بیم دهلی نو از خط گیری مسلمانان هندوستان از ایران/سرسپردگی به اسرائیل و امریکا به ضرر مودی تمام خواهد شد

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی - به دنبال اعتراضات گسترده مسلمانان هند در انتقاد به قانون جنجالی شهروندی دسامبر سال گذشته میلادی این کشور که یک تبعیض و ظلم آشکار علیه مسلمانان به شمار می‌رود، خشونت های سازمان یافته هندوهای افراطی علیه مسلمانان در این کشور به شدت افزایش یافته است که با سفر دونالد ترامپ این موج خشونت های سازمان یافته به اوج خود رسید. در این میان توئیت محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در اعتراض به کشتار سازمان‌یافته مسلمانان در هندوستان باعث واکنش دستگاه سیاست خارجی هندوستان و احضار سفیرمان در این کشور شد. دیپلماسی ایرانی برای بررسی دلایل شکل‌گیری این خشونت ها و نیز علل واکنش تند دهلی نو به سخنان وزیر امور خارجه ایران، گفت وگویی را با عبدالمحمد طاهری، کاردار و اولین مستشار و رایزن فرهنگی وزارت امور خارجه ایران در وزارت معارف افغانستان، کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا و تحلیلگر ویژه حوزه افغانستان، پاکستان و شبه قاره صورت داده است که در ادامه می خوانید: 

در دسامبر سال ۲۰۱۹، مجلس اعیان پارلمان هند با ۱۲۵ رأی مثبت در مقابل ۱۰۵ رأی منفی لایحه اعطای شهروندی به مهاجران غیرمسلمان از کشورهای همسایه را تصویب کرد. در حالی که به نظر می رسد که این مصوبه برنامه جدی دهلی نو به منظور مقابله و سرکوب مسلمانان هند با جمعیتی بالغ بر 200 میلیون نفر باشد، چرا که طبق این قانون اقلیت‌های دینی کشورهای منطقه از جمله هندوها، سیک‌ها و مسیحیان می‌توانند تابعیت هندی دریافت کنند، اما مسلمانان از دریافت آن محروم هستند. این در حالی است که پیش از این نیز حزب راستگرای حاکم بهارتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) نارندرا مودی، برای خشنود کردن پایگاه ملی‌گرای خود اقدام به حذف نام بسیاری از اماکن تاریخی این کشور کرد که ریشه اسلامی داشتند و به موازات آن قوانین محدود کننده جدی هم در کشمیر ضد مسلمانان اتخاذ کرد که باعث افزایش خشونت های اخیر هندوها علیه مسلمانان شد. اما به دنبال این تصمیمات دولت شاهد آن هستیم که مودی در برخی از مراسم مسلمان هندوستان هم شرکت می کند. با این وصف آیا مودی به واقع به دنبال تقابل با مسلمانان است و حضور او در مراسم مسلمانان نمایشی برای فریب افکار عمومی است و یا اینکه جنایت ها و خشونت ها علیه مسلمانان برنامه ای است که از دست دولت مودی خارج شده است؟

هر دو مسئله قطعاً در به وجود آمدن شرایط تلخ، سختی ها و رنج های چند ماه اخیر مسلمانان هند موثر است. چرا که از یک سو تلاش ها، اقدامات، قوانین و دستورات دولت راستگرای مودی در ایجاد تبعیض و ظلم علیه مسلمانان را نمی توان نادیده گرفت که یقینا زمینه، بستر و فضای لازم را برای تندروهای افراطی هندو ایجاد کرد که با خیال آسوده و دست بازتر جنایات خود را علیه مسلمانان شکل دهند. اما به دنبال شکل گیری این فضا قطعاً هندوهای رادیکال به سمتی پیش رفتند که خشونت‌ها فراتر از این چیزی شد که بتوان از طریق دولت آن را کنترل کرد. در این راستا یقیناً علیرغم تمام ادعاهایی که در خصوص دموکراسی و توجه به آرای مردمی در هندوستان مطرح است، اما در نهایت این هندوها هستند که به دنبال استیلای هرچه بیشتر قدرت سیاسی و اجتماعی خود در کل جامعه هند بوده و پیرو این نکته به شدت خواهان تقابل با مسلمانان هستند.
از طرف دیگر چون دولت مودی مبارزه جدی را علیه مسلمانان، هم در کشمیر، هم در داخل هند و هم در خارج هند آغاز کرده بنابراین نخست وزیر هند به دنبال آن است که قدرت سیاسی و اجتماعی را به طور فزاینده‌ای از مسلمانان بگیرد و آنها را در یک جامعه با برتری هندوها ادغام کند. هر چند که در نهایت این احتمال وجود دارد که این ادغام به محو فرهنگ اسلام در هندوستان منجر شود. در این رابطه و طبق نکته شما دولت مودی علاوه بر تمام اقداماتی که تا کنون انجام داده وعده داده است که به زودی نام شهر "آگرا" که تاج محل در آن واقع است را به یک نام مذهبی هندو تغییر خواهد داد و همچنین می‌خواهد نام "احمدآباد" در ایالت "گجرات" را به منظور محور فرهنگ اسلامی تغییر دهد.

