دیپلماسی و رنگ باختن حنای دشمنان ایران

علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس جمهور و سخنگوی دولت 

دیپلماسی ایرانی: به تجربه همه این سالها آموخته ایم - آموخته ام که مقاومت ملی هنگامی می تواند منجر به نتیجه ملموس شود که در عرصه جهانی نیز یک حرف محکمه پسند ویک استدلال قابل قبول برای افکار عمومی جهانی داشته باشیم. به عبارت دیگر نیروی اصلی ایران در فراسوی قدرت سخت افزاری و نظامی آن که امری است ضروری، درنیروی نرم آن و به تعبیر امروزی در "قدرت نرم" آن نهفته است. ما حتی زمانی که به تعبیر تاریخی امام خمینی قدرت نظامی مان در مقایسه با ابرقدرت های زمانه "هیچ" بود به یمن قدرت بیانی وحقانیت ومشروعیت مطالبه خودمان برای استقلال وآزادی واثبات این حقانیت در منظر افکار عمومی جهانی به  دستاوردی به نام "جمهوری اسلامی ایران " رسیدیم. به بیان دیگر این جمهوری در زمینه  "هیچ" قدرت مسلحانه و نظامی و بر بنیان کلام و اتحاد همه ملت حول مطالبات مشروع ومستدل برای جهان تاسیس شد. در آن ایام امثال رجوی به رهبری انقلاب طعن می زدند که مگر می شود "فقط با صلوات وتکبیر وسخنرانی و با گل در مقابل گلوله" به پیروزی رسید و آنگاه که این پیروزی در دسترس ملت ایران قرار گرفتند گفتند این انقلاب محصول "سازش با امپریالیست ها" بود.

امروز نیز آنها که در تحقیر دستاوردهای اخلاقی ایران و در همسان سازی امر مذاکره با "ذلت وسازش" می گویند "کاپ اخلاق" به ماچه، فراموش می کنند که در درجه اول این امریکاست که همواره در نهایت هوشیاری شیطانی که از او انتظار می رود کوشید سیمای ایران در منظر افکارعمومی ایران را به شکل "تخریب کننده صلح وآرامش منطقه ای وجهانی"، "حامی تروریست"، "غیر عادی" و در نهایت "غیر اخلاقی" بازنمایی کند و فراموش می کنند که امریکا با توسل به همین برچسب ها غیراخلاقی و در غیاب یک دیپلماسی فعال بود که موفق به تشکیل آن اجماع جهانی وتحمیل آن قطعنامه های ایرانسوز به کشورمان شود. اگر در زمان مناسب یعنی در آن هشت زمستان طولانی یک دیپلماسی فعال داشتیم و ضد آن برچسب ها که تماما عنوانی "ضد اخلاقی" داشتند قیام می کردیم امروز در جایگاهی نبودیم که به منظور اثبات سرشت صلح آمیز برنامه هسته ای در موقعیت دشوار کنونی قرار بگیریم. در آن سالها  دانشمندان ما امر غنی سازی هسته ای را به خوبی به پیش می بردند اما سیاستمداران ما نتوانستند همپای دانشمندان حرکت کرده و امر صلح سازی را در سرلوحه سیاست منطقه ای و سیاست جهانی خود قرار دهند. فراموش نکنیم که  در آن سال های زمستانی برای دیپلماسی کشورمان بود که نتانیاهو در سازمان ملل یکه تازی می کرد و در اوج عقلانیت شیطانی خود مدعی می شد ایران به شکل غیر قابل تحملی برای جهان "غیر عادی یعنی غیر عقلانی" است ومثل شوروی اتمی نیست که از حداقل منطق عقلانی برای جهان برخوردار بود بلکه منطقی "انتحاری " دارد و شبیه "آلمان نازی" است.

امروز در پرتو دیپلماسی پویا و تهاجمی ایران دیگر آن حنای شبیه سازی صهیونیستی که می گفت ایران "غیرعادی" یعنی "شبیه آلمان نازی" است خریداری ندارد. قدرت گفتمانی ایران در سطح جهانی یک بار دیگر ودر ترازی تکاملی در حال بازگشت به آن نقطه اوج نوفل لوشاتویی است که امام خمینی می گفت: "آقایان نترسید از این ابرقدرت ها. اگر یک ملتی قیام کرد برای مصالح خودش ... یک وقت می‌خواهیم جنگ خارجی بکنیم، [در] جنگ خارجی ما هیچ هستیم و آنها همه چیز دارند؛ یک وقت یک ملتی یک حرفی دارد که همه عالم می‌پذیرند... و هیچ قدرتی با افکار عمومی دنیا نمی‌تواند مقابله بکند. ما الآن متوجه کردیم تمام افکار عمومی دنیا را به ایران." 

با وام  گرفتن تحلیل حکیمانه امام خمینی می توان گفت روحانی حرف "عالم پسند" ایران را در یک سطح جهانی رونمایی کرد. تا قبل از سفر روحانی این ترامپ بود که می کوشید گفتمان "صلح جویی منطقه ای" و"مذاکره جویی" را  به سود خود مصادره  کند و از "مذاکره بدون پیش شرط" سخن می گفت. روحانی بطلان ادعای ترامپ را نشان داد و در یک سطح جهانی اثبات کرد که "مذاکره به شرط استمرار تحریم" نمی تواند یک مذاکره واقعا "بدون پیش شرط" در مفهوم محصل ومتعارف آن باشد و مذاکره حقیقی آن است که تیغ تحریم از دست حریف ستانده شود. در حقیقت این ترامپ بود که به تعبیر ریزنگرانه روحانی نشان داد که از مذاکره بدون تیغ تحریم هراس دارد. ایران در فراسوی "اسم برجام" امریکا را دعوت به بازگشت به "رسم برجام " کرد. "رسم برجام" که در متن انگلیسی به "چارچوب" ترجمه شد چیزی نیست جز همان چارچوب جهانی "5 بعلاوه یک" که با ایران "هفت جانبه " می شد. ما اکنون در موقعیتی قرار گرفته‌ایم که نه تنها از منظر ملی بلکه از موضعی جهانی امریکا را به توبه یعنی بازگشت به جهانی فرا می خوانیم. میز جهانی 5+1 در کنار ایران، همان میزی بود که امریکا آن را به خطا و به توهم "فروپاشی" و "براندازی" آن را ترک کرده بود.

