خطر شدت عمل کشورهای عربی خلیج فارس در نبود آمریکا

نویسنده: جیمز دورسی

دیپلماسی ایرانی: تا جایی که مساله به سران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مربوط می شود، دونالد جی. ترامپ رئیس جمهوری آمریکا با تصمیم خود مبنی بر خارج کردن نیروهای نظامی از سوریه و افغانستان نشان داده که اظهاراتش درباره اینکه «جهان جای بسیار خطرناکی است»، کاملا درست بوده است. (البته لازم به ذکر است که گزارش ها درباره خارج کردن نیروها از افغانستان بعدتر از سوی دولت ترامپ رد شده است.) تصمیم به خارج کردن نیروهای نظامی به علاوه حمایت از ابراز تمایل عربستان سعودی به پرداخت هزینه های بازسازی سوریه همگی حاکی از آن هستند که ترامپ از نظر ژئوپولتیک علاقه ای به خاورمیانه ندارد.

اگر عدم تمایل باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین آمریکا به مداخله در بهار عربی که به سرنگونی سران تونس، مصر، لیبی و یمن انجامید، اقدامات جسورانه و بی محابا از سوی رهبران عربستان سعودی و امارات متحده عربی را در پی داشت، اکنون اقدام ترامپ تهدید به رها کردن آنها در میانه زمین و آسمان است. درباره بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل هم می توان نتیجه مشابهی گرفت. به نظر می رسید که او در تحریک ترامپ به پیشبرد طرح صلح اسرائیل و فلسطین موفق عمل کرده است، اما بعدتر مشخص شد که اگرچه دولت ترامپ قدس اشغالی را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت، اما این شهر را پایتخت فلسطین نیز می داند.

خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه و برنامه صلح خاورمیانه برای رهبران خاورمیانه به ویژه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به مثابه به حقیقت پیوستن بزرگ ترین ترس آنهاست: اینکه بدون متحد قابل اعتمادی باشند که بی قید و شرط از منافع آنها محافظت کند؛ آنها هیچ متحد دیگری را ندارند که جای ایالات متحده را به عنوان محافظ بی قید و شرط آنها بگیرد و هر زمانی که بخواهند بتوانند به آن رجوع کنند.

استعفای جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا بحران را برای رهبران خلیج فارس تشدید می کند. حسین ایبیش، محقق خاورمیانه گفت: «نبود ماتیس به این معناست که آنها طرف حساب کلیدی خود را در وزارت دفاع از دست می دهند و همچنین به این معناست که یکی از اعضای کابینه که به واقعیت های استراتژیک خاورمیانه مشابه آنها می نگریسته، دیگر وجود نخواهد داشت. حقیقت این است که ماتیس در پی اختلاف نظرها با رئیس جمهوری در زمینه سیاست گذاری استعفا کرده و از دیدگاه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، این مساله تاثیر خوبی بر گرایش های آتی کاخ سغید نخواهد گذاشت.»

ترامپ پیشتر نشان داده که قابل اعتماد نیست. اقدام او در معاف کردن مشتری های کلیدی نفتی و همچنین سرمایه گذاری ها در بندر چابهار از تحریم هایی که قرار بوده ایران را فلج کند، از دیدگاه عربستان سعودی و امارات متحده عربی به مثابه تهدیدی برای منافع ژئوپولیتیک و اقتصادی آنها به شمار می آید. مساله خارج کردن نیروها از سوریه و افغانستان هم تاکیدی بود بر این واقعیت که ترامپ غیر قابل پیش بینی و غیر قابل اعتماد است. سه قدرت دیگر بزرگ جهان یعنی اروپا، روسیه و چین اگرچه می توانند جایگزینی برای ایالات متحده در منطقه باشند، اما ظاهرا تمایلی به تبدیل شدن به محافظ تمام عیار رهبران عربی ندارند.

عربستان سعودی و امارات متحده عربی در خصوص ایران اختلافاتی اساسی دارند و سه قدرت جهانی هم مخالفت خود را با تحریم های آمریکا علیه این کشور اعلام کرده اند و سعی دارند از توافقنامه بین المللی هسته ای حاصل شده در سال 2015 محافظت کنند. این قدرت های جهانی در اقدامی مشابه از تحریم های اقتصادی و دیپلماتیک 18 ماهه عربستان سعودی علیه قطر هم حمایت نکرده و حل سریع بحران را خواستار شده اند.

تاثیر عدم اعتماد عربستان و امارات متحده عربی به قدرت های جهانی در تامین نیازهایشان را به وضوح می توان در تلاش های آشکار آنها برای ایجاد پل ارتباطی با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه دید و این در حالی است که آنها در مدت زمانی طولانی از جنگ داخلی سوریه برای براندازی اسد تلاش کرده بودند. عمر البشیر، رئیس جمهوری سودان به عنوان اولین رهبر عرب از زمان آغاز جنگ داخلی در سال 2011، به سوریه سفر کرد؛ این سفر به طور عمده تلاشی برای آغاز روند بهبود روابط سوریه با اعراب انگاشته شد. رئیس اطلاعات هوانوردی سوریه نیز در قاهره با رئیس اطلاعات مصر دیدار داشت. برمبنای گزارش های تایید نشده، امارات متحده عربی هم درصدد بازگشایی سفارت خود در دمشق برآمده است. ترامپ هم در توئیتی از برنامه عربستان برای تامین بودجه لازم برای بازسازی سوریه خبر داده و تقدیر کرده است.

اما این خلاء ایجاد شده توسط آمریکا، علاوه بر ایجاد انگیزه برای رهبران عربی برای اقدام، می تواند پیامدهایی ناخواسته داشته باشد که از نمونه آنها تلاش های سعودی برای مداخله سیاسی در امور کشورها در ازای کمک های مالی است.

ترامپ پیشتر جهان را جای خطرناکی توصیف کرده است. به نظر می رسد رهبران عربی حاشیه خلیج فارس هم در واکنش به عدم تمایل رئیس جمهوری آمریکا به توجه به منافع آنها، این خطر را حس کرده و بر مبنای آن عمل می کنند.

منبع: لوبه لوگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34