تفکر حذف به حل مشکلات کمکی نمی کند

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی – از دیروز اخباری دال بر آغاز تلاش هایی در خصوص جمع آوری امضاء به منظور استیضاح محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه به دلیل مواضع هفته گذشته اش در خصوص وجود پولشویی در داخل کشور در رسانه ها مطرح شده است. اما به واقع تاثیر این دست از رفتاها بر سیاست خارجی کشور در این برهه حساس چیست؟ دیپلماسی ایرانی در گفت وگو با دکتر عبدالرضا فرجی راد، سفیر سابق ایران در نروژ، استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین المللی تاثیر این دست از رفتاها بر سیاست خارجی کشور در این برهه حساس را مورد بررسی قرار داده است که در ادامه می خوانید: 

با توجه به تداوم هجمه های چند روز گذشته در سایه مواضع هفته پیش محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در خصوص پولشویی داخلی، دیروز اخباری دال بر تلاش برخی از این نمایندگان برای جمع آوری امضاء به منظور استیضاح وزیر امور خارجه منتشر شد؛ ارزیابی شما از این مسئله، آن هم در این برهه حساس دیپلماتیک کشور چیست؟

در سایه حواشی و مسائلی که در ۱۰ روز اخیر ذیل مواضع آقای ظریف مطرح شده است باید گفت که همه گروه ها، احزاب و جریان های سیاسی داخلی در کشور در خصوص مسائل گوناگون من جمله همین مسئله پولشویی و لوایح مربوط به FATF می توانند نظرات متفاوت و گاه متناقضی داشته باشند، این مسئله فی نفسه بد نیست و اتفاقا می تواند بستری برای تضارب آراء و رسیدن به یک فهم مشترک را در کشور ایجاد کند. اما مشکل از جایی آغاز می شود که این دیدگاه ها یکدیگر را تحمل نمی‌کنند و تصمیم به حذف طرف مقابل دارند. در خصوص مسائل پولشویی و تصویب و یا عدم متصویب لوایح FATF نیز هر طیف و جناحی دیدگاه خاص خود را دارد. آقای محمد جواد ظریف در جایگاه وزیر امور خارجه هم نظرات خود را عنوان داشته است، چنان که سایر گروه ها و شخصیت ها نظر خود را عنوان کرده اند، اما این که ما نتوانیم ظرفیت و پتانسیل پذیرش برخی آراء و نظرات را داشته باشیم و تصمیم به حذف مخالفین و منتقدین را بگیریم، جای سوال دارد. این تفکر حذف منتقدین تفکر درستی نیست. در این شرایط حساس سیاسی و دیپلماتیک ما باید در جهتی حرکت کنیم که در کمال آرامش و بدون حاشیه سازی، انتقادات و نظرات یکدیگر را شنیده و با سند، مدرک، مستدل و منطقی آن را تحلیل کرده و پاسخ دهیم. 
با توجه به نکاتی که گفته شد مسئله جمع آوری امضاء برای استیضاح آقای محمدجواد ظریف به دور منطق و عقلانیت سیاسی است. خوب به واسطه برخی شرایط پیش آمده در خصوص تصویب لوایح FATF و نیز فشار اتحادیه اروپا به منظور تصویب این لوایح به ‌عنوان پیش شرط آغاز سازوکار حمایتی قاره سبز از ایران در تقابل با تحریم های آمریکا، وزیر امور خارجه کشور مواضعی را در خصوص پولشویی داخلی عنوان کرده است. ممکن است که آقای ظریف در این خصوص مدارکی هم داشته باشد و استدلال های خود را برای اثبات مواضعش در آینده عنوان کند، این دیگر نیاز به جنجال آفرینی، حاشیه‌سازی و یا تهدید به استیضاح او ندارد. کشور اکنون به اندازه کافی با مشکلات و مسائل متعددی مواجه است. ما باید اکنون انرژی خود را برای این مسائل و حل آنها بگذاریم، نه این که مسئولین دامنه مشکلات را افزایش داده و بار مضاعفی بر دوش دولت بیندازند. همین طیف در زمان مذاکرات توافق هسته ای و یا زمان حصول برجام و حتی دوران بعد از آن مخالفت های خود را به اشکال گوناگون و با صراحت و شدت از رسانه تا مجلس اعلام داشتند، اما در همان زمان چه از سوی دستگاه سیاست خارجی و چه از طرف دولت رفتار و اقدامی برای حذف منتقدین شکل نگرفت. چون که اساساً تفکر حذف برای هر طرف و با هر دلیلی غیر قابل پذیرش است.