تلاش روحانی در کنار سران اروپایی معطوف به تبدیل 4+1 ونهایتا احیای همان فرمول هفت کشوری بود. برچسب "غیر عادی" بودن ایران که امریکا سعی در کوبیدن آن بر سیمای کشورمان دارد مفهومی جز "غیر جهانی" بودن ایران یعنی برقراری معادله "ایران در مقابل جهان" ندارد. ایران این حربه گفتمانی را یک بار با موفقیت تمام خنثی کرد. این برچسب در آن هشت زمستان طولانی محاق دیپلماسی کارکردی مخرب داشت و اصلی ترین انرژی مادی و معنوی ایران را در سال های درآمد هشت صد میلیارد دلاری می توانست صرف سازندگی وارتقای کشور به تراز کشورهای پیشرفته آسیای جنوبی شود به هرز برد. حتی در اوایل مذاکرات هسته ای مدعای اصلی امریکا این بود که ایران باید "به جهان " نشان دهد که برنامه هسته ای او ماهیتی صلح آمیز دارد. به عبارت دیگر امریکا تا آن لحظه موفق شده بود مفهوم "جهان" ومفهوم "امنیت جهانی" و"صلح منطقه ای" را به سود خود مصادره کند. دستاورد بزرگ برجام این بود که حربه مذکور را از دست امریکا گرفت، آن شش کشور که تا قبل از نیل به توافق نهایی در مقابل ایران بودند و"جهان" را نمایندگی می کردند، در لحظه قرائت توافق هسته ای در کنار ایران قرار گرفتند وهمه آن شش کشور و ما "هفت کشور" شدیم و بیانیه واحدی قرائت کردیم. اتهام و برچسب "نا امن سازی جهان" که تا آن لحظه به مصادره نامشروع امریکا در آمده بود ناچسبی خود را آشکار کرد و مفهوم "امنیت جهانی" دگرگون شد. ایران در کنار جهان و نه ضد جهان، و جهان در کنار ایران ونه به شکل بازجو ومتهم کننده ایران قرار گرفت وهر هفت طرف مذاکره نشان دادند که امنیت جهانی امری است جهانی و"همه هفت کشور" باید به طور یکسان خود را متعهد به "امن ترسازی جهان " بدانند.

اتفاق مشابهی در نیویورک و در فرایند مذاکره ایران با 4+1 و تلاش برای تبدیل آن به 5+1+1 رخ داد آنگاه که ظریف در متن پیشنهادی 4+1 وامریکا دست برد وآن را اصلاح کرد: ایران "کلیت" فرمول رفع تحریم در کنار امر صلح سازی منطقه ای را پذیرفته بود اما در جزئیات فنی آن حرف داشت: تلاش برای امن تر سازی منطقه یک تلاش منطقه ای و همگانی و با شرکت همه بازیگران منطقه ای و جهانی باید باشد و امریکا حق ندارد به طور یک طرفه خود را در جانب "جهان" قرار دهد و ایران را به سمت دیگر این معادله براند. آن روز در لحظه شکل گیری توافق هسته ای در وین گفتیم "ما به مثابه هفت کشور" خود را متعهد به امن تر سازی جهانی می دانیم وامروز در نقطه ای قرار داریم که توافقی را برای امن تر سازی منطقه و برای عبور از جنگ منطقه ای به صلح شکل دهیم. ایران این بار در موقعیتی بهتر برای اثبات جهانیت خود و ضد جهانی بودن امریکا دارد. زیرا ستیزه آشکار ترامپ با "جهانی شدن" که در سازمان ملل هم برآن تاکید کرد، شانس همسویی ایران و جهان برای اعمال فشار دیپلماتیک بر امریکا را افزایش داده است. امریکا با توسل به همان دلیلی از برجام خارج شده که از پیمان اقلیمی پاریس و از بسیاری معاهدات تجاری و حقوق بشری جهان خارج  شد. ایران به شرط حرکت در کنار جهان، قادر خواهد بود امریکا را بر سر میز 5 به علاوه یک بازگرداند.

یعنی یک بار دیگر ما در موقعیت گرگ ومیش وین – هتل کوبرگ و پیشا وین – قرار گرفتیم، هنوز نتیجه ای حاصل نشده است اما مذاکره در مفهوم حقیقی خود چیزی جز همین تلاش ها، عقب گردها و نهایتا پیشروی نیست. این را تجربه برجام به ما می گوید که مذاکره کنندگان بارها در موقعیتی قرار گرفتند که میز مذاکره را ترک کنند و به خانه بازگردند. روحانی در نهایت ذکاوت نخواست وارد اتاقی شود که  طرف امریکایی بدون وانهادن تیغ تحریم قصد ورود بدان دارد و به خانه بازگشت. اما این مسیر ادامه دارد.