تظاهرات مشکوک عراق

علی موسوی خلخالی: هیچ کس تصور نمی کرد که تظاهرات روزهای اخیر عراق چنین ابعادی به خود بگیرد. تظاهراتی که هیچ جریان سیاسی عراقی از آن حمایت نکرده و به ظاهر خودجوش انجام شده بود. 

از حدود یک هفته پیش فراخوانی در شبکه های اجتماعی، بیش از همه در فیسبوک و توئیتر، دست به دست می گشت و مردم را به انجام تظاهرات در عراق دعوت می کرد. اما برای افکار عمومی و رسانه ها و ظاهرا حتی دولت روشن نبود که سرچشمه این فراخوان از کجاست. مهمترین تظاهرات در بغداد انجام شد. تعداد افراد در ساعات ابتدایی تظاهرات زیاد نبود و بسیاری انتظار داشتند زود به پایان برسد و جمعیت پراکنده شود. اما تا نزدیکی های غروب تظاهرات تشدید شد و بر خلاف انتظار جمعیت پرتعدادی در میدان التحریر بغداد جمع شدند. البته نه آن قدر زیاد که انتظار یک تظاهرات پرجمعیت فراگیر برود. نزدیکی های غروب بود که اخباری منتشر شد که حکایت از کشته شدن دست کم یک نفر و زخمی شدن 200 نفر دیگر داشت. به این ترتیب تظاهرات به خشونت کشیده شد و بر خلاف انتظارات چیزی رقم خورد که کسی تصور آن را نمی کرد. تظاهرات، دیروز ادامه یافت و باز هم به زد و خورد کشیده شد و تا لحظه تنظیم این یادداشت دست کم دو کشته بر جا گذاشت. دامنه تظاهرات دیروز به شهرهای دیگر بغداد از جمله به دیوانیه نیز سرایت کرد. 

اکثر جریان های سیاسی و مجامع بین المللی از جمله سازمان ملل خشونت اعمال شده در این تظاهرات را محکوم کرده اند اما تظاهرات را حق مردم عراق و یک حرکت دموکراتیک دانسته اند. اما این تظاهرات شبهات زیادی را برانگیخته است. هنوز هیچ کس نمی داند چه کسی پشت این تظاهرات است. اگرچه در شبکه های اجتماعی گروه های نزدیک به جریان های بعثی و پان عربیست های افراطی به حمایت از آن برخواسته اند و تلاش می کنند بر آتش اعتراض ها بدمند. آن چه بر شبهات می افزاید شعارهایی است که در این تظاهرات سر داده می شود. در کنار شعارهایی که تظاهرات کنندگان علیه فساد و تحزب گرایی دولت سر می دادند شعارهایی نیز علیه کلیت حکومت عراق و ایران سر داده شد. شعارهایی که تردیدها نسبت به بی طرفی و خودجوش بودن این تظاهرات را تشدیده کرده است. 

بعضی ها بر این باورند که عوامل خارجی در تشدید این تنش دست دارند. به ویژه که خبرهایی در شبکه های عربی منتشر شده مبنی بر این که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا قبل از سفر عادل عبدالمهدی، نخست وزیر این کشور به چین نسبت به انجام این سفر هشدار داده و از او خواسته بود این سفر را انجام ندهد. همچنین گفته می شود این تظاهرات یک روز بعد از آن که عبدالمهدی اعلام کرد اسرائیل عامل حمله به انبارهای تسلیحاتی الحشد الشعبی است، انجام شده. همچنین عبدالمهدی وزیر دفاع خود را مکلف کرده با وجود مخالفت های تند ایالات متحده برای خرید سامانه دفاع هوایی اس – 400 از روسیه اقدام کند و رایزنی هایی در این رابطه انجام شده است. به اعتقاد آنها اینها نشانه هایی است که وجود ایادی خارجی در این تظاهرات را ثابت می کند.  

واقعیت این است که عملکرد دولت در یک ساله اخیر در بسیاری از موارد قابل قبول نبوده و به ویژه در ارائه خدمات به شهروندان نتوانسته انتظارات را برآورده کند. از جمله در بحث مبارزه با فساد که افکار عمومی عراق را به شدت به خود حساس کرده، ناکارامدهایی مشاهده شده و گفته می شود دامن فساد تا دفتر نخست وزیری عراق نفوذ کرده و این مساله حتی باعث خشم عادل عبدالمهدی از اطرافیانش شده و آنها را به سوء استفاده از جایگاه اداریشان متهم کرده است. اما واقعیت روی دیگری هم دارد، کشوری که سال ها با فساد دست به گریبان بوده و مشکلات متعدد خدماتی و اجتماعی و اقتصادی در آن متراکم شده نباید از دولتش انتظار داشت یک ساله ره صد ساله برود. به خصوص که عبدالمهدی به اعتراف نمایندگان مجلس و بسیاری از جریان های سیاسی اقدامات موثری در این زمینه ها انجام داده است.

هنوز روشن نیست که تظاهرات کنندگان نیروهای امنیتی را به خشونت وادار کرده اند یا نیروهای امنیتی از روی بی تدبیر تظاهرات را به خشونت کشانده اند. اما واقعیت این است که اگر دولت نتواند بر اوضاع مسلط شود و اجازه دهد خشونت هایی که شب گذشته تشدید شده بود، همچنان شدت و ادامه یابد، آنگاه مشخص نیست سرانجام این تظاهرات به کجا خواهد انجامید. این نکته را هم نباید نادیده گرفت که این بار هم مثل همیشه افکار عمومی بدون هدایت جریان های موثر سیاسی، روشنفکران و طبقات نخبه فرهنگی تنها رها شده و این مساله می تواند علاوه بر ایجاد مشکلات عدیده، سرنخ اعتراضات را به دست افرادی بسپارد که اهدافی مغرضانه را دنبال می کنند و به دنبال عقده گشایی های سیاسی خود هستند./انتشار هم زمان با اعتماد