آینده سخت و پیچیده برای حزب الله در لبنان و منطقه

دیپلماسی ایرانی – بعد از برگزاری انتخابات پارلمانی لبنان و مشخص شدن نتایج شاهد بودیم که دوباره نبیه بری برای ششمین بار از 1992 میلادی ریاست پارلمان را بر عهده گرفت و در همین راستا نیز میشل عون هم به عنوان رئیس جمهوری و سعد حریری هم به عنوان نخست وزیر در جایگاه خود باقی ماندند. اکنون حریری از جانب رئیس جمهور مامور تشکیل کابینه شد، کابینه ای که آرایش آن هنوز مشخص نیست. اما گروه های سیاسی مختلف در لبنان بر اهمیت وفاق ملی در شرایط کنونی، عبور از مرحله تنش همراه انتخابات و ضرورت تسریع در تشکیل دولت جدید و رفع موانع پیش روی نخست وزیر مکلف برای رشد جامعه لبنان اجماع نظر دارند. دولتی که چشم های فراوانی از خود لبنانی ها تا کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای به آن دوخته شده تا آینده این کشور را در این برهه حساس منطقه خاورمیانه رقم بزند. اما دیپلماسی ایرانی برای بررسی ابعاد این دولت آتی و نیز وضعین جریان 8 و 14 مارس پس از انتخابات ودر جریان تشکیل دولت گفت وگویی را با قاسم محب علی، سفیر اسبق ایران در مالزی و یونان، رئیس سابق اداره کل خاومیانه وزارت امورخارجه و کارشناس مسائل خاورمیانه و جهان عرب انجام داده است که در ادامه می خوانید:   

پس از برگزاری انتخابات پارلمانی لبنان اولین جلسه مجلس این کشور برگزار شد و نبیه بری دوباره ریاست پارلمان را عهده دار شد و بعد از آن هم میشل عون به عنوان رئیس جمهور و سعد حریری هم به عنوان نخست وزیر انتخاب شدند؛ از دید شما با ابقای این اشخاص در پست های کلیدی آینده دولت لبنان را چگونه ارزیابی می کنید؟

همانطوری که می دانید تشکیل دولت لبنان بر همان پایه و سنت قدیمی خود استوار است. یعنی رئیس جمهور از مسیحیان مارونی، نخست وزیری از اهل سنت و ریاست پارلمان هم از اهل تشیع لبنان باشد. در همین راستا نیز بعد از انجام انتخابات و نتایج اولیه برخی انتظار داشتند که مهره ها تغییر پیدا کند. اما بعد از گذشت مدتی اکنون بر همه تقریبا آشکار شد که همان تیم سابق (میشل عون، سعد حریری و نبیه بری) عهده دار مسئولیت در لبنان خواهند بود. تنها تغییرات احتمالا در وزارتخانه ها و ساختار کابینه خواهد بود. لذا هر یک از طوائف و جریان های سیاسی بسته به میزان آرای و کرسی های به دست آمده به دنبال کسب یک یا چند وزارتخانه خواهند بود. لذا باید منتظر ماند و دید که چه جریان هایی در این وزن کشی سیاسی چه مناسب و پست های را به دست می آورند تا بتوان در سایه آن در خصوص آینده دولت لبنان سخن گفت.

اما چرا برخی گمانه زنی ها در ایام اعلام نتایج انتخابات، متفاوت از حوادث جاری شکل گرفته بود، نظیر خبر مطرح بودن گزینه های دیگری برای پست نخست وزیری نظیر نجیب مقیاتی که نهایتا دوباره به سعد حریری رسید؟

این مساله ناشی از هیجانات نتایج انتخاباتی بود که کمتر کسی انتظار آن را داشت. به هر حال با بالا رفتن میزان آرای 8 مارس برخی انتظار داشتند کسی غیر از سعد حریری به نخست وزیری برسد. اما در ادامه و با فروکش کردن تب نتایج انتخابات هیجانات سیاسی ای خود را به منطق داد. از همین رو نیز شرایط سیاسی لبنان در حال حاضر به دنبال مدیریت اوضاع داخلی است، لذا تمام جریان ها و طوائف هم به دنبال کاهش تنش هستند. در این راستا اگر میقاتی و یا هر کس دیگری غیر از حریری برای پست نخست وزیری مطرح می شد دوباره آتش تنش سیاسی و حتی امکان بن بست سیاسی به این کشور باز می گشت. لذا جریان ها و شخصیت های سیاسی در لبنان به دنبال ایجاد شرایطی هستند که تا جای ممکن اصطکاکات را کاهش دهند. اگر چه در انتخابات جریان 14 مارس و حزب المستقبل متعلق به سعد حریری چند کرسی از دست داد اما میزان آراء و نفوذ خانواده حریری در لبنان به قدری بالا است که نمی توان در شرایط کنون کسی غیر از او را به نخست وزیری گمارد. از آن طرف اگر چه حزب الله و جریان 8 مارس آرای بهتری کسب کردند اما میزان آن برای تشکیل یک دولت تام و تمام متعلق به این جریان کافی نیست. پس هر دو طیف سیاسی در لبنان جز مذاکره و ائتلاف راه دیگری برای تشکیل دولت آتی ندارند. در این شرایط فراکسیون وفاداری به مقاومت وابسته به حزب الله لبنان هر چند هیچ فردی را برای تشکیل دولت نامزد نکرد، اما محمد رعد، رئیس این فراکسیون تاکید کرده بود با فردی که اکثریت را برای تشکیل دولت جدید به دست آورد که بعد سعد حریری شد، همکاری خواهد کرد. در همین راستا جبران باسیل، رئیس جریان ملی آزاد هم از جریان 8 مارس سعد حریری را برای تشکیل دولت جدید نامزد کرد. پس علیرغم برخی گمانه ها در خصوص شخصی مانند میقاتی دوباره خود حریری در نخست وزیری ابقا شد تا تنش ها کاهش یابد.