اما این سیاست دولت مودی در تقابل با مسلمانان به ایجاد درگیری های قومی و مذهبی منجر نخواهد شد؟

قطعاً این مسئله یکی از نگرانی های دولت مودی است. اتفاقا به همین واسطه بود که حزب راستگرای ناسیونالیست حاکم بهارتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) و دولت مودی در راستای وعده‌های تبلیغاتی خود در زمان انتخابات سعی کرده است از طریق پارلمان و تصویب لوایح قانونی به صورت جدی و اساسی به فکر کاهش جایگاه و قدرت مسلمانان در هندوستان باشد تا ضمن نمایش یک وجهه قانونی از خود، توجیهی برای جنایت ها و خشونت ها علیه مسلمانان به وجود آید. لذا اگر در آینده موج این خشونت های هندوهای رادیکال علیه مسلمانان باعث ایجاد جنگ‌های فرقه‌ای و مذهبی شود که احتمال آن هم بسیار زیاد است، دولت مودی می تواند به نام قانون اقدامات خود را برای سرکوب گسترده و سیستماتیک در دستور کار قرار دارد.  

حتی با در نظر گرفتن نکته شما اگر درگیری های فرقه ای و مذهبی به واسطه تداوم خشونت ها در هندوستان شکل گیرد آیا دولت مودی توان تقابل با جمعیت ۲۰۰ میلیون نفری مسلمانان این کشور را خواهد داشت؟

قطعاً شرایط در هندوستان با شکل‌گیری درگیری های قومی و مذهبی به نقطه ای خواهد رسید که حتی اگر دولت مودی موفق به کنترل آن شود آثار جدی سوئی بر اقتصاد و رشد و پیشرفت تجاری هندوستان خواهد داشت که یکی از نقاط حساس دولت مودی است. چرا که دولت تمام تلاش خود را تاکنون به کار گرفته است که به هر قیمیتی که شده از رشد اقتصادی هندوستان به عنوان یکی از دستاوردهای خود برای تداوم قدرتش دفاع کند. از طرف دیگر و در راستای این نکته شما اگر این درگیری‌های قومی شکل گیرد با توجه به جمعیت قابل توجه مسلمانان هندوستان و همچنین همراهی پاکستان درگیری‌های بی‌سابقه‌ای را در هندوستان شاهد خواهیم بود که یک بحران تمام عیار را به فراتر از مرزهای این کشور خواهد کشاند. چون در آن صورت دیگر مسئله مسلمانان هندوستان و یا منطقه کشمیر نیست، بلکه جنایات سازمان یافته هندوها با حمایت دولت راستگرای مودی باعث تحریک احساسات مسلمانان دیگر نقاط جهان نیز خواهد شد.

در این رابطه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دوشنبه شب در توئیتی در واکنش به اقدامات خشونت آمیز علیه مسلمانان در هند نوشته بود: «ایران موج خشونت سازمان یافته علیه مسلمانان هند را محکوم می‌کند. از مقامات هندی می‌خواهیم که رفاه همه هندی‌ها را تضمین کنند و اجازه ندهند این آدم کشی بی معنا ادامه یابد. مسیر پیش رو باید بر اساس گفت وگوی مسالمت آمیز و حاکمیت قانون باشد». همین توئیت سبب شد که وزارت امور خارجه هندوستان، علی چگنی، سفیر ایران در دهلی نو را فرابخواند و مراتب ناخشنودی خود را از مواضع آقای ظریف به وی اعلام کنند. در این رابطه چگنی با دیپاک میتال، مدیرکل سیاسی دستگاه دیپلماسی هند  دیدار و گفت وگو کرد. چرا دهلی نو تنها به واسطه یک توئیت چنین واکنشی از خود نشان داد؟

نکته بسیار مهمی که در این میان وجود دارد که ناظر بر این واقعیت است که دولت نارندرا مودی اعتقاد دارد مسلمانان هندوستان دیر یا زود از نگاه انقلابی جمهوری اسلامی ایران خط خواهند گرفت، کما این که هم اکنون نیز این خط دهی از طرف جمهوری اسلامی ایران به مسلمانان هند در حال اجراست و اتفاقا بعد از اعتراضات گسترده مسلمانان هندوستان به اقدام دونالد ترامپ در صدور دستور ترور سردار سلیمانی این بیم و هراس در دهلی و دولت مودی پیرامون نفوذ جدی نگاه انقلابی ایران در میان مسلمانان هند افزایش پیدا کرد. لذا برنامه گسترش خشونت ها علیه مسلمانان برای رفع این نگرانی ها توسط دولت مودی دستور کار قرار گرفت. از طرف دیگر این واقعیت را هم باید بپذیریم که دهلی نو به خصوص در دوران مودی تکلیف خود را در سیاست خارجی مشخص کرده و به سمت همگرایی بیشتر با ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی پیش رفته است. لذا به هر میزان که این روابط پررنگ‌تر شود قطعاً برنامه برای تقابل با مسلمانان در هندوستان به شکل پررنگ‌تری در دستور کار قرار دولت خواهد بود. لذا ذکر این نکته ضروری است که این سیاست دولت مودی قطعا یک شکست جدی را برای هندوستان رقم خواهد زد. چرا که سرسپردگی بیشتر سیاست‌های دهلی‌نو به تل‌آویو و واشنگتن سبب خواهد شد که آن اقتدار و استقلال سیاسی هندوستان که میراث نگاه گاندی ها است از این کشور گرفته شود و به همین واسطه شاهد هستیم که طی سال های گذشته تمام تلاش ها و جان فشانی ها برای استقلال هندوستان توسط گاندی و دیگر شاگردانش اکنون یک سرسپردگی از ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی بدل شده است.

