«معامله قرن» امریکا و ایران

نویسنده: السید زهره

دیپلماسی ایرانی: برای مذاکره و معامله با ایران 4 مساله مهم در محاسبات آمریکا تاثیر گذار است که عبارتند از:

مساله اول: نتایج سیاست دونالد ترامپ برای مقابله با ایران

این سیاست ها هرچند تبعات اقتصادی فاجعه باری برای ایران به همراه داشت اما تغییر ریشه ای در مواضع این کشور به وجود نیاورد.  تحلیلگران معتقدند که ترامپ در مقابل این بن بست با دو گزینه مواجه است، نخست وارد مرحله جدیدی از رویارویی با ایران شود که به سرنگونی نظام حاکم بیانجامد و دوم سیاست خود را تغییر دهد و با در پیش گرفتن آرامش برای معامله با این کشور تلاش کند. باید گفت که گزینه اول کاملا مردود است چون ترامپ از پیش هم اعلام کرده بود که چنین قصدی را ندارد والبته این دیدگاه به محاسبات راهبردی آمریکا در منطقه مرتبط می شود که نمی خواهد هیچ یک از کشورها، نه ایران نه عرب ها، در منطقه سلطه پیدا نکنند و از همین رو به دنبال بقای تنش بین این کشورها به عنوان یکی از اهداف راهبردی آمریکا در منطقه است.  از این رو مذاکره و معامله با ایران تنها گزینه پیش روی امریکاست.

مساله دوم: موضع شخصی ترامپ در خصوص مذاکره با ایران

ترامپ بارها برای قانع کردن نظام ایران به مذاکره و دستیابی به توافق جدید تلاش کرده است. وی به این اکتفا نکرده بلکه با ارائه مشوق هایی به ایرانی ها، آینده روشنی را برای آنان در صورت تن دادن به مذاکره پیش بینی کرده است.  وی موفقیت در این زمینه را دستاورد تاریخی بزرگی برای خود می داند. او امیدوار است که این مساله تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری صورت بگیرد اما حتی اگر تحقق نیافت هم به دنبال این خواهد بود که آن را در دوره دوم ریاست جمهوری محقق کند.

مساله سوم: نگاه ترامپ به نقش راهبردی آمریکا در منطقه

مواضع ترامپ در این زمینه کاملا واضح و مبتنی بر این است که منطقه به حضور گسترده امریکا نیاز ندارد و این کشور نباید هیچ نوع هزینه ای را در این زمینه متحمل شود. تاکید وی بر عقب نشینی نیروهای آمریکایی از منطقه در همین چارچوب صورت می گیرد، هرچند که این مساله این مفهوم را نیز دربر می گیرد که وی  آمادگی ندارد به طور مستقیم با ایران مقابله کند و اینکه برای دفاع از یکی از همپیمانان خود در منطقه هزینه ای متحمل شود.

مساله چهارم: نگاه ترامپ به کشورهای عربی و ماهیت و چارچوب روابط متقابل

به صراحت باید گفت که ترامپ همانطور که خود بارها گفته است تنها به "پول های زیبای" کشورهای عربی همپیمان احترام می گذارد. این مساله به دیدگاه ترامپ محدود نمی شود بلکه این مساله باورهای سیاسی و راهبردهای وی را نیز تحت الشعاع قرار می دهد. و این به معنای آن است که وی هیچ ارزش و اعتباری برای ائتلاف راهبردی چندین دهه کشورهای عربی خلیج (فارس) و امریکا و همچنین تعهدات امریکا در چارچوب این ائتلاف، قائل نیست. نگاه ترامپ به کشورهای عربی نگاهی فرصت طلبانه و مبتنی بر تامین منافع است و وی اگر منافعش اقتضا کند از هیچ موضع یا سیاستی که مخالف این ائتلاف باشد، رویگردان نخواهد بود.

 محاسبات ایران

به طور خلاصه می توان گفت 3 مساله مهم در محاسبات ایران در این زمینه تاثیرگذار است:

مساله اول: بقای نظام 

"بقای نظام" بزرگترین هدف راهبردی ایران به شمار می رود و تمامی سیاست ها و اقدامات داخلی و خارجی این کشور برای تامین این هدف شکل می گیرد. دور کردن خطر خارجی از نظام در کنار گسترش نفوذ در منطقه، مهمترین اولویت نظام به شمار می رود و تضمین کننده بقای آن است.

به همین دلیل مقامات آمریکایی به ویژه ترامپ همواره بر این مساله تاکید می کنند که هدفشان تغییر یا سرنگونی نظام نیست بلکه هدف اصلی تغییر سیاست ها ونحوه عملکرد آن است چون می دانند بحث در خصوص سرنگونی نظام، بیش از هرچیز دیگری ایرانی ها را نگران می کند.

اطمینان خاطر ایرانی ها از اینکه آمریکا به بقای نظامشان پایبند است و در پی تغییر یا سرنگون کردن آن نیست، خود می تواند عاملی برای باز کردن باب مذاکره میان دو طرف باشد، و این مساله را آمریکایی ها به خوبی دریافته اند.

مساله دوم: بحران وحشتناکی که نظام ایران با آن مواجه است

پر واضح است که نظام ایران به دلیل فروپاشی اقتصادی و اجتماعی بی سابقه و اعتراضات با بحران های متعددی مواجه است. اعلام این موضوع از سوی معترضین که آمریکا و دیگر کشورها عامل درد و رنج و بدبختی های ایران نیستند بلکه مقامات کشور مسئول فساد و هدر دادن بین المال هستند، بیم و هراس زیادی را برای دولتمردان به همراه داشته است.

مساله سوم: پیروزی یا شکست ترامپ در انتخابات 

فشارهای فزاینده آمریکا و سنگینی تحریم های این کشور باعث شد که حکومت ایران صبر و تحمل پیشه کند به این امید که ترامپ در انتخابات شکست بخورد و دوران ریاست جمهوری وی به پایان برسد. در ابتدا ایرانی ها امیدوارند که با پیروزی نامزد دموکرات ها، امریکا به توافق هسته ای برگردد و تحریم ها از ایران برداشته شود و این کشور از سنگینی فشارها رهایی یابد. اما این محاسبات به دو دلیل تغییر پیدا کرد: نخست اینکه حکومت ایران دیگر این اطمینان را ندارد که ترامپ در انتخابات شکست خواهد خورد بلکه احتمال قوی پیروزی مجددش را در نظر گرفته است. دوم اینکه ایرانی ها به این مساله فکر می کنند که تغییر رئیس جمهوری امریکا الزاما به معنای تغییر ریشه ای سیاست های این کشور در قبال ایران نیست.

نقش کرونا در این میان

بحران ناشی از کرونا، احتمال مذاکره و معامله آمریکا و ایران را افزایش داده است. چرا که بحران کرونا آمریکا را غرق در مشکلات داخلی خود کرده و به همین دلیل حل مشکلات فزاینده اقتصادی و اجتماعی به یک اولویت تبدیل شده است.

چین به عنوان بزرگترین خطر خارجی برای آمریکا مطرح شده و این خطر حتی پس از عبور از دوران  کرونا ممکن است تا سال ها پابرجا باشد. کرونا بحران های جدیدی در ایران به وجود آورده و عجز و ناتوانی دولت را بیش از پیش نشان داده است. از همین رو با خوانش محاسبات دو کشور درمی یابیم که همه راه ها به گزینه "مذاکره و معامله آمریکا و ایران" منتهی خواهد شد.

منبع: اخبار الخلیج / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11