با توجه به نتایج انتخابات برای دو جریان 8 و 14 مارس و نیز پروسه ائتلاف برای تشکیل دولت آتی که به آن اشاره داشتید؛ به نظر شما روابط این دو جریان در آینده چگونه خواهد بود؛ آیا افزایش میزان آرای جریان 8 مارس و کاهش کرسی های 14 مارس می تواند موازنه سیاسی را در لبنان به هم زند؟

اگر چه جریان 8 مارس قدری کرسی بیشتری را به دست آورده است. اما از آن طرف هم در جریان 14 مارس احزابی چون قوات اللبنانیه متعلق به سمیر جعجع توانسته کمی بیشتر از گذشته آرای خود را افزایش دهد و هم این که به موازات این نکته جریان میشل عون هم در انتخابات فروغ کمتری داشت؛ این مسائل خود به خود بالانس سیاسی را ایجاد می کند. چرا که برخی از احزاب جریان 8 مارس با اقبال روبه رو بودند و برخی هم با ریزش آراء هم چنان که مشابه این وضعیت برای جریان 14 مارس روی داد. در این وضعیت و با توجه میثاق ملی لبنان جهت هر گونه وفاق برای رشد این کشور باید طرفین به نوعی مصالحه دست پیدا کنند و گرنه تمامی شرایط به نوعی بن بست سیاسی می انجامد. در طول تاریخ، لبنان در دورانی با دولت مکلف اداره می شد و بعد هم که به جنگ های داخلی کشیده شد تا قرارداد طائف؛ بعد از قرارداد طائف دیگر نوعی شعور سیاسی در لبنان پدیدار شد. در سایه این منطق سیاسی می توان گفت که احزاب و جریان های لبنانی قبل از هر اقدام و ائتلافی گفت وگوهای سیاسی خود را پشت درها انجام خواهند داد. لذا در شرایط کنونی هم اگر چه اختلافات میان جریانات سیاسی لبنانی وجود دارد، اما به نظر نمی رسد دامنه آن به تنش و بحرانی جدی در این کشور بینجامد. البته این توافقات صرفا توافقات جریانات و طوائف لبنانی نیست، بلکه هر کدام از این احزاب به کشور یا کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای وابسته اند که این مساله هم به این معنا است که باید نوعی وفاق میان این کشورها هم برای ائتلاف سیاسی در لبنان روی دهد. در غیر این صورت شرایط به سمت تنش پیش خواهد رفت که فعلا هیچ کدام از طرف های داخلی و بین المللی تمایلی به این تنش ندارند.

در دوران انتخابات بسیاری به نبرد پنهان قدرت میان ریاض و تهران معتقد بودند. اکنون با توجه به نتایج و نیز تکرار همان مهره های پیشین در بدنه دولت آینده این تقابل میان ایران و عربستان در لبنان به کجا خواهد کشید؟

آن چه جریان 8 مارس و به خصوص حزب الله در انتخابات به دنبال آن بود کسب 1+50  کرسی های پارلمانی بود تا بتواند به اهداف خود دست پیدا کند. اهداف حزب الله هم حذف دو لایحه از دستور کار پارلمان پیشین است. یکی مربوطه به رسیدگی به پرونده ترور رفیق حریری و دیگری هم خلق سلاح گروه های سیاسی مسلح مانند حزب الله است که جریان 14 مارس و قطعنامه شورای امنیت هم بر آن تاکید دارد. حزب الله با توجه به نگرانی های تصویب این دو لایحه تلاش داشت تا در انتخابات پارلمانی میزان کرسی های خود را به حدی برساند که بتواند با اکثریت کرسی ها این دو لایحه را از دستور کار پارلمانی خارج کند که به این مهم هم دست یافت. علاوه بر این مهم اکنون حزب الله و 8 مارس قدرت چانه زنی بیشتری را برای چینش کابینه نزدیک به خود را برای سایر وزاتخانه ها دارند، چنانی که جریان 14 مارس هم به دنبال حضور مهره های خود است. لذا در سایه این نکته هم قدرت های منطقه ای مانند ایران و عربستان و حتی بازیگران فرامنطقه ای نیز به دنبال نوعی مدیریت شرایط هستند تا وضعیت به سمت تنش کشیده نشود. در نتیجه به نظر می آید که همه قدرت ها من جمله ایرن و عربستان هم در همین راستا حرکت کنند. به خصوص که اکنون پرونده سوریه هنوز سرانجام روشنی پیدا نکرده است و این مساله می تواند بر روند سیاسی لبنان اثر خود را داشته باشد. پس در آینده نزدیک اتفاق و رقابت جدی در لبنان میان تهران و ریاض روی نمی دهد.