علیرغم تمام نکات یاد شده بسیاری معتقدند که به واسطه سطح مناسبات اقتصادی و تجاری ایران با هندوستان، آن هم در شرایط تحریمی کنونی و همچنین مسئله همکاری‌های دو کشور در بندر چابهار به عنوان یکی از نقاط حساسی که ایالات متحده آمریکا به دلایل مختلف ناچار به تمدید معافیتهای تحریمی در خصوص این بندر است، باید برخی ملاحظات دیپلماتیک پیرامون رابطه با هندوستان در دستور کار قرار گیرد، اما در آن سو عده ای بر این باورند که چون بر طبق اصل ۱۵۲ قانون اساسی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هر گونه سلطه‌جویی و سلطه‌پذیری، حفظ استقلال همه‌جانبه و تمامیت ارضی کشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت‌های سلطه‌گر و روابط صلح‌آمیز متقابل با دول غیر محارب استوار است، لذا حمایت از مسلمانان در سراسر اقصی نقاط جهان جزء وظایفش است. از این رو باید انتقادات به مراتب جدی‌تری از توئیت محمد جواد ظریف در خصوص تقابل با جنایات سازمان یافته هندوها با حمایت دولت مودی صورت گیرد تا علاوه بر پایان دادن به این جنایت ها باید دولت مودی را در این خصوص خشونت های صورت گرفته پاسخگو کرد که قطعا این نگاه می‌تواند بر مناسبات دو کشور اثر خود را داشته باشد. ارزیابی شما در خصوص این دو نگاه چیست؟

ببینید ما باید دو واژه "سازگاری" و "سازش" را در سیاست خارجی از هم تفکیک کنیم. زمانی امکان دارد که کشور بخواهد با یک نگاه "سازگار محور" با یک گروه، جماعت، حزب و یا کشوری برخورد کند. در این نوع رابطه سازگار محور قطعاً جمهوری اسلامی ایران نگاه‌های ایدئولوژیک و انقلابی خود را قربانی و فدا نخواهد کرد. اما زمانی وجود دارد که کشور ناچار است تمام ارزش های انقلابی، اسلامی و انسانی خود را به مسلخ و قربانگاه ببرد. در چنین شرایطی کشور به دنبال "سازش" است. اما در سازش دیگر هیچ نشانی از ارزش های ایران اسلامی وجود ندارد. اما در طول ۴۰ سالی که از انقلاب اسلامی ایران می گذرد تا به اکنون روشن شده است که جمهوری اسلامی ایران بر سر ارزش های خود حاضر به سازش با هیچ کشوری، ولو هندوستان نیست. لذا تهران و دستگاه دیپلماسی نمی‌تواند به راحتی چشمان خود را بر جنایات سازمان یافته هندوها با حمایت دولت مودی ببندد. اما باید این نکته را هم مد نظر قرار داد که دستگاه دیپلماسی محمدجواد ظریف ضمن آنکه مشی سازش را در همراهی با هندوستان پیش نخواهد گرفت باید هوشمندی سیاسی و دیپلماتیک را در دستور کار قرار داد که این دست مواضع و سخنان حمایتی از مسلمانان با کمترین هزینه برای کشور همراه باشد. از طرف دیگر این نکته را هم نباید فراموش کنیم که اگرچه ایران اکنون در شرایط تحریمی یک نیاز جدی به برخی شرکای مهم خود مانند هندوستان، چین و یا ترکیه دارد، اما از آن سو اهمیت راهبردی و استراتژیک بندر چابهار و تامین انرژی هندوستان از طریق ایران برای این کشور آنقدر اهمیت دارد که دهلی نو نیز نمی‌تواند به راحتی نقش تهران را در توسعه و رشد اقتصادی و تجاری خود نادیده بگیرد. اگرچه در ماه‌های اخیر هندوستان به واسطه همان سرسپردگی به سیاست های رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا به شکل پررنگی همراهی خود را با تحریم های امریکا اعلام کرده است.