حادثه‌ای که نقطه عطفی در منطقه شد

نویسنده : مجتبی لطفعلی نیا، کارشناس ارشد روابط بین الملل 

دیپلماسی ایرانی: شهادت سردار والا مقام قاسم سلیمانی، اسطوره بی بدیل جهاد و مقاومت هر چند فرازی از فرهنگ بی نذیر و بی مانند شهادت در کشور ماست اما پر واضح است که تاثیرات عمیقی بر مناسبات منطقه ای و جهانی با خود به همراه خواهد داشت؛ به گونه ای که بررسی زوایای پیدا و پنهان این رویداد از زبان رجال و گروه های سیاسی می تواند گواهی بر اثرات شگرف این واقعه در منطقه و جهان باشد. ذیلا به صورت مختصر به نظرات شخصیت ها و گروه های سیاسی و همچنین آثار و پیامدهای این رخداد خواهیم پرداخت.
پس از آنکه دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا صدور فرمان شهادت سردار سلیمانی را رسما اعلام و آن را عاملی در جهت جلوگیری از جنگ توصیف کرد، بلافاصله پنتاگون این اقدام را عاملی پیش گیرانه قلمداد کرد تا همچون اشغال عراق درسال 2003، پشتیبانی کشورهای غربی را با خود به همراه داشته باشد. اما ریچارد هاس، رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی در آمریکا، اظهار نظری متفاوت داشت و گفت: «اشتباه نکنید، هر جنگی با ایران شبیه جنگ سال 1990 خلیج (فارس) یا جنگ سال 2003 عراق نخواهد بود جنگ در سراسر منطقه رخ خواهد داد و احتمالا جهان آوردگاه چنین جنگی خواهد بود.»  

ناگفته پیداست این اقدام آمریکا اشتباهی محاسباتی و استراتژیک بوده و خطایی بزرگ در سیاست گام به گام منطقه ای آنها به شمار می رود؛ چرا که این بار با گفته گزارشگر سازمان ملل، اگنس کالامارد، "ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس و ابومهدی مهندس، جانشین فرمانده نیروهای الحشد الشعبی به احتمال زیاد قانون بین الملل از جمله قوانین حقوق بشر را نقض می کند."   می توان استنباط کرد رویه وحدت در میان کشورهای غربی و آمریکا رو به زوال بوده و ادامه حرکت استقلال طلبی آنها در قبال آمریکا همچون عدم همراهی در ائتلاف خلیج فارس علیه ایران به وفور مشاهده می شود.

در این میان هر چند واکنش برخی سناتورها در آمریکا همچون تدکروز و جیم ریچ شادباش به ترامپ برای این اقدام خصمانه، عاملی مثبت در جهت تایید این اقدام محسوب می شود اما آنچه مهم می نماید عکس العمل متحیرانه کنگره آمریکا مبنی بر عدم هماهنگی ترامپ با آنها درباره این رخداد بود،که این خود نشان از سیاست شتابزده و بی محابای ترامپ در منطقه خاورمیانه است.

هر چند مهمترین بازیگران منطقه ای  نظیر روسیه، چین، ترکیه، سوریه، عراق و افغانستان هر یک به تنهایی این اقدام را محکوم کرده اند اما واکنش دو کشور عراق و ترکیه بسیار قابل تامل است. در کشور عراق از یک سو آیت الله العظمی سیستانی با صدور فتوای تاریخی خود مبنی بر عدم حضور آمریکایی ها در عراق، عرصه را بر ایالات متحده تنگ کرده و از سوی دیگر تصویب پارلمان این کشور مبتنی بر اخراج آمریکایی ها، ضربه نهایی را بر پیکر ایالات متحده وارد کرده و زمینه اخراج حتمی آنها را فراهم آورده است.

رجب طیب اردوغان نیز در اظهار نظری آشکار بیان کرد: «اگر آمریکایی ها سلیمانی را تروریست دانسته و وی را کشتند پس چگونه به تروریست ها در سوریه کمک می کنند.»   

بدین ترتیب می توان بیان کرد که آمریکا دیگر قدرت بلامنازع نظام بین المللی نیست و تغییر ساختار بین المللی از تک قطبی به چند قطبی در این دوره از بازه زمانی مشهود است چرا که خاصیت استقلال طلبی کشورهای منطقه این را می طلبد که دیگر گوش به فرمان بی چون و چرای تصمیمات آمریکایی ها نباشند و هر یک به تنهایی بتواند با توجه به مشروعیت و منزلت منطقه ای و بین المللی خود تصمیماتی توام با تامین حداکثری منافع ملی خود داشته باشند .

در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت شهادت بزرگ مرد تاریخ ایران، سردار سلیمانی، نقطه عطفی بر تحولات منطقه ای محسوب شده و دستاورد بزرگ آن تقویت تمامیت ارضی و همچین اتحاد منطقه ای در برابر بازیگران خارجی است و بزرگترین پیام آن تحکیم و تقویت سرزمین ماندگار ایران اسلامی است.