اما پرونده سوریه در این شرایط چگونه بر روند سیاسی لبنان اثر گذار است؟

 در این شرایط فعلی وضعیت حکومت اسد نسبت به اهل سنت سوریه بهتر از گذشته است. لذا این مساله می تواند بر جریان اهل سنت لبنان هم اثر گذار باشد. از طرف دیگر در اهل سنت لبنان خود سعد حریری رویه معتدل تری را در این سال ها در پیش گرفته است. این شرایط می تواند باعث تاثیر بر روند سیاسی لبنان هم شود. به خصوص که در سایه حضور نظامی حزب الله در لبنان می تواند دامنه تاثیرات هم بر اوضاع سیاسی لبنان بیشتر هم شود.

در راستای نکته شما مبنی بر حضور نظامی حزب الله در سوریه با توجه به نتایج انتخابات پارلمانی و میزان آرای حزب الله، آینده این جریان در لبنان و سوریه چگونه خواهد بود؟

اکنون در شرایط پیچیده و بسیار متغیر و سیال خاورمیانه پیش بینی وضعیت حزب الله در لبنان و سوریه سخت است. اما باید توجه داشت که امروز حزب الله در سایه نتایج انتخابات نباید دچار اشتباه محاسباتی شود. به هر حال بخشی از آرای حزب الله در سایه تغییر قانون انتخابات لبنان صورت گرفته نه افزایش محبوبیت و یا نفوذ حزب الله در میان مردم لبنان. البته من منکر محوبیت نسبی احزب الله در لبنان نیستم، اما آن قدر نیست که بتواند به تنهایی جریان ساز باشد. از آن سو باید این نکته را هم گفت که حزب الله در بعد منطقه ای و بین المللی به خصوص در پرونده سوریه با نوعی پیچیدگی و دشواری شرایط و اوضاع روبه رو است. اکنون تحریم های شدید آمریکایی و کشورهای عربی منطقه متوجه سران حزب الله است که بر روند سیاسی و امنیتی – نظامی حزب الله تاثیرات منفی و سوء خود را داشته است. اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس حزب الله را جزء گروه های تروریستی قرار داده اند بنابراین جایگاه و موقعیت آن در منطقه بسیار سخت و پیچیده تر از سابق شده است. هم چنین در سایه مواضع اخیر پوتین درباره سوریه، آن هم بعد از سفر نتانیاهو و نیز سفر بشار اسد، نشان از معاملات و نوشتن سناریو هایی برای آینده سوریه است که می تواند حضور نظامی حزب الله را در سوریه با اما و اگر مواجه کند. در این راستا اکنون مسکو به دنبال جلب اطمینان تل آیو در خصوص حفظ امنیتش در کنار مرزهای خود با سوریه است. جلب اطمینان اسرائیل منوط به عاری بودن سوریه از حضور ایران و حزب الله است. حال این که توان اسرائیل در انجام این سناریو تا چه اندازه خواهد بود، مساله دیگری است. اما فعلا آن چه مهم است روسیه به دنبال جلب اطمینان اسرائیل از طریق دادن تضمین به اسرائیل است. در نتیجه شرایط سختی در سوریه هم پیش روی حزب الله خواهد بود. لذا در آینده احتمال ائتلاف اعراب منطقه، آمریکا، اروپا و اسرائیل برای عدم حضور ایران در سوریه و نیز خلق سلاح حزب الله لبنان بسیار پررنگ تر خواهد بود، به خصوص این که افزایش کرسی های پارلمانی حزب الله به عنوان زنگ خطر گسترش جایگاه حزب الله در شرایط کنونی برای مخالفان محور مقاومت عمل کرده است. هر چند که بخش طائفه ای و سیاسی حزب الله در بدنه سیاسی لبنان تعریف شده است و به تبع آن این بخش تعطیل بردار نیست، اما در این شرایط مساله سلاح حزب الله می تواند محل جدی تنش های آتی باشد.

انتشار اولیه: یکشنبه 6 خرداد 1397 / انتشار مجدد: دوشنبه 14 خرداد 1397