پاسخ به حادثه تروریستی چابهار باید کوبنده باشد

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – بعد از حادثه تروریستی ۳۱ شهریور در اهواز، دیروز در چابهار شاهد وقوع یک حادثه تروریستی دیگری بودیم. با نگاهی کلی به این حوادث به نظر می آید ایالات متحده آمریکا در کنار عربستان سعودی و اسرائیل برنامه جدی برای ایجاد ناامنی داخلی در ایران دارند. اما در این راستا سوال اینجاست که هدف و منافع بازیگران پشت پرده این حوادث تروریستی چیست؟ آیا این حوادث می تواند تاثیری در سیاست‌ها و برنامه‌های تهران ایجاد کند؟ در سایه وجود برنامه های احتمالی واشنگتن و دیگر بازیگران در خصوص ناامن کردن ایران، می توان شاهد تکرار چنین حملاتی بود؟ آیا این دست از حوادث تروریستی وجود خلأهای امنیتی را یادآوری نمی‌کند؟ دیپلماسی ایرانی برای پاسخ به این سوالات، گفت و گویی را با احمد بخشایش اردستانی، دکترای علوم سیاسی دانشگاه "نیو ساوت ولز" استرالیا، نماینده مجلس نهم و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و کارشناس مسائل بین الملل و پژوهشگر حوزه امنیت ترتیب داده است که در ادامه می‌خوانید:

به فاصله ۷۵ روز از حادثه تروریستی ۳۱ شهریور اهواز، دیروز (پنج شنبه) ما شاهد اقدام مشابه دیگری در چابهار بودیم. در سایه نکته ارزیابی شما از این دست حوادث تروریستی در کشور چیست؟

در راستای سوال شما باید گفت که چند نکته در کنار هم سبب شده است تا شرایط امنیتی کشور به اینجا کشیده شود. ابتدا به ساکن نگرانی آمریکا به قدرت گیری منطقه‌ای ایران سبب شده تا شرایط و برنامه های کاخ سفید برای ناامن کردن داخلی ایران به طور جدی تری پی گرفته شود. از طرف دیگر عربستان سعودی دیگر همانند گذشته ها پول و دلارهای نفتی خود را به صورت حقوق ماهیانه در اختیار گروه‌های تروریستی داخلی در ایران قرار نمی‌دهد، چراکه اکنون ریاض با تغییر رویه سعی دارد متناسب با اقدامات تروریستی انجام شده پول پرداخت کند. به عبارت دیگر تا گروه های تروریستی دست به اقدام و حمله تروریستی در خاک ایران نزنند، دیگر پولی از عربستان سعودی دریافت نمی کنند.
نکته مهم دیگر به شرایط منطقه خوارمیانه بازمی گردد. اکنون که عربستان سعودی در آستانه یک شکست جدی در پرونده یمن است. لذا سعی دارد از طریق آمریکا مذاکراتی را در سوئد برای حل و فصل و پایان دادن آبرومندانه به جنگ یمن داشته باشد. از این رو با آغاز فعالیت های دیپلماتیک، گوشه چشمی هم به تهران دارد تا با این دست اقدامات تروریستی نشان دهد که اگر عربستان سعودی در سایه جنگ یمن به امنیت دست پیدا نکند کشورهای منطقه به خصوص ایران نیز تحت الشعاع این موج نا امنی قرار خواهند گرفت. مضافا این که با شکست اسرائیل در جنگ دو روزه غزه و از بین رفتن امنیت سرزمین‌های اشغالی در کمتر از ۴۸ ساعت تل آویو هم سعی دارد برنامه هایی برای کشاندن ناامنی به داخل ایران داشته باشد. مجموعه این نکات در کنار همدیگر نشان می‌دهد بازیگران پشت پرده حملات ترویستی ۳۱ شهریور اهواز و حمله تروریستی دیروز چابهار چه کسانی با چه اهدافی هستند. البته در این میان نباید نقش پاکستان و شرایط این کشور را در تجهیز و حمایت احتمالی این افراد و گروه‌ها البته شاید به صورت غیر مستقیم نادیده گرفت. هرچند که خود پاکستان هم اکنون از نظر امنیتی وضعیت چندان مطلوبی ندارد، ولی این شرایط سبب شده است تا گروه‌های تروریستی در داخل خاک پاکستان به راحتی بتوانند فعالیت کرده و شرایط را برای نرم کردن این مرز های شرقی ایران شکل دهند.

