارد موضوع شده و همت کشورهای عضو برای گسترش ساخت نیروگاه‌های جدید هسته‌ای را خواستار و قطعنامه تخصصی موضوع نیز با اکثریت آرا به‌ ویژه نمایندگان آلمانی پارلمان اروپا تصویب شده است.

همچنین در حالی که بزرگ‌ترین نیروگاه حرارتی جهان در لهستان صرفا 4 هزار مگاوات برق تولید می‌کند؛ حرکت به سمت ساخت نیروگاه‌های جدید امری اجتناب ناپذیر بوده و کسی را یارای مقابله با آن نیست و دولت‌های جهان نیز به چند دلیل عمده از جمله افزایش قیمت، عوارض زیست‌محیطی، کاهش منابع فسیلی بیش از پیش به سمت بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای رفته و بهره‌گیری همه کشورها از جمله ایران را از انرژی هسته‌ای برای تولید برق منطبق با مقررات آژانس انرژی اتمی امری عادی و کاملا منطقی ارزیابی می‌کنند. 

یکی از کشورهایی که بیشترین فشار را به ایران وارد می کند؛ آمریکاست که دارای بیش از 105 نیروگاه هسته‌ای فعال بوده و بیشترین سهم جهانی را دارد؛ البته این کشور سیاست ساخت نیروگاه‌های جدید را کند کرده است. 

در ایران در حال حاضر صرفا نیروگاه هسته ای بوشهر فعال است و ساخت نیروگاه های جدید علیرغم تصمیمات اعلامی وضعیتی روشنی ندارد و روس ها به دلایل تحریمی و غیره به کندی مذاکرات تخصصی این بخش را پیش می برند. بر اساس اطلاعات موجود در کشورمان نیروگاه های گازی بیشترین سهم را در تولید برق کشور با 32% ایفا می کنند و پس از آن نیروگاه های چرخه ترکیبی و بخاری به ترتیب با 30 و 20 % در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند. همچنین نیروگاه اتمی بوشهر با ظرفیت اسمی 1020 مگاوات تنها 1.3% از تامین برق کشور را بر عهده دارد. 

در پایان این بخش باید به واقعیت تلخی اذعان کرد  که کشورهایی بیشترین ناخرسندی را از برنامه صلح آمیز هسته ای ایران دارند که از طرفی خود بالاترین بهره را از انرژی هسته‌ای برده و از طرف دیگر به‌ دلیل تعامل دیرینه با ملت تمدن ساز ایران خوب می‌دانند که اراده ملت ایران بهره‌گیری صلح آمیز از انرژی هسته‌ای است، موضوعی که در اکثریت گزارش های تخصصی آژانس بین المللی  انرژی اتمی بر آن صحه گذاشته است. 

به هر حال اگر چه جهان امروزی، رهبران اتحادیه اروپا در کنار انگلیس و آمریکا  و حاکمان روابط بین الملل به  خوبی می‌دانند که از زمان ظهور فناوری جدید ملت ایران بیشترین رویکرد صلح طلبی و نوع دوستی را از خود نشان داده است که اوج آن را ما در جنگ تحمیلی شاهد بودیم و در حالی که شهر‌های ایران زیر حملات موشکی دشمن بود ایران هرگز برای غلبه بر دشمن از تاکتیک بمباران شهر‌ها و مناطق مسکونی استفاده نکرده است ولی به دلایل اسلامی و ایدئولوژیک در 4 دهه گذشته و در مقاطع مختلف با تقسیم مسئولیت و ایفای نقش گوناگون؛ انواع فشارهای سیاسی و اقتصادی و تحریم های ظالمانه را بر علیه کشورمان اعمال کردند و موجب سخت شدن روند عادی زندگی مردم و تاخیر در فرایند توسعه ای ایران در عصر فناوری های نوین شده اند.

در بخش بعدی به سرمایه انسانی ایران و اروپا خواهیم پرداخت.