فشار برای دادن گزارش سخت علیه ایران

دیپلماسی ایرانی: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به زودی گزارشی به روز شده از پایبندی ایران به پیمان منع گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای (ان‌پی‌تی) را منتشر می‌کند. این گزارش، گزارش خوبی نخواهد بود. آژانس در نشست سه ماه خود در ژوئن به شورای حکام اعلام خواهد کرد که آیا جمهوری اسلامی ایران اجازه دسترسی کامل و بدون محدودیت به سایت‌های هسته ای کلیدی‌اش را داده و پرسش‌های مهم مربوط به بازرسی‌های آژانس از فعالیت‌‌های هسته‌ای مشکوکش را پاسخ گفته است یا خیر.

آژانس اکنون گزینه‌ای ندارد جز این که درباره عدم همکاری و سرپیچی ایران از اجازه دادن به آژانس برای حصول دسترسی مطالبه شده، گزارش دهد. رافائل گروسی، دبیر کل آژانس، باید از شورای حکام برای گام‌های بعدی راهنمایی بخواهد. برای افزایش فشارها روی تهران و بررسی بهتر تهدید هسته‌ای ایران، آژانس باید گزارشی دقیق و با جزئیات از آنچه درباره تلاش‌های گذشته و احتمالا کنونی حکومت ایران برای رسیدن به جنگ‌افزار‌های هسته‌ای می‌داند را منتشر کند.

آژانس اخیرا در این باره اطلاعات تازه‌ای را به دست آورده که حاصل تلاش‌های اسرائیل برای به دست آوردن اسناد بایگانی شده از یک انبار هسته‌ای خارج از تهران در سال 2018 است. اسناد به دست آمده از این انبار بار دیگر موضوع فعالیت‌های هسته‌‌ای نظامی ایران در گذشته و احتمالا حال حاضر را زنده کرده است. با بررسی این اسناد آشکار شده که برنامه جنگ‌افزارهای هسته‌ای ایران تا سال 2003 چقدر پیشرفت کرده بود. راز کشف نشده این است که آیا آن فعالیت‌ها هرگز متوقف شد یا خیر.

آژانس پیرامون اسناد بایگانی شده ایران تا همین اواخر بسیار با سهولت و آسان گیری گزارش می داد. آژانس تا مارس سال جاری درباره تعهد ایران به ان‌پی‌تی هیچ گزارش مکتوب و مشروحی منتشر نکرده بود. این روند تا زمان تغییر ریاست آژانس و فشار مداوم از سوی برخی اعضا مانند ایالات متحده ادامه داشت. به دنبال افشا‌گری‌های اسرائیل، انبار دیگری به نام تورقوز آباد کشف شد که ایران ابتدا با کارزاری گسترده، تلاش کرد وجود چنین سایتی را انکار کند. ماه‌ها بعد در بازرسی آژانس از این سایت، آثاری از ذرات اورانیوم یافت شد که بسیاری از منتقدان آن را نقض آشکار تعهدات حفاظتی جامع ایران بر می شمردند.

آژانس سال‌ها به دنبال پاسخی از ایران درباره فعالیت‌های هسته‌ای نظامی‌اش بوده که تحت عنوان "ابعاد نظامی احتمالی (پی‌ام‌دی)" شناخته می‌شود، اما هرگز به این پاسخ دست نیافته است. پیش از برجام، قدرت‌های جهان از آژانس خواستند که در این باره گزارشی را منتشر کند، اما ایران با گفتن سخنان مبهم همیشه از پاسخگویی طفره می رفت. سرانجام در گزارش نهایی آژانس، فهرستی از 12 حوزه ارائه شد که در آنها پرسش‌های بی‌پاسخی درباره ماهیت فعالیت‌های ایران مطرح بود. با این‌جال، شورای حکام برای نهایی شدن برجام تصمیم گرفت که پروند پی‌ام‌دی را ببندد.

اکنون که ایران پایبندی‌اش به توافق هسته‌ای (برجام) را کاهش، ذخایر اورانیوم غنی‌سازی را افزایش (و به بیش از میزان لازم برای ساخت یک بمب هسته‌ای رسانده)، و قابلیت‌های سانتریفیوژهای پیشرفته را ایجاد و به کار برده، بنابراین فوریتی تازه مورد نیاز است. برخلاف تصمیمات زمان توافق هسته‌ای در سال 2015، آژانس باید آنچه را که بایگانی هسته‌ای درباره برنامه جنگ‌افزارهای هسته‌ای گذشته و احتمالا ادامه‌‌دار ایران خوانده است، به اطلاع همگان برساند. آژانس همچنین باید به این مساله بپردازد که آیا تهران امروزه از یک برنامه جنگ‌افزارهای هسته‌ای پنهان، شامل مواد، تجهیزات و فعالیت‌های مرتبط، برخوردار است یا خیر.

گزارش آژانس نیازمند ارائه جزئیات پیرامون اطلاعات حساس یا تجربه مهندسی هسته‌ای نیست، بلکه باید مطابق وظیفه و تعهد این آژانس، "هرگونه عدم‌پایبندی را گزارش کند و نسخه‌ای از این گزارش را به شورای حکام ارائه دهد."

آژانس باید به مطالباتش پیرامون دسترسی فوری و نامحدود به سایت‌ها، افراد و اطلاعات مربوط به آرشیو و منابع هسته‌ای ایران ادامه بدهد و از اختیاراتش برای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای این کشور استفاده کند. اگر جمهوری اسلامی از همکاری خودداری کند، شورای حکام باید پرونده را برای به کارگیری اقدامات مقتضی، از جمله از سرگیری تحریم‌هایی که پس از توافق هسته‌ای سال 2015 برداشته شد، به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع بدهد.

منبع: نیوزویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار این یادداشت به معنای تایید آن توسط دیپلماسی ایرانی نیست و صرفا برای آگاهی خوانندگان دیپلماسی ایرانی از دیدگاه ها و نظرات نشریات خارجی منتشر شده است.