در سایه نکات شما آیا برنامه جدی برای نرم کردن ایران در دستور کار این بازیگران منطقه و فرامنطقه ای وجود دارد؟

البته طرح و برنامه‌ برای ناامنی گسترده در ایران از همان ابتدای انقلاب اسلامی تا به اکنون وجود داشته است که تا به امروز نا موفق بوده اند. ولی مسئله اینجاست که در سال های اخیر و در سایه قدرت گیری منطقه ای ایران در خاورمیانه، شرایط به گونه‌ای پیش رفته است که بسیاری از مخالفین و منتقدین سیاست جمهوری اسلامی ایران احساس تهدید و نگرانی جدی از رشد فزاینده قدرت جمهوری اسلامی ایران دارند، از این رو سعی می کنند در سایه بازگشت تحریم ها و ایجاد ناامنی، شرایط را بر شکننده تر شدن فضای داخلی در ایران شکل دهند. چون این بازیگران این برآورد و تحلیل غلط را دارند که با آغاز تحریم ها و ایجاد فشارهای اقتصادی می توانند بستری برای اعتراضات و مخالفت های اجتماعی داخلی در ایران داشته باشند و در کنار آن، فضا برای تحت الشعاع قرار دادن وضعیت امنیتی کشور را شکل داد. 

آیا این دست از حوادث تروریستی توان تحت الشعاع قرار دادن فعالیت های منطقه ای ایران در خاورمیانه را دارد. آیا این حملات می تواند مانع از قدرت‌گیری تهران در این منطقه شود؟

خیر. سطح این عملیات های جزئی و کوچک عملا هیچ گونه خللی نمی‌تواند در قدرت گیری و سیاست های منطقه ای را نداشته باشد. اگر شما، هم به حادثه تروریستی اهواز نگاه کنید و هم به حادثه دیروز چابهار، می بینید که حملات بسیار کوچک و به صورت کور انجام می شود. یعنی هیچ گونه برنامه ریزی دقیقی برای هدف گرفتن سازمانی، ارگانی، نهادی و یا شخص خاصی وجود ندارد. تنها هدف این گونه حملات تحت الشعاع قرار دادن امنیت داخلی برای شکل دادن یک نوع ناامنی روانی در جامعه و مردم ایران است؛ در غیر این صورت هیچ گونه هدف برنامه ریزی دقیق دیگری برای این اقدامات و حملات وجود ندارد.
البته این نکته که نباید ما را دچار یک خطای تحلیلی کند، چراکه مسئله حفظ امنیت داخلی باید به طور جدی در دستور کار نهادها و سازمان های امنیتی و نظامی کشور قرار گیرد. خوب ما اکنون خلاء های امنیتی در داخل کشور داریم که سبب شده این گونه حوادث شکل گیرد و این خلاء ها بیشتر در مناطق کردستان، خوزستان و سیستان و بلوچستان دیده می‌شود و باید برنامه‌های جدی برای پر کردن این خلاء ها وجود داشته باشد.
مضافا نکته دیگری که نباید آن را فراموش کرد به مسئله عدم توسعه یافتگی این مناطق باز می‌گردد. یقیناً مسئله توزیع نامتناسب ثروت و همچنین وجود مشکلات و معضلات جدی معیشتی و اقتصادی در این مناطق و استان ها سبب شده تا شرایط و بستر برای شکل گیری نارضایتی ها و گرایش برخی افراد به گروه های تروریستی به وجد آید. هرچند که در این ۴۰ سالی که از عمر جمهوری اسلامی ایران می گذرد تلاش‌های خوبی برای رفع فقر و توسعه یافتگی مناطق محروم شکل گرفته است، اما باید این تلاش ها به صورت جدی تر و مستمر در دستور کار قرار گیرد. 

به نظر شما پاسخ تهران در قبال این حادثه تروریستی چه خواهد بود؟

یقینا حمله مجدد و کوبنده دیگری به پایگاه های تروریستی در سوریه یکی از برنامه‌های جدی تهران در پاسخ به این حملات تروریستی است. البته مسئله پاسخ گویی به این گونه حوادث تروریستی باید همیشه در دستور کار وجود داشته باشد. به عبارت دیگر اگر تهران در قبال این گونه حوادث، البته کوچک و کور تروریستی هرگونه مماشاتی به خرج دهد به ضرر خود ایران خواهد بود، چرا که این گونه مماشات و برخورد منعطف بستر را برای افزایش این حوادث شکل خواهد داد. از این رو تهران باید پاسخ کوبنده و قاطعی از خود در قبال این حوادث داشته باشد تا هم امنیت روانی را در داخل کشور افزایش دهد و هم قدرت نمایی خو را برای بازیگران پشت پرده این حوادث و حملات تروریستی داشته باشد.