تصمیم ترامپ درباره سوریه چه معنایی برای ایران دارد؟

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا با اعلام تصمیم خود مبنی بر خارج کردن نیروهای آمریکایی از سوریه، هم خاورمیانه و هم تشکیلات سیاست خارجی ایالات متحده را شگفت زده کرد. این تصمیم که به استعفای جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا انجامید، همچنین با نارضایتی متحدان آمریکایی همراه شد و امانوئل ماکرن، رئیس جمهوری فرانسه، انتقاد شدید خود را از آن ابراز داشت و به ادامه حضور ارتش فرانسه در شرق سوریه وعده داد.

همانطور که انتظار می رفت این تصمیم ترامپ در عمل به وعده کمپین های انتخاباتی، طیف وسیعی از واکنش ها را از مخالفت شدید تا رویکرد میانه و دفاع تمام عیار در پی داشت. مخالفان ترامپ بر مسائلی همچون احتمال ظهور مجدد داعش و لزوم حضور آمریکا در سوریه برای محدود کردن نفوذ ایران تمرکز کردند. رنج علاالدین در بروکینگز نوشت: «بیرون کشیدن نیروها از نظر استراتژیک به ایران کمک می کند و فضای بیشتری برای پیشبرد هدف دیرینه آن در زدن پلی زمینی از تهران تا بیروت فراهم می آورد.» در جبهه دیگر، استفن والت در فارن پالسی تصمیم ترامپ را «اقدامی درست به شیوه ای اشتباه» خواند و به این مساله اشاره کرد که سوریه ارزش استراتژیک زیادی برای ایالات متحده نداشته و در اصل یک مسئولیت اقتصادی برای ائتلاف پیروز از جمله روسیه و ایران است. دیگر کارشناسان مانند رابرت هانتر سوالاتی را مطرح کردند مبنی بر اینکه آیا این تصمیم بخشی از سیاست خارجی گسترده تر در قبال خاورمیانه بوده است؟ پایه و اساس این سوالات هم گزارش ها مبنی بر برنامه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و در عین حال پیشبرد مذاکرات با طالبان و همچنین آتش بس در یمن جنگ زده بود.

اما تصمیم به خارج کردن نیروها از سوریه به ویژه اگر گزارش ها درباره افغانستان هم درست باشد، می تواند نشانه ای از ارزیابی میان دوره رئیس جمهوری باشد که شعار «اول آمریکا»یش با تاکتیک های اعمال فشار علیه متحدان بر سر تقسیم مسئولیت و تصمیم گیری های آزادانه ورای ناتو و با در نظر گرفتن متحدان منطقه ای همچون عربستان سعودی و اسرائیل همراه بوده است. به نظر می رسد ترامپ در حال تغییر ساختار اتحادهای بعد از جنگ جهانی دوم آمریکاست. بر خلاف آنچه برخی منتقدان سیاست خارجی ترامپ روش های او را ضد اتحاد یا انزوا طلبی توصیف می کنند، اما تصمیم به خروج از سوریه در حقیقت نوعی بازگشت از الگوهای سیاست خارجی چند دهه گذشته آمریکا است و دوران پس از مداخله گری را نشان می دهد؛ اینکه آمریکا دیگر پلیس جهان نیست.

با این حال، جهت گیری مجدد به سوی یک سیاست خارجی جدید پس از مداخله گرانه ایالات متحده، از جمله چیزهای دیگر، همزیستی ناگوار با یک سیاست حداکثری ایران است که گسترش یافته به جنگ های تسلیحاتی دولت های نافرجام برای تحمیل تحریم های ایالات متحده رژیم تحریم به نوبه خود، این نیاز به دیدگاه نسبی از تصمیمات سیاست خارجی، به جای مشاهده آنها در انزوا است. با این حال، این سیاست گذاری ترامپ با مشکلاتی از جمله تناقض با سیاست اعمال فشار حداکثری علیه ایران و وادار کردن متحدان آمریکا به تن دادن به رژیم تحریمی همراه است.

بر خلاف تحلیل خوش بینانه والت، خروج نیروهای آمریکایی از یک منطقه می تواند به معنای برنامه مداخله بیشتر در یک منطقه دیگر باشد و این منطقه دیگر با توجه به شرایط موجود و اقدامات سیاسی واشنگتن، احتمالا خلیج فارس خواهد بود؛ منطقه ای است که خطر جنگ تصادفی با ایران را در پی دارد.

دو سناریوی ایالات متحده-ایران

در ارتباط با تصمیم ترامپ به خارج کردن نیروهای آمریکایی از سوریه و تاثیر آن بر ایران، دو سناریو- یکی مثبت و یکی منفی- وجود دارد. در سناریوی مثبت، معلوم می شود که تصمیم سوریه مقدمه ای برای بازنگری جدی در سیاست خصمانه و یکجانبه علیه ایران در حمایت از مذاکره و مصالحه از طریق تمرکز بر توافقنامه هایی همچون آتش بس در یمن، ثبات در افغانستان و عملیات علیه داعش بوده است. به هر حال، اگر ترامپ حقیقتا به دنبال طراحی مجدد سیاست خارجی ایالات متحده باشد، باید فرصت هایی برای کاهش تنش ها با ایران بیابد. البته با توجه به مشاوران کاخ سفید و همچنین بی اعتمادی ایران به ترامپ، چنین اقدامی نمی تواند ساده باشد و به نشانه هایی مثبت از هر دو طرف نیاز خواهد بود. در سناریوی منفی، خروج سوریه تاکتیکی پیچیده است تا ترکیه را در برابر ایران قرار بدهد و امکان متمرکز شدن ایالات متحده روی ایران را فراهم آورد. ترامپ در چنین شرایطی احتمالا درصدد معامله با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه بر سر حضور ایران در سوریه بر خواهد آمد تا ایران را منزوی تر کند آنگاه مواجهه ای نظامی با ایران ترتیب خواهد داد. اینکه در نهایت کدام سناریو به حقیقت می پیوندد را فقط زمان می تواند معلوم کند.

منبع: لوبه لوگ / ترجمه و تلخیص: طلا تسلیمی