با حفظ وضعیت موجود گذر زمان به سود ایران خواهد بود نه امریکا

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا و سیاست های نه چندان منسجم او همواره محل بحث و نقد محافل علمی و سیاسی بوده است. رئیس جمهوری که زیر میز تمامی مذاکراتی زده که تلاش می شده به توافقات تازه ای ختم شوند. او از بسیاری از توافقات جدی و محکم و دیرینه خارج شده و بسیاری از معاهدات موجود که موازنه های بین المللی را تعیین می کنند، زیر سوال برده است. یکی از این معاهدات که بعد از بیش از یک دهه مذاکره حاصل شد، برجام است که رئیس جمهوری امریکا از آن خارج شده و شکافی را در روابط بین المللی امریکا ایجاد کرده است. در حالی که اروپایی ها حفظ برجام را برای امنیت ملی اروپا حائز اهمیت می دانند امریکا با خروج یک جانبه خود، خواسته های انحصاری از ایران مطالبه کرده است. حالا هم با بازگرداندن تحریم های یک جانبه و ناعادلانه خود علیه ملت ایران عملا سیاستی خصمانه را علیه ایران پیش می برد. نتیجه این رفتارها چه خواهد بود؟ آیا با تداوم این روند شاهد تحولات بیشتری در عرصه جهانی خواهیم بود؟ دیپلماسی ایرانی این موضوع را در گفت وگویی اختصاصی با دیوید شنک، نویسنده، پژوهشگر و استاد ادیان دانشگاه ویرجینیا در میان گذاشته است که در ادامه می خوانید:

با توجه به تحولات امروز دنیا و رفتارهای امریکا در تعامل با مناطق مختلف دنیا، از اروپا تا آسیا و خاورمیانه، سیاست های دونالد ترامپ را چگونه تحلیل می کنید؟

واقعیت این است که سیاست های دونالد ترامپ قابل دفاع نیست. حتی ما در ایالات متحده هم ما از رفتارهای ترامپ منزجریم. واقعیت این است که او فردی است که بر منصبی نشسته که برای او شناخته شده نیست و این مساله حتی جایگاه این سمت را زیر سوال برده است. من ترامپ را فردی می دانم که با نرده بان جمهوریخواهان بالا آمده است اما خودش جمهوریخواه نیست و حتی به بسیاری از اصول حزب جمهوریخواه اعتقاد ندارد. او در هیچ رده حزبی حزب جمهوریخواه فعال نبوده است. بسیاری از افراد و اعضای حزب جمهوریخواه مخالف سرسخت او و رفتارهای غیرمنطقی اش هستند. مثلا جان مک کین چقدر با او اختلاف داشت تا آن جا که ترامپ در مراسم تشییع جنازه او شرکت نکرد. یا الآن میت رامنی، منظورم این است که حتی در درون حزب جمهوریخواه مخالفت با ترامپ بالا و جدی است. بنابراین چنین شخصیتی با این ویژگی هایی که برای همه الآن روشن شده طبیعی است چه پرونده ای را از عملکرد خود به جا بگذرد. کسی که مناسبات بین المللی را نمی شناسد، از نگاهی بالا به پایین به همه نگاه می کند، معاهدات بین المللی را به مسخره می گیرد و مانند یک بازرگان نه یک سیاستمدار، همه چیز را با معیار پول می سنجد، نمی تواند کارنامه قابل قبولی از خود به جا بگذارد.

خروج امریکا از برجام را چگونه ارزیابی می کنید؟

این موضوع هم در ادامه همان سوال قبلی قابل تحلیل است. سیاست ترامپ سیاست یک جانبه گراییِ محض در تمامی تعریف های سیاسی است. او فقط از برجام خارج نشده از چندین معاهده بین المللی خارج شده، کنوانسیون های سازمان ملل را نادیده گرفته، از کنوانسیون های زیست محیطی خارج شده، موازنه های اقتصادی را به هم زده، فقط مساله برجام نیست که از آن خارج شده است. من به عنوان یک شهروند امریکایی از رفتارهای رئیس جمهور کشورم بسیار ناراحتم و آنها را مغایر با تمامی معیارها و تعریف های بین المللی و حتی انسانی می دانم.

آیا امریکای فعلی با سیاستی که پیش گرفته است، به دنبال اجرای سناریویی شبیه سناریوی عراق برای ایران است؟

خود مقامات کاخ سفید چنین اعتقادی ندارند. می گویند که سیاست هایشان در جهت تغییر رفتار ایران است. واقعیت جهان امروز به ما می گوید که امریکا نمی تواند همان سیاستی که در برابر عراق پیش برد در برابر ایران هم پیش ببرد. البته روشن است که همان تیم تندروی جورج بوش پسر زمام امور را در کاخ سفید به دست گرفته است که عموما جنگ طلب هستند. به اعتقاد من سیاستی که دولت ترامپ و مشاورانش در برابر ایران در پیش گرفته اند چند لایه و چند مرحله ای است. این سیاستی است که در برابر عراق نیز دنبال شد. در ابتدا تضعیف عراق از طریق تحریم ها انجام شد و در آخر به سقوط حکومت منجر شد. الآن هم تیم ترامپ به دنبال تضعیف همه جانبه ایران، در برهه فعلی اقتصادی، سپس سیاسی و منطقه ای است و در آخر امکان دارد گزینه نظامی را پیش ببرد، اگرچه تصور گزینه نظامی علیه ایران بسیار سخت است. در مورد عراق با وجود مخالفت های شدید جامعه جهانی آنها این سیاست را پیش بردند. اما تاکید می کنم، در حال حاضر با معادله فعلی، بدون این که بخواهیم به نتایج رفتارها در آینده فکر کنیم، گزینه نظامی یا تغییر نظام نمی تواند پیش برود. برای این که بر سر ایران به غیر از ایالات متحده امریکا، اسرائیل و عربستان سعودی، هیچ کشوری با سیاست های ترامپ هم سو نیست. می توانم بگویم در حال حاضر موضوع ایران شکافی عمیق میان امریکا با جامعه جهانی به ویژه اروپا، روسیه و چین ایجاد کرده است. در صورت حفظ این وضعیت و با حفظ موقعیت فعلی گذشت زمان بیش از آن که به ضرر ایران باشد به ضرر امریکا تمام خواهد شد.

در بسیاری از جاها خوانده ایم و شنیده ایم که جامعه روشنفکر و اهل فکر امریکا از طریق اندیشکده هایشان تاثیرات مستقیم بر سیاست های ایالات متحده گذاشته اند. اما الآن ظاهرا شاهد چنین تاثیرگذاری ای نیستیم؟

در حال حاضر دولت امریکا توجه چندانی به اندیشکده ها نمی کنند. عموما جمهوریخواهان تندرو تنها به حرف کسانی گوش می کنند که با آنها هم سو هستند. مثلا در زمان جنگ امریکا با عراق، چقدر از اندیشکده ها و نویسنده ها و روزنامه نگاران و اساتید دانشگاه ها به دولت وقت گوشزد می کردند که به عراق حمله نکند. خود من به همراه تعدادی از اساتید دانشگاه ویرجینیا در آن موقع سندی دو هزار صفحه ای تهیه کردیم و شخصا به دست جورج بوش، رئیس جمهوری وقت رساندیم و برای او اثبات کردیم که جنگ عراق چه مصیبت های به دنبال خواهد داشت. اما او حرف ما را گوش نکرد، نوشته های ما را به کناری گذاشت و کار خودش را کرد. خودم شخصا به دیدار کاولین پاول (وزیر امور خارجه وقت امریکا) رفتم و گفتم حمله به عراق باعث پیچیده تر شدن اوضاع خاورمیانه به شکلی بی سابقه خواهد شد. به او می گفتم که من در مورد ویژگی های طایفه ای خاورمیانه مطالعات بسیاری کردم، این حمله می تواند انداختن کبریت به داخل بشکه باروت باشد، اما او توجه نکرد. حالا هم همین طور است. دولت امریکا اگر هم بخواهد حرف کسی را گوش کند، حرف اندیشکده ها و اساتید هم سو با خود را گوش می کند. مثل موسسه هریتیج که یک موسسه تندرو و هم سو با سیاست های ترامپ است. 

آیا ارتباطات استادان دانشگاه با دولتمردان امریکایی قطع شده است؟

نمی توانم بگویم به طور کامل قطع شده ولی ارتباطات چندانی هم در کار نیست. مساله این است که ترامپ خودش رابطه چندانی با اهالی علم و فرهنگ ندارد، بیشتر با تجار و سرمایه دارها ارتباط دارد و مناسبات خود را نیز با آنها هماهنگ می کند. او و هم تیمی هایش در کاخ سفید تنها با افرادی که با خودشان هم سو هستند و راه آنها را تایید می کنند ارتباط می گیرند. این مساله در داخل امریکا هم به ضرر مردم امریکا تمام شده است. در امریکا چقدر نسبت به عواقب سیاست های نژادپرستانه هشدار داده می شود، در طول این سال ها چقدر مقاله و یادداشت در رسانه ها منتشر می شود که باید نگاه های نژادپرستانه کنار گذاشته شوند، باید به ملت امریکا که این قدر تنوع قومی و نژادی دارد با یک دید نگاه شود، اما رئیس جمهوری ما و افراد نزدیک به او همگی رفتارهای نژادپرستانه دارند، نمود آن را در حادثه ویریجینا دیدیم. ترامپ موضعی را اتخاذ کرد که نزدیک به سفید برتر پندارها بود. رفتاری عجیب که می تواند پیامدهای سختی به دنبال داشته باشد.

آینده این تحولات را چگونه ارزیابی می کنید؟

ما شاهد ظهور دنیای جدیدی هستیم که شاید در آینده آن طوری نباشد که باب میل دولتمردان فعلی امریکایی باشد که در شعارهایشان سر می دهند. با سیاست هایی که در حال حاضر ایالات متحده دنبال می کند، امریکا از یک سو درون گراتر می شود، و از سوی دیگر این رفتارها باعث تقویت قدرت های مدعی نظیر چین و روسیه خواهد شد. همچنین اروپا را که این روزها بیش از هر زمانی از جانب دولت امریکا تحقیر می شود، بر آن می دارد که جهت استقلال خود از سیاست های امریکا بیش از پیش تلاش کند. این مساله می تواند دنیایی متفاوت را رقم بزند که امریکا دیگر در آن حرف اول و آخر را نخواهد زد و این کاملا با آنچه ترامپ و هم فکرانش می گویند و دنبال می کنند، مغایرت دارد.