به نظر شما این دست از حاشیه‌سازی‌ها تا چه اندازه می تواند آثار سوئی بر دستگاه سیاست خارجی داشته باشد؟

در این شرایط، خوب، اتحادیه اروپا قدری در تحقق وعده های خود بدقولی کرده‌ است و تاکنون درباره عملیاتی شدن سازوکار حمایتی به هر دلیلی تعلل می کند. از طرف دیگر وضعیت اقتصادی و معیشتی کشور چندان مساعد نیست. مضافاً دایره تحریم‌ها از ۱۴ آبان هم به شدت افزایش پیدا کرده است. خوب در شرایطی که وضعیت اقتصادی کشور تا اندازه ای معطوف به شرایط سیاسی و دیپلماتیک است، این دست از حاشیه‌سازی‌ها سبب خواهد شد بخشی از انرژی دستگاه سیاست خارجی و وزیر امور خارجه که باید صرف پیگیری امور کشور شود، عملا بر اقناع و مجاب کردن طیف های داخلی به هدر خواهد رفت. در این شرایط که باید دستگاه دیپلماسی تقویت شود تا بتواند مدیریت جدی بر ۱۴۰ نمایندگی خود در جهان برای تحقق و پیگیری مطالبات سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی کشور داشته باشد، فلج کردن وزارت امور خارجه و یا حذف احتمالی آقای ظریف، نه تنها هیچ کمکی به کشور نخواهد کرد که می تواند خسارات جبران ناپذیری به منافع ایران در این برهه حساس وارد کند. اگر در این وضعیت برخی از مخالفین، انتقاداتی به دستگاه سیاست خارجی دارند که به جای خود هم می‌تواند به حق باشد، باید آن را به صورت درست و منطقی مطرح کنند؛ اگر هم تصمیمی برای تغییر سیاست خارجی و شخص وزیر دارند باید با همفکری تمام مسئولین و سران نظام باشد، این که برخی از نمایندگان در سایه حاشیه سازی، رفتارهایی را برای حذف مخالفین خود داشته باشند تنها و تنها هزینه برای کشور در پی خواهد داشت. اتفاقاً این رفتارها می‌تواند این برداشت غلط را در دشمنان ایران شکل دهد که شکاف سیاسی داخلی شکل گرفته در ایران به واسطه فشارهایی بوده که آنها بر ایران اعمال کرده اند و متعاقبش می توانند به جهان عنوان کنند که در تقابل با ایران پیروز شده است. 

در بستر سیاست داخلی چه رفتاری باید صورت گیرد تا بستر برای تحرک و تکاپوی بیشتر سیاست خارجی فراهم شود؟

اولین و بهترین راهکار در فضای سیاست داخلی ایجاد یک تفکر واحد برای شکل گیری اتحاد و انسجام تمام احزاب، گروه‌ها و جریان های سیاسی داخلی است؛ مادامی که این اتحاد شکل نگیرد، بستر برای تحرک سیاست خارجی و تحقق اهداف دیپلماتیک صورت نخواهد گرفت. دوم این که فضای بازی را برای تضارب نظرات و آرای آحاد جامعه محقق کنیم تا همگی بتوانند با فراغ بال و در راستای منافع ملی دیدگاه و نظرات خود را عنوان کنند. سوم این که باید مسئولینی کارآمد و فعال را متناسب با این برهه حساس تاریخی در همه حوزه‌ها، چه سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و غیره به کار گیریم تا بتوان از بسترهای داخلی نهایت استفاده را در تقابل با برنامه ها و اهداف دشمن داشت. متاسفم که این را می‌گویم اما به نظر می آید که کشور در مجموع در این مسیر حرکت مناسبی را انجام نداده است. باز تکرار می‌کنم ما در شرایط بسیار حساسی قرار داریم. در این راستا قطعاً در آینده فشارها و دامنه برنامه‌های ضد ایرانی افزایش پیدا خواهد کرد. از این رو کشور باید استراتژی و راهبرد همه‌جانبه را برای تقابل با این فشارها داشته باشد. برای رسیدن به این استراتژی و تحقق آن باید گام های جدی و مهمی را در راستای کم رنگ کردن اختلافات داخلی برداشت.