موج سواری برخی جریان های سیاسی در اتهام زنی به تهران

عبدالرحمن فتح الهی – با تدوام جریان اعتراضات مردمی عراق شاهد پیچده تر شدن وضعیت سیاسی، اجتماعی وامنیتی این کشور هستیم. نکته مهم تر موج سواری برخی از جریانات و رسانه ها از این اعتراضات در اتهام زنی به ایران است. از این رو دیپلماسی ایرانی برای بررسی اعتراضات مردمی عراق با تاکید بر مساله ایران گفت وگویی را با محمد صالح صدقیان، رئیس مرکز عربی مطالعات ایران و کارشناس مسائل خاورمیانه انجام داده است که در ادامه می خوانید:

با توجه به شروع اعتراضات مردمی در عراق شاهدیم که برخی از جریانات اتهاماتی را به تهران در خصوص دخالت و حضور در اعتراضات داشته اند. از دیدگاه شما دلیل این اتهامات را در چه عواملی می دانید؟

ببینید با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی عراق که طبیعتا سبب شده بیش از دو هفته اعتراضات مردمی عراق شکل گیرد، امکان هر سناریو سازی وجود دارد. به نظر من شکل گیری این اعتراضات از قبل هم قابل پیش بینی بود. خوب زمانی که ملت عراق با این حجم از صادرات نفت و درآمد سرشار ناشی از آن در 15 سال اخیر بعد از سقوط صدام شاهد عدم آبادانی در کشور است و میان سرمایه های نفتی و میزان سازندگی در عراق هیچ تناسب به دلیل فساد سیستماتیک وجود ندارد، یقینا کار به اعتراض کشیده می شود. بالاخره عراق کشوری است که برخی از شهرهای آن در تابستان دمایش به بیش از 55 درجه می رسد. این مساله در سایه نبود برق و آب برای هیچ کس قابل تحمل نیست. لذا این مساله از اساس ارتباطی با ایران نداشته و ندارد. چرا که مردم عراق گزینه ای جز اعتراضات خیابانی پیش رو نداشتند. اما مساله اینجا است که برخی از جریانات معارض دولت قانونی عراق و نیز مخالفان نفوذ تهران در عراق از این مساله سوء استفاده کرده و با شکل گیری اعتراضات که گفتم طبیعی بود، شروع به موج سواری خود کردند. اما نکته مهمتر اینجا است که عامل اصلی اعتراضات یعنی فساد سیاسی و مالی مسئولین بازیگردان کل صحنه اعتراضات است. لذا تا زمانی که به این وضعیت رسیدگی نشود، باز باید شاهد تدوام این شرایط و ادامه جریان موج سواری علیه ایران باشیم. چرا که بازماندگان حزب بعث به همراه برخی از احزاب دیگر نقشه جدی برای کشیده شدن پای ایران به اعتراضات مردمی عراق دارند. مساله دخالت ایران در عراق که در شعارهای مردم این کشور، مقالات و تیترهای روزنامه های عراق و یا در فضای مجازی به گونه ای شکل گرفته است که نشان از برنامه دقیقی ضد ایران دارد.

در این خصوص نقش ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

 من معتقدم که ایران از همان ابتدای شکل گیری دولت بعد از سقوط صدام تا به امروز نقش و هدفی جز همراهی و حمایت از بغداد نداشته و ندارد. شاید در برخی از موارد تهران خود را در مسائلی از عراق ذینفع دانسته است. اما به واقع نمی توان از نقش مثبت، سازنده و در عین حال فعال ایران در حل بحران های عراق چشم پوشی کرد. اگر در همین سه چهار سال اخیر ایران در بحث نابودی تروریسم به عراق کمک نمی کرد اکنون ما شاهد حضور داعش در بغداد هم بودیم. در این راستا حتی ایران در بحث سازندگی و احداث چند نیروگاه برق به عراق کمک کرد. منتهی به دلیل حضور برخی از مخالفان حضور ایران این جریانات سیاسی از هر طریقی به دنبال اتهام زنی به تهران برای عدم حضورش در عراق هستند.

اما نکته ای که در این میان وجود دارد این است که برخی در عراق اقدام ایران را در قطع برق به عراق و به تبعش افت جریان برق را دلیل آغاز اعتراضات مردمی می دانند. در این راستا حتی کسانی معتقدند که تهران با این رفتار به دنبال فشار بر بغداد برای تاثیر گذاری بر روند تشکیل دولت آتی عراق و مبارزه و تقابل با واشنگتن و ریاض در زمین عراق است. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟

 من چند روز پیش با یکی از مشاروین رئیس دولت در عراق تماسی داشتم تا پیگیر مساله قطع برق ایران به عراق شوم. ایشان اذعان داشتند که از مدت ها پیش از قضیه انتخابات و تشکیل دولت در عراق، تهران بارها هشدار داده بود که با توجه به کم آبی های امسال، شدت گرما  و نیر تامین مصرف داخلی احتمالا مجبور به قطع برق به عراق خواهد شد. خصوصا این که عراق هم بدهی های سال های گذشته مصرق برق را به ایران را پرداخت نکرده بود. پس این هشدار از مدت های قبل از جانب ایران به عراق داده شده بود و دولت بغداد هم بر این مساله قطع احتمالی برق از ایران واقف بوده است. اما به دلیل عدم اطلاع رسانی دقیق به مردم این شائبه پیش آمده که ایران با این اقدام در صدد فشار بر دولت برای تشکیل دولت مورد نظر خود است. خیر به هیچ وجه این گونه نیست. تنها ایرادی که می توان به اقدام ایران در قطع برق به عراق گرفت این است که این کار تهران به صورت ناگهانی و یک باره بوده است. اگر ایران با یک شیب و به تدریج برق را قطع می کرد. هم مردم عراق متوجه نیاز خود ایران به برق می شد و هم دولت بغداد هم بر جدیت ایران اشراف پیدا می کرد تا به فکر تسویه حساب با ایران در خصوص پرداخت حق برق سال های پیش برآید. اما این رفتار و نیز عدم اطلاع رسانی دقیق دولت عراق به مردم و افکار عمومی سبب شد تا هم زمانی قطع برق با چانه زنی سیاسی برای تشکیل دولت این شائبه را به وجود اورد که تهران با این اقدام در صدد فشار بر جریان های سیاسی عراق به منظور تشکیل دولت مورد نظرش است. لذا به نظر من جمهوری اسلامی ایران می توانست مساله بهتر از این مدیریت کند تا تهران مسبب اصلی شروع اعتراضات معرفی نشود.  

دلیل و یا دلایل شما برای عدم فشار ایران از طریق قطع جریان برق به جریان های سیاسی در عراق چیست؟

مهم ترین دلیل این است که این اقدام نتیجه عکس می دهد. یعنی اگر ایران تا قبل از قطع جریان برق در میان مردم عراق محبوبیت داشت با قطع برق بر روی مردم عراق از محبوبیت خودش کاسته است، لذا تهران با اشراف بر این مساله یقینا به عمد و به منظور فشار بر جریانات سیاسی برای تثیر گذاری بر پروسه تشکیل دولت آتی این کار را نکرده است. دلیل مهم دیگر هم به تغییر نگرش دولت کنونی و آتی عراق به ایرن باز می گردد. اگر ایران به واقع با اهداف سیاسی به قطع برق عراق دست زده است، یقینا این دولت و دولت ها ی بعدی عراق با هر سلیقه و نگاهی که روی کار ایند دیگر به تهران اعتماد نخواهت کرد. این سبب شکاف عمیق میان تهران و بغداد خواهد شد. پس به واقع تهران با آگاهی به این مساله اقدام خود را در یک بسترسازی سیاسی انجام نداده است. از این رو با این نکات اساسا نمی توان به چنین دیدگاهی معتقد بود و آن را درست دانست.

از دید شما آیا باید شاهد تداوم اعتراضات مردمی عراق بود؟

یقینا مساله برق تا دو سه هفته آینده حل خواهد شد. هم طبق پبیش بینی ها دما قدری کاهش پیدا می کند و هم عراق هم با کارهای خود به فکر تعدیل شرایط خواهد بود. البته به نظر ایران هم به فکر اتصال مجدد جریان برق به عراق باشد. اما مساله اعتراضات مردمی یقینا با حل مسال برق حل نخواهد شد. ببیند زمینه و بستر شکل گیری اعتراضات مردمی عراق مساله فساد سیاسی و اقتصادی به صورت بسیار پررنگ است. خب زمانی که فساد در عراق تا به این اندازه وجود دارد و سبب شده در سایه درآمدهای بسیار بالای نفتی هیچ ساخت و ساز جدی در عراق شکل نگیرد، یقینا شرایط برای اعتراض وجود خواهد داشت. زمانی که با پول نفت نیروگاه برق، مدرسه، بیمارستان، سد، جاده وغیره درست نمی شود مردم هم دلیلی برای سکوت خود نمی بینند.

اما تاثیر این اعتراضات بر دولت کنونی ودولت آتی چیست؟

به سوال مهمی اشاره کردید. اعتراضات مردمی عراق قبلا از شهرهای سنی نشین آغاز می شد و به دیگر شهرها کشیده می شد. اما برای اولین بار ما شاهدیم که شهرهای شیعه نشین با همراهی، حمایت و نظر مثبت مرجعیت دینی نجف به میدان اعتراض علیه دولت و جریانات عمدتا شیعه عراق وارد شده اند. لذا تمام شخصیت ها، جریانات و احزاب سیاسی شیعه ای که در انتخابات عراق پیروز شده اند و در سایه کسب کرسی هایی به فکر تشکیل دولت هستند در یک انزوا، فشار و نگاه منفی مردم قرار دارند. اکنون 9 استان شیعه نشین عراق در اعتراض به سر می برند، اما 5 استان دیگر که اهل سنت هستند هیچ اعتراضی در آنها وجود ندارد. این مساله یعنی اعتراض مردم شیعه علیه دولت شیعه. این اصلا به نفع دولت کنونی و دولت آتی نخواهد بود.

در سایه تدوام اعتراضات که شما هم به آن اشاره داشتید، برخی معتقدند که امکان انجام یک شبه کودتا در عراق وجود دارد. باور وتحلیل شما در این خصوص چیست؟

 ببیند حشدالشعبی، نیروهای پلیس، ارتش عراق و دیگر ارگان ها و حتی دولت و نخست وزیری به گونه ای در عراق سامان یافته و چینش شده که امکان کودتا وجود ندارد. مگر این که یک جریان سیاسی به همراهی و حمایت بازیگر بین المللی، آن هم در حد آمریکا بخواهد که کودتایی را ترتیب دهد، آن گاه می توان وقوع کودتا را محتمل دانست. پس تاثیر عوامل خارجی در انجام کودتا در عراق بیشتر از عوامل داخلی است.

در بستر تمامی نکاتی که بررسی شد آینده عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟

 من نه به خاطر شکل گیری اعتراضات مردمی که پیشتر هم به آینده عراق چندان خوشبین نبوده ام. با رصد برخی از پارامترها می توان تا حدودی افق های روشنی را در پیش روی عراق دید. اما به واقع کفه عوامل نا به سامانی عراق سنگین تر است. چرا که هیچ نیرو و توان جدی برای مقابله و ریشه کن کردن فساد مالی، بی کفایتی، نگاه های فرقه ای، طائفه ای و مذهبی در عراق وجود ندارد. لذا مجددا تاکید داردم که نمی توان افق روشنی در پیش روی عراق مشاهده